نویسنده: عبدالحسین امیری
کرونا ابتدا از شهر ووهان چین سر برآورد و به مدت بسیار کوتاه، مرزهای جهان را درنوردید. اکنون این ویروس در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته واقع در شرق و غرب، شیوع پیدا کرده و فاجعه‌ی هول‌ناکی را به‌وجود آورده است. تا کنون این ویروس بیش از سه‌میلیون و ۷۰۰هزار انسان را درگیر کرده و جان بیش از دوصدوپنجاه‌هزار انسان را گرفته است. امروز شیوع کرونا به یک بحران بزرگ جهانی یا به عبارت دیگر، به اَبَربحران تبدیل شده است. افغانستان نیز از جمله‌ی کشورهای درگیر این اپیدمی است. تا کنون بر اساس آمار وزارت صحت، در افغانستان بیش از سه‌هزار و ۳۰۰ انسان به این ویروس مبتلا شده اند و بیش از ۱۰۰ انسان در اثر این بیماری جان باخته اند.
جامعه‌ی افغانستان در شرایطی با بحران کرونا مواجه شده که از جهت‌های گوناگون برای مقابله با این اپیدمی با مشکلات روبه‌رو است. افغانستان از لحاظ کادر درمانی، تجهیزات پزشکی و امکانات بهداشتی، نسبت به کشورهای توسعه‌یافته که درگیر این اپیدمی اند، در سطح بسیار پایین قرار دارد. می‌توان گفت، عدم دسترسی به تجهیزات پزشکی و امکانات بهداشتی، زمینه‌های شیوع این ویروس را بیشتر مساعد کرده است. تا کنون جامعه‌ی پزشکی و کادر درمانی، با وجود اینکه برای مهار شیوع این ویروس، تلاش‌هایی را انجام داده اند؛ اما به‌دلیل ضعف مدیریتی در سطوح بالا و کمبود کیت‌های تشخیصی در شناسایی و درمان مبتلایان به کرونا، موفق نبوده اند. سیگار در گزارش که روز پنجشنبه، (۱۱ثور) در این مورد نشر کرده، هشدار داده است: «با توجه به سیستم ضعیف بهداشتی و آسیبپذیری‌های افغانستان، احتمال فاجعه‌ی بهداشتی در این کشور وجود دارد.» با توجه به اینکه آمار مبتلایان رو به افزایش است، این وضعیت نگرانی‌های زیادی را برای مردم به‌وجود آورده است.
ویروس کرونا با وجود اینکه سلامتی انسانها را تهدید می‌کند، ابعاد مختلف زندگی انسانها را نیز به شدت مختل کرده است. طوری که اقتصاددانان به تأثیر این اپیدمی بر میزان بیکاری و درآمد، جامعهشناسان به تأثیر این اپیدمی بر زندگی اجتماعی؛ قرنتین و فاصله‌گذاری اجتماعی، روانشناسان به تأثیر این اپیدمی بر میزان استرس و تنش‌های روانی افراد و تحلیلگران مسائل سیاسی به تأثیر این اپیدمی بر مناسبات و روابط کشورها در سطح بینالمللی پرداخته اند. با توجه به اینکه این اپیدمی کشورهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته را درگیر کرده و همه‌ی افراد در معرض تهدید این ویروس قرار دارند؛ اما در این میان، تهی‌دستان و طبقه‌ی پایین جامعه، از جهت‌های گوناگون بیشتر از دیگران در معرض تهدید این اپیدمی قرار دارند.
تهی‌دستان و طبقه‌ی پایین جامعه، در نخست مشکل معیشتی دارند و نمی‌توانند در خانه بمانند. آنان به دلیل فقر و بیکاری بیش از حد در کشور، فاقد پس‌انداز اند. آنها روزانه برای تأمین غذای شان مجبورند به خیابان‌ها بروند. زندگی آنها به خیابان وابسته است. در شرایط قرنتین که بیشتر کسب‌وکارها تعطیل شده است، حتا بیشتر آنان نمی‌توانند، قمیت نان خشک خود را تأمین کنند. این وضعیت بیشتر از پیش، زندگی را برای آنها تیره و تار کرده است.
