نویسنده: پوهیالی محمد جواد فروتن
عصر حاضر، عصر ارتباطات است و رسانه‌ها با انتقال اطلاعات جدید و مبادله‌ی افکار و عقاید عمومی، نقش بزرگی را در فرهنگ‌سازی و هنجارآفرینی جوامع، به عهده دارند؛ رسانه‌ها در عصر جدید، از جمله عوامل تفکیک نشدنی از زندگی روزمره هستند. اگر رسانه به شکل صحیح در راستای فرهنگ جامعه فعالیت کند، می تواند موجب ارتقای ارزش‌های انسانی شود و از وقوع بسیاری معضلات و جرایم در جامعه، پیش‌گیری کند. بر عکس، اگر محتوای رسانه‌ها بدون کارشناسی و هدف‌گذاری مثبت تنظیم شود، آثار منفی بسیاری بر جامعه، می گذارد. با این دید، ما می توانیم نقش حیاتی رسانه‌های گروهی را در پیش‌گیری از جرم بشناسیم، رسانه‌ها ابزاری بسیار مؤثر، در مبارزه با جرم و جنایت هستند. رسانه‌ها مهم‌ترین ابزار نظارتی در جامعه هستند و به مثابه‌ی «چشم» جامعه عمل می کنند و می توانند مراجع جزایی را از مقدمات جرایم، آگاه کنند و باعث شوند که جرم در مرحله‌ی شکل‌گیری در نطفه، خفه شود. رسانه‌ها قابلیت‌های خوبی در این زمینه دارند و می توانند موقعیت‌های انتخاب جرم، به ویژه در جرایم اقتصادی را که مبارزه با آن‌ها سخت است، افشا کنند که این اقدامات، خود کمک زیادی به افزایش امنیت اجتماعی می کند، مقاله‌ی حاضر سعی دارد تا نقش رسانه‌ها را در پیش‌گیری از جرم، برجسته کند.
تعریف رسانه و جایگاه آن
به طور کلی، منظور از رسانه‌های گروهی یا به عبارت دیگر، وسایل ارتباط جمعی، آن دسته از وسایل ارتباطی است که در تمدن‌های جدید، به وجود آمده و مورد استفاده قرار گرفته شده که ویژگی اصلی آنان، قدرت و توانایی زیاد و شعاع عمل وسیع است. بنابر این، هیچ تردیدی نیست که شبکه‌ی رادیویی، تلویزیونی، سینما وغیره را باید در ردیف آن‌ها قرار داد. اگر بنا باشد یک تعریف جامع‌تری از رسانه‌های گروهی داشته باشیم، شاید بتوان آن را مجموعه ی مؤسسات مطبوعاتی، هنری، خبرگزاری و هرگونه مؤسسه یا سازمانی که به کار انتشار یا انعکاس اخبار و اطلاعات اشغال داشته و مقر اصلی آن‌ها داخل یا خارج از کشور باشد، تعریف کرد.
