بخش پانزدهم قسمت اول:
طالبان؛ مواد مخدر و فاجعه‌ی درحال رشد معتادین
افغانستان بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان. این تیتر خبرهای بیش‌تر خبرگزاری‌های خارجی و داخلی درباره افغانستان است. اگر نگاهی گذرا به گوگل بیاندازید؛ به‌تکرار به این مطلب برمی‌خورید. چیزی که در این میان معمولاً غایب است: طالبان، افغانستان را به بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی مواد مخدر در جهان بدل کرده‌اند. این خبر روی دردناک‌تری هم دارد: افغانستان در شمار کشورهایی به حساب می‌آید بیش‌ترین مصرف‌کننده‌ی مواد مخدر را دارند. افغانستان؛ تولیدکننده و مصرف‌کننده عمده مخدر، عنوان گزارشی است از بی‌بی‌سی که به تاریخ (۲۲ جون ۲۰۱۰) نشر شده است. افغانستان دارای بالاترین نرخ رشد اعتیاد به مواد مخدر در سطح جهان محسوب می‌شود. تعداد مصرف‌کنندگان تریاک در افغانستان از سال ۱۹۹۵ تا حالا پنجاه‌وسه درصد و تعداد مصرف‌کنندگان هرویین ۱۴۰درصد رشد داشته است. گزارش اداره جرایم و مواد مخدر سازمان ملل، یادآور می‌شود که افغانستان محل تولید حدود ۹۰درصد کل تریاک در جهان است.
یافته‌های سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که بازار شصت‌وپنج میلیارد دالری تریاک در جهان، سازمان‌های تروریستی را تمویل کرده و هم‌زمان، مواد مخدر را در دست‌رس پانزده میلیون معتاد در جهان قرار می‌دهد و هرساله صدهزار نفر را در سطح بین‌المللی به کام مرگ می‌فرستد. حدود ۱۲درصد جمعیت افغانستان از مواد مخدر استفاده می‌کنند.
عوامل رشد بالارونده‌ی معتادان مواد مخدر و همین‌طور تولید مواد مخدر در افغانستان شاید متعدد باشد؛ اما بزرگ‌ترین عامل جنگ و اشغال مناطق کشت و تولید مواد مخدر توسط طالبان است. تمامی مواد مخدر تولید شده در افغانستان، از مناطقی می‌آید که در اشغال طالبان قرار دارد. در مناطقی که طالبان آن را اشغال کرده و کنترل آن‌را به‌عهده دارند؛ خبری از حاکمیت قانون، نابودسازی کشت مواد مخدر، ازبین‌بردن محلات تولید و پروسس مواد مخدر و کنترل مرز توسط نیروهای ملی دفاعی – امنیتی افغانستان وجود ندارد.
بیش‌ترین شمار جنگ‌جویان گروه طالبان از مواد مخدر استفاده می‌کنند؛ سر و کار داشتن و استفاده از مواد مخدر جزء جدایی‌ناپذیر فعالیت‌های خراب‌کارانه‌ی رهبران، قمندان‌ها و جنگ‌جویان گروه طالبان است. این در حالی‌ست که طالبان ادعای تطبیق شریعت را نیز دارند. طالبان، در حالی از شریعت سخن می‌زنند که مست مواد مخدراند.
طالبان و مواد مخدر، به دو خواهر دوقلویی می‌مانند که از هم جدایی‌پذیر و تفکیک شدنی نیستند؛ طالب و مواد مخدر دو روی یک سکه‌اند. آنان دهقان‌ها را مجبور به کشت مواد مخدر می‌کنند و سود حاصل از آن را تبدیل به باروت کرده و بر سر شهرها و قریه‌های افغانستان خالی می‌کنند. کشت مواد مخدر، باعث از بین‌رفتن چرخه‌ی سالم کشاورزی شده و منجر به تک‌محصولی شدن زمین‌های زراعتی – فقط مواد مخدر- در مناطق تحت اشغال طالبان گردیده است. از سوی دیگر، طالبان زمینه‌های کار شرافت‌مندانه و مؤلد را از مردم ستانده‌اند که این به نوبه‌ی خود، عامل رشد سرسام‌آور استفاده از مواد مخدر در میان شهروندان افغانستان گردیده است.