با توجه به این که پزشکان گفته اند، قرنتین، مراقبت‌های بهداشتی و بالا بردن مقاومت بدن برای مقابله با این اپیدمی، شرط‌های مهم و ضروری اند، متأسفانه تهی‌دستان و طبقه‌ی پایین جامعه، در انجام این موارد مهم، مشکل اساسی دارند. آنها نمی‌توانند، در خانه بمانند؛ چون در خانه ماندن برای آنها نسبت به تهدید کرونا، پرهزینه‌تر است. اگر آنها در خانه بمانند، به احتمال زیاد، به دلیل گرسنگی در مدت بسیار کوتاه می‌میرند؛ بنا بر این، آنها ناگزیر اند که به خیابان بروند. همچنین تهی‌دستان به اندک‌ترین لوازم بهداشتی؛ مواد ضد عفونی‌کننده، ماسک و دستکش دسترسی ندارند. از همه مهم‌تر، آنان در گذشته به غذای سالم و کافی دسترسی نداشته اند و مقاومت بدن آنها در مقابل هر نوع بیماری به شدت پایین است. همچنین بدن آنها در مقابل ویروس کرونا نیز نمی‌تواند، مقاومت کند. با توجه به سطح بالای نابرابرهای اجتماعی که در افغانستان وجود دارد، افرادی که از این طبقه، به بیماری مبتلا می‌شوند، برای درمان آنها نیز کمتر توجه صورت می‌گیرد؛ بنا بر این، می‌توان گفت، تهی‌دستان آسیبپذیرترین قشر جامعه اند که در معرض تهدید بیشتر کرونا قرار دارند.
وزارت اقتصاد افغانستان گزارش داده است: «به دنبال اتخاذ تدابیر پیش‌گیرانه برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا و قرنتین شهرها، درآمد افراد شاغل در کشور کاهش یافته و باعث فقر در میان مردم شده است.» همچنین در این گزارش، آمده است: «بر اساس آمار این وزارت، قبل از شیوع کرونا ۱۷ میلیون نفر در این کشور به سختی به سه وعده عذای کافی دسترسی داشتند؛ اما تداوم وضعیت موجود، نرخ بیکاری را در این کشور ۱۵ درصد افزایش خواهد داد و شمار بیکاران را از ۲۴ درصد به حدود ۴۰ درصد خواهد رساند.» همچنین نهاد حمایت از کودکان گفته است: «حدود ۷٫۳ میلیون کودک در افغانستان در ماه‌های آپریل و مِی با کمبود مواد غذایی روبه‌رو خواهند شد.» اگر حکومت در امر مبارزه با بحران کرونا، به‌صورت همدلانه با مردم به خصوص با قشرهای آسیب‌پذیر جامعه همکاری نکند، احتمال می‌رود، به زودی قشرهای آسیب‌پذیر جامعه هلاک شوند و این هلاکت دامن همه‌ی مردم را نیز خواهد گرفت.