رسانه‌های ارتباط جمعی، پایگاه‌های اطلاع رسانی هستند که برای فعالیت مؤثر، به امکانات سخت افزاری و نیروی انسانی ماهر، نیاز دارند که تأمین هر دوی این‌ها، می‌تواند زمینه را برای نقش‌آفرینی صحیح آن فراهم کند. رسانه‌ها پیش از هر چیز، به مدیریت توان‌مند و آشنا به جدیدترین مسایل حوزه‌ی فعالیت خود، نیازمند است، تا با هدایت درست به تولید پیام و اطلاعات که وظیفه‌ی اصلی یک رسانه است، بپردازند. نکته‌ی دیگر که در رابطه با رسانه، حایز اهمیت است، اهداف مؤسسین آن‌ها است. برخی از سرمایه‌گذاران، فقط به منظور کسب سود، وارد این حوزه می شوند. واضح است با در نظر داشتن کارکرد تجاری صرف، نمی توان کاملا به مصالح عمومی، وفادار ماند. برخی از رسانه‌ها برای انتشار پیام‌های خاصی به جامعه، تأسیس می شوند و بعضی می‌خواهند ضمن حضور در حوزه‌ی عمومی، فعالیت انتفاعی نیز داشته باشند، بخش عظیمی از منابع مالی بسیاری از رسانه‌ها را انتشار آگهی‌های تبلیغاتی، تأمین می کند. به طور کلی، بسته به این که هزینه‌ی فعالیت رسانه‌ها از چه منبعی تأمین شود، پیام‌های محتوا، رنگ و بوی خاصی می گیرند که ممکن است در تعارض و تقابل با منافع عمومی، قرار گیرند. نظام جمهوری‌اسلامی افغانستان، مبتنی بر پیوند دینی و سیاست است که احیای ارزش‌های دینی را در زندگی اجتماعی، مدنظر دارد. در این نظام‌ها چرخه‌ی اطلاعات و تبادل آرا و عقاید، تحت کنترل و نظارت حکومت قرار دارد که قابلیت رسانه‌ها برای پیش‌برد اهداف نظام نیز مورد توجه است.
کارکردهای مثبت رسانه
یکی از کارکردهای اساسی رسانه‌ها، اطلاع‌رسانی از وقایع است که در محیط اجتماعی واقع می شوند. پیش‌رفت تعجب‌انگیز وسایل ارتباط جمعی در قرن حاضر، جهان را به دهکده‌ی کوچک تبدیل کرده است که انسان‌ها، امکان اطلاع‌یابی از همه‌ی وقایع و حوادث جهان را به طور سریع دارند. در عصر ارتباطات، هیچ حادثه ای هر چند در دورترین مناطق جهان باشد، منحصر به یک منطقه‌ی جغرافیایی نیست و از این رو، سه ویژگی فرا زمانی، فرا مکانی و سرعت فوق العاده، از خصیصه های وسایل ارتباط جمعی است. امروزه تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها، در رسانه‌ها رسوخ کرده و از خصوصی‌ترین رفتار انسان‌ها تا بزرگ‌ترین تغییرات نهادهای اجتماعی و ساختارهای فرهنگی و سیاسی، از طریق رسانه‌ها ارائه می شود. رسانه‌های جمعی، اعم از روزنامه‌ها، مجلات، رادیو و تلویزیون؛ گاه از انحرافات اجتماعی، نظیر تجاوز، خشونت، قتل وغیره، پرده بر می دارند و زوایای پنهان داستان‌های عشقی و جنایی را برای مخاطبان خود، آشکار می سازند و انواع دام‌هایی را که بر سر راه جوانان قرار دارد، به آنان گوش‌زد می‌کنند و راه‌های لغزش دیگران را برای مخاطبان، ترسیم می کنند و با اطلاع‌رسانی به موقع و مناسب برای اعضای جامعه، در پیش گیری از انحرافات اجتماعی، نقش مؤثری ایفا می کنند. رسانه‌های جمعی، با شناخت آسیب‌های مختلف اجتماعی و گزارش آن به مخاطبان اجتماعی، نسبت به گسترش نا به هنجاری‌های اجتماعی، هشدار می دهند و بدین ترتیب، مخاطبان اجتماعی را از نوع رفتارها و کج‌روی‌ها، آگاه می کنند تا براساس ارزش‌ها و هنجارهای مورد پذیرش جامعه حرکت کنند و در دام این گونه کج‌روی‌ها، قرار نگیرند؛ لذا رسالت رسانه‌ها، ایجاب می کند که ابعاد، نوع و کیفیت شکسته شدن هنجارها و ارزش‌های اجتماعی را منعکس نمایند، تا اعضای جامعه بتوانند، با درک همه جانبه‌ی آن‌ها ضمن حفظ خود از ارتکاب انحرافات اجتماعی، از شکسته شدن هنجارهای مقبول جامعه، جلوگیری نمایند. براین اساس، یکی از وظایف و کارکردهای مهم رسانه‌ها، آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی است.
ادامه دارد…