کتاب جنگ و جهانی‌شدن تریاک و هرویین؛ تولید انبوه مرگ‌بارترین سلاح در افغانستان، اثر میشل شوسودوفسکی است. در این کتاب کیستیِ اسامه بن‌لادن، جهاد اسلامی و نقش سازمان اطلاعاتی پاکستان(ISI) را به‌خوبی روشن شده است.
این پانزدهمین بخش از این نوشته است: هزینه‌هایی که باید از امتیازات طالبان در گفت‌وگوهای صلح افغانستان کاسته شود. تا اینجا، چهارده بخش از این نوشته نشر شده است. موارد متعددی از فجایع و خسارت‌هایی که گروه طالبان بالای جامعه و دولت افغانستان تحمیل کرده را مرور کردیم. در این قسمت به این می‌پردازیم که طالبان عامل افزایش کشت مواد مخدر، ریشه‌دار شدن اقتصاد مافیایی مواد مخدر و افزایش معتادان مواد مخدر در افغانستان‌اند.
به جنگ طالبان از جنبه‌ی تریاک اگر دیده شود، این جنگ شاید قابل فهم‌تر باشد. امکان نفوذ در ذهن متحجر طالب گفت‌وگو کننده در دوحه، در مقابل نمایندگان دولت افغانستان شاید کمتر میسر باشد؛ ولی با گرفتن سر نخ‌ها، رگه‌ها و نشانه‌ها، شاید بتوان به ریشه‌ی خواست طالبان پی برد.
یکی از نشانه‌های جدی قابل پیگیری، ارتباط عمیق و ریشه‌دار طالبان با تریاک و مواد مخدر است. این ارتباط اگر جدی گرفته شود و اگر موشکافانه‌تر به آن توجه شود، شاید کمک بزرگی در کشیدن خط بطلان بر روایت دشمن بکند. تا آنجا که به فهم من می‌رسد، میان دین اسلام و شریعت غرای محمدی(ص) و تریاک و مواد مخدر، هیچ ارتباط مشروعیت بخشی وجود ندارد. پس چرا در مناطق تحت اشغال طالبان بیش‌ترین حجم مواد مخدر افغانستان یا به عبارتی جهان تولید می‌شود؟
طالبان؛ افزایش کشت مواد مخدر، اقتصاد مواد مخدر و افزایش معتادان مواد مخدر در افغانستان
موضوع جدی و قابل نگرانی در خصوص جفای طالبان بالای سرزمین، جامعه و دولت افغانستان، مسئله افزایش کشت مواد مخدر، رواج اقتصاد مواد مخدر و اعتیاد شهروندان افغانستان به مواد مخدر است.
ضرب‌المثلی هست که می‌گوید: «جاده‌ی دزد زده، چهل روز امن است.» گراف بالا می‌تواند مصداق بارز این ضرب‌المثل عمیق زبان فارسی باشد. این گراف نشان می‌دهد که در زمان سقوط طالبان (سال ۲۰۰۱)، حجم کشت مواد مخدر نیز در افغانستان کاهش پیدا کرده بود. سال ۲۰۰۴ که اشغال برخی مناطق و محلات توسط طالبان دوباره آغاز شد، کشت مواد مخدر نیز مجدداً سیر روبه‌رشد را گرفت. در این نمودار به‌ضوح دیده می‌شود که این رقم، با فراز و نشیب‌هایی به صورت پیوسته، در حال رشد بوده است. دقیقاً نمی‌توان این را تفکیک کرد که با رشد جنگ، کشت مواد مخدر افزایش پیدا کرده است یا برعکس.
