نقش رسانه‌های آزاد در نهادینه‌سازی فرهنگ حق دست‌رسی به اطلاعات

نویسنده: جعفر ایشانی

حق دست‌رسی به اطلاعات و آزادی بیان، از شاخصه‌های اصلی و اساسی نظام‌های دموکراتیک و مردم سالار است. ارائه‌ی اطلاعات و پاسخ‌گویی به ملت، سازنده‌ی اعتماد میان حکومت و ملت پنداشته می‌شود. چرخش آزاد اطلاعات است که میان حکومت و ملت، توسط رسانه‌های آزاد، روابط ایجاد کرده و زمینه‌ی مشارکت مردمی و همگانی را مساعد ساخته و نقش نظارت شهروندی را در روند حکومت‌داری خوب، به نمایش می‌گذارد.
در حکومت‌داری بسته، تمام زمینه‌ها برای فساد، مساعد است و بد‌ترین نوع حکومت‌داری، حکومت‌داری بسته است. در حکومت‌داری بسته، حکومت خود را مالک اطلاعات می‌داند، نه امانت‌دار اطلاعات؛ اما در حکومت‌داری باز، حکومت خود را امانت‌دار اطلاعات دانسته، نه مالک اطلاعات. حکومت‌داری باز، بهترین نوع حکومت‌ها است که زمینه‌ی نظارت همگانی را مساعد ساخته و نظارت همگانی، زمینه‌ی عدالت‌اجتماعی را مساعد می‌سازد؛ اما دست‌رسی سهل رسانه‌ی آزاد به اطلاعات موجود در ادارات، زمینه‌ساز دست‌رسی آسان شهروندان به اطلاعات موجود از ادارات است. رسانه‌های آزاد، دارای قدرت فوق‌العاده تأثیرگذار و مؤثر در امر حکومت‌داری خوب، باز و چرخش آزاد اطلاعات‌اند. نقش رسانه‌های آزاد را نه می‌توان به عنوان پل ارتباطی میان ملت و حکومت، نادیده گرفت و این رسانه‌ها هستند که افکار عامه را به هر سویی خواسته باشند، سوق و سو می‌دهند.
رسانه‌های آزاد و بی‌طرف در جامعه، زمینه‌ساز بستر حکومت‌داری خوب و بازاست و نقش اساسی را در کنار سایر نهادهای مربوطه، جهت تحقق بخشیدن حق دست‌رسی به اطلاعات دارند.
رسانه‌های آزاد، دارای قدرت سوق و سو دهنده‌ی افکار عامه‌اند، اگر از این قدرت، در نهادینه‌سازی حق دست‌رسی به اطلاعات کار گرفته شود، به یقین می‌توان گفت، دست‌رسی به اطلاعات، به زودترین فرصت به یک فرهنگ مبدل خواهد شد. هرگاه افکار عامه، از حق دست‌رسی به اطلاعات آگاه شوند و به مزیت‌های حکومت‌داری باز و چرخش آزاد اطلاعات پی ببرند، دیگر هرگز به حکومت داری بسته، مجال نفس کشیدن نخواهد داد و خود به خود، حکومت‌داری باز، نهادینه خواهد شد و حکومت خود را به ملت پاسخ‌گو خواهد ساخت.
اگر به کشور‌های پیش‌رفته‌ی جهان نظر بیندازیم، رسانه‌های آزاد بوده‌اند که زمینه‌ساز حکومت‌داری خوب و باز شده‌اند و مقدمات حق دست‌رسی به اطلاعات را مساعد ساخته و حق دست‌رسی به اطلاعات را به یک گفتمان ملی و بین‌المللی، تبدیل کرده ‌اند.
اگر یک پزشک اشتباه کند یک بیمار را خواهد کشت، اگر یک مهندس اشتباه کند، ساکنین یک ساختمان را خواهد کشت؛ ولی اگر رسانه‌های آزاد، اشتباه کنند، جامعه را به سوی بدبختی و بی‌راهه سوق خواهند داد؛ بنا براین، رسانه‌های آزاد، بسی مسؤولیت خطیر و عظیم را در مقابل جامعه و مردم دارند. رسانه‌های آزاد، باید همیشه در هم‌سویی با منافع ملی و ملت قرار داشته و افکار عامه را به سوی حکومت‎داری خوب و باز، سازمان‌دهی و چرخش آزاد اطلاعات را در حکومت‎داری نهادینه کنند.
رسانه‌های آزاد، دارای چنین قدرتی هستند که حکومت‌ها را وادار به پاسخ‌گویی به مردم کنند و ارائه‌ی اطلاعات را به یک فرهنگ، مبدل سازند. رسانه‌های آزاد، بهترین اسلحه‌ی دموکراسی‌اند و دست‌رسی رسانه‌ها و شهروندان به اطلاعات اولیه و بکر از ادارات، بهترین اسلحه در امر مبارزه با فساد اداری است.
بدون نقش آزاد رسانه‌های آزاد، در نهادینه‌سازی حق دست‌رسی به اطلاعات، این حق هرگز به یک فرهنگ مبدل نخواهد شد، رسانه‌های آزاد به عنوان سخن‌گویان مردم، در مقابل حکومت‌ها می‌تواند این حق را از حکومت‌ها بخواهند و حکومت‌ها از طریق رسانه‌های آزاد، به مردم و ملت از کارکردها و فعالیت‌های خویش، گزارش و اطلاع دهد.
رسانه‌های آزاد، می‌توانند بی‌تفاوتی‌های حکومت‌ها را در امر ارائه‌ی اطلاعات و پاسخ‌گویی به ملت، رسانه‌ای ساخته و حکومت‌ها را از مسؤولیت‌هایی که در مقابل مردم و جامعه دارند، با خبر ساخته و وادار به ارائه‌ی اطلاعات و پاسخ‌گو به مردم و ملت کنند.
اگر رسانه‌های آزاد در تبانی با حکومت‌ها، در زمینه‌ی حکومت‌داری بسته فعالیت نمایند، برای دموکراسی فاجعه بار خواهد شد. حکومت‌داری بسته با فلسفه و ماهیت دموکراسی، هیچ نوع سازگاری ندارد. این وظیفه‌ی رسانه‌های آزاد است که در کنار سایر شهروندان، نگذارند حکومت‌داری بسته حاکم شود، وگرنه فعالیت آزاد رسانه‌ها هم، محدود شده و دروازه‌ی رسانه‌های آزاد، بسته خواهند شد و دموکراسی از جامعه رخت سفر می‌بندد. دولت‌مردان خود را مالک اطلاعات پنداشته و ملت را گله‌ی گوسفندی بیش نخواهد خواند. تمام زمینه‌های خود‌کامگی به رهبران مساعد شده و فاجعه‌ی عدم پاسخ‌گویی، جامعه را فرا خواهد گرفت.

بدون نقش و فعالیت رسانه‌های آزاد، حکومت‌داری باز و چرخش آزاد اطلاعات، ناممکن است و بدون دست‌رسی رسانه‌های آزاد به اطلاعات، رسانه‌ها نمی‌توانند در زمینه‌ی حکومت‌داری باز، نقش مهم و اساسی را بازی کنند. اگر رسانه‌های آزاد، بتوانند به اطلاعات موجود در ادارات، دست‌رسی پیدا کنند حکومت‌داری باز، نهادینه شده و دست‌رسی شهروندان به اطلاعات و ارائه‌ی اطلاعات از سوی ادارات، به یک فرهنگ مبدل خواهد شد و زمینه‌ی رفاه اجتماعی و عدالت‌اجتماعی، یکی پی هم مساعد خواهد شد.