اگر چه مقام‌های حکومتی در یک اقدام آزمایشی در کابل توزیع چهارونیم کیلو گندم را به اجرا گذاشتند؛ اما متأسفانه حکومت با این اقدام خویش، به جای کمک به قشرهای آسیب‌پذیر، بیشتر مردم را به سخره گرفت. همچنین حکومت در اقدام جدید خویش، طرح توزیع نان خشک را برای طبقه‌ی پایین جامعه، آغاز کرده است. این طرح نیز در شرایط شیوع کرونا، به شدت خطرآمیز به‌نظر می‌رسد. چون با اجرایی این، طرح در پیش نانوایی‌ها، تجمع صورت می‌گیرد و احتمال شیوع کرونا را افزایش می‌دهد. تا کنون حکومت در امر مبارزه با بحران کرونا و حمایت قشرهای آسیب‌پذیر جامعه، بسیار ضعیف عمل کرده است. حتا طرح‌هایی را که جهت حمایت قشرهای آسیب‌پذیر جامعه، به اجرا گذاشته است، نه تنها نیازهای ضروری این افراد رفع نمی‌کند، بلکه خطرآمیز است. با توجه به کمک‌های بینالمللی که جهت مبارزه با بحران کرونا برای افغانستان صورت گرفته اند. اگر این کمکها به‌صورت درست مدیریت شود، بخش‌های مهم کمبود تجهیزات پزشکی، امکانات بهداشتی و نیازهای ضروری تهی‌دستان را رفع خواهد کرد.
دیدبان شفافیت افغانستان گفته است: «نگران مدیریت و نظارت ضعیف دولت و فساد در مصرف بودجه‌های اختصاص یافته برای مبارزه با کرونا است.» بنا بر این، انتظار می‌رود، حکومت در مصرف این کمکها و بودجه‌های اختصاص یافته برای مبارزه با کرونا، از فساد جلوگیری کند. همچنین انتظار می‌رود، مقام‌های حکومتی، تنش‌ها، شکاف‌ها، تقابل‌ها و کینه‌ها را کنار بگذارند و با نگاه انسانی، اقدامات لازم و مناسب را جهت مبارزه با بحران کرونا روی دست گیرند.
۱: کمک‌های بینالمللی که جهت مبارزه با بحران کرونا برای افغانستان صورت گرفته است، این کمکها در زمینه‌ی اولویت‌ها هزینه شود و به صورت جدی از فساد در آنها جلوگیری صورت گیرد.
۲: برای شناسایی و درمان مبتلایان به کرونا، تجهیزات پزشکی و اقلام بهداشتی که در شفاخانه‌ها ضرورت است، باید برای تأمین آنها اقدامات جدی صورت گیرد.
۳: با توجه به این که بحران کرونا و شرایط قرنتین، روی قشرهای کم‌درآمد جامعه، به لحاظ اقتصادی به شدت تأثیر منفی گذاشته است. باید بسته‌های حمایتی به صورت فراگیر برای این طبقه توزیع شود.
۴: طرح توزیع نان خشک برای طبقه‌ی پایین جامعه، در شرایط شیوع کرونا، خطرآمیز به‌نظر می‌رسد؛ بنا بر این، کمیته‌های متشکل از افرادی مسؤولیت‌پذیر، برای مبارزه با بحران کرونا و کمک‌رسانی به قشرهای آسیب‌پذیر جامعه تشکیل شود و با حفظ مراقبت‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی، به زودترین فرصت شروع به فعالیت کند. همچنین تنها توزیع نان خشک برای تهی‌دستان کافی نیست، باید به دیگر نیازهای ضروری این افراد نیز توجه شود و برای رفع آنها، به زودی اقدامات لازم صورت گیرد.
۵: با توجه به این که شیوع کرونا رو به افزایش است، باید محدودیت‌های بیشتر جهت رفت‌وآمد در خیابان‌ها و مکان‌های عمومی وضع شود و از آنها نظارت جدی صورت گیرند.
در پایان می‌توان گفت، با اقدامات لازم حکومت، تلاش‌های کادر درمانی، مسؤولیت‌پذیری همه‌ی مردم جهت حفظ مراقبت‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی، شیوع این اپیدمی را تا حدودی مهار می‌کند. همچنین حمایت‌های مردمی نیز می‌تواند، بخشی از نیازهای تهی‌دستان را رفع کند؛ بنا بر این، انتظار می‌رود، هر فرد برای سلامتی خود و جامعه در جهت مبارزه با بحران کرونا از هیچ نوع تلاشی دریغ نورزد.