بربنیاد آمار واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، در سال ۱۳۹۷ در حدود ۲۶۳ هزار هکتار زمین زراعی در افغانستان مواد مخدر کشت شده بود که این رقم، به نسبت سال ۲۰۰۰میلادی، سه برابر افزایش را نشان می‌دهد. اورزلا نعمت – دکترای علوم سیاسی علوم سیاسی و حقوق می‌گوید: «با توجه به اهمیت اقتصادی و سیاسی مواد مخدر، پیشنهاد جدی ما این است که به‌جای این‌که در گفت‌وگوهای صلح، تنها به تقسیم قدرت پرداخته شود، باید این روند به سوی معضلات و مشکلاتی سمت‌دهی شود که وجود دارد.
یکی از این چالش‌های مهم، مواد مخدر است.» از سوی دیگر اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد تخمین زده که در سال ۲۰۱۸ در ۲۶۳ هزار هکتار زمین، در بیست‌و‌چهار ولایت افغانستان ۶۴۰۰ متریک تن تریاک تولید شده است. بربنیاد آمار سیگار، تنها در سال ۲۰۱۸ کشاورزان افغانستان، در حدود ۶۰۰ میلیون دالر از تولید و کشت مواد مخدر به دست آورده‌اند که این رقم ۳۰درصد تمام عواید داخلی افغانستان را تشکیل می‌دهد.
این گل‌های زیبا، در عین زیبایی شان، منبع عایدات جنگی طالبان و تباه کننده مردم افغانستان‌اند. تریاک و جنگ در افغانستان پیوند عمیق و ناگسستنی دارند؛ اما این پیوند با طالبان همانند پیوند دوگانه‌ی فرزندی ناخواسته است. طالبان و تریاک از هم جداناشدنی‌اند. همین‌طور جنگ و تریاک پیوند جدایی ناپذیر دارند. طی سال‌های پسین، مزرعه‌های کوکنار در ولایت‌های هلمند، قندهار، فراه و ننگرهار، مناطقی که طالبان در بخش‌هایی از آن کنترل دارند به وفور دیدده می‌شود. ولایت هلمند به محل محافظت شده و نفوذ ناپذیر طالبان برای کشت تریاک بدل شده است. تقریباً ۷۰ درصد کشت خشخاش، در خدمت جنگ‌جویان، در جنوب افغانستان بوده و فقط ۱۲ درصد آن در غرب این کشور صورت گرفته است.
نیمی از تولید ۶هزار و ۴۰۰ تنی سال ۱۳۹۸ که ۳هزار و ۲۹۷ تن می‌باشد، در ولایت هلمند برداشت شده است. ۹۰ درصد از مناطق این ولایت زیر کنترل طالبان است. طالبان، کشاورزان را مجبور به کاشت خشخاش می‌کنند. آمار افغان‌هایی که از درآمد مواد مخدر زندگی می‌کنند بیش‌تر از شمار نیروهای دفاعی-امنیتی افغانستان است. از برکت جنگ طالبان، نیم میلیون افغان، کارمندان دایمی چرخه‌ی کشت، تولید و قاچاق مواد مواد مخدراند. این جبر، فرصت‌های کاری را برای کشاورزان و کودکان کارگر فراهم می‌کند.
تولید مواد مخدر یکی از منابع مهم عایداتی برای طالبان به شمار می‌رود و آنان سود بیش‌تری از این راه به‌دست می‌آورند. براساس یافته‌های واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان در گفت‌وگوهای صلح افغانستان، تولید مواد مخدر و تأثیرات آن به گونه‌ی کامل نادیده گرفته شده است.
مواد مخدر، منبع تمویل تروریزم در افغانستان است. براساس گزارش جان سوپکو – سربازرس خاص ویژه بازسازی افغانستان (SIGAR) که در ماه اکتبر ۲۰۱۸ ارایه شده، از سال ۲۰۰۲ به این‌سو، حدود ۸.۸۸ میلیارد دالر توسط حکومت ایالات متحده، صرفاً برای جلوگیری از افزایش کاشت و برداشت مواد مخدر در افغانستان مصرف شده است.
پی‌نوشت: بخش‌های قبلی این نوشته در ماه گذشته از روزنامه‌ی صبح کابل نشر شده است!
