از همه‌گیری ویروس مهلک و مبهم، جان‌تباه جهانی کرونا بیش از شش ماه نمی‌گذرد؛ ولی آنقدر سیر تخریبی و تحول داشته است که مرز و بوم جهانی را شکسته است. با گسترش کووید-۱۹ که جهانی شده است، هم‌زمان واژه‌ی جهانی شدن نیز بحث و جدل‌های را در ادبیات سیاسی بین‌الملل به وجود آورده است تا در ابتدا نظر کوتاهی با ریشه‌گیری جهانی شدن و دگرگونی‌های کرونا بر ادبیات جهانی پرداخته شود.
مفهوم و واژه‌ی جدید که در دهه‌ی ۱۹۵۰ م به نام جهانی شدن در دنیای غرب مطرح شد که به معنای توسعه‌ی زود هنگام کشورها و وسعت یافتن ابزار ارتباطی، برداشته شدن مرزهای دولتی، حدود و اربعه‌ی سیاسی، مدرن شدن ابزار ارتباطی، شبکه‌های تکنالوژی وفن‌آوری مجهز قرن ۲۱ و ابزاریست برای نظام سرمایه‌داری یا لیبرالیستی جهان غرب؛ ولی گسترش بی‌درنگ شیوع کووید-۱۹ از جانب دیگر صفحه‌ی جدیدی را بر ادبیات سیاسی بین‌الملل باز می‌کند که آغاز این پدیده از مرکز صنعتی شهر ووهان چین در اواخر دسمبر ۲۰۱۹ و سرایت غیر قابل پیش‌بینی در زمان اندک و سبقت گرفتن از مفهوم جهانی شدن یا Globalization که هفت دهه، سیر تحول و تاریخی خود را پیموده تا ریشه‌ی در ادبیات جهان گرفته؛ ولی پدیده‌ی به نام کووید-۱۹ یا ویروس کرونا که شش ماه از شیوعش نمی‌گذرد، مرز و بوم جهان را به هم کوبیده و به قله‌های بلند جهانی رسیده است. سیر صعودی و تحول کرونا، جهانی شدن را عقب زده و جهان پساکرونا را نیز مبهم و تاریک کرده است که در این رساله بر چهار مبحث و خلق شدن برخی بی‌باوری‌ها از سوی افغان‌ها بر کرونا و راهکار آگاهی‌دهی و مهار وضعیت کرونایی تماس گرفته شده است.
ابهام‌ها بر چگونگی پیدایش کووید-۱۹
به تازگی مطبوعات غرب و شرق، به ادعای قدرت‌های برزگ اقتصادی، نظامی و سیاسی مثل، رییس‌جمهور امریکا، نخست وزیر بریتانیا، و نخست وزیر کانادا، چین را متهم کردند که ویروس کرونا را به صورت بیولوژیک منتشر کرده است، آن‌ها خواهان تریلیون‌ها دالر غرامت شده اند؛ ولی چین این ادعا را رد کرده و سازمان بهداشتی جهانی نیز این ادعا را بی‌بنیاد خوانده و گفته است که پاندمی کرونا، انتشار طبیعی داشته است.
کرونا، تهدیدی برای بشر
براساس پیش بینی‌های سازمان بهداشت جهانی و برخی مراکز تحقیق جهانی، افزایش مبتلایان به ویروس کرونا در سراسر جهان نشان از آن دارد ک برگشت انسان‌ها به زندگی عادی نامعلوم است، پزشکان و درمانگاههای معتبر جهانی نیز در تلاش پیدا کردن واکسین کرونا استند، براساس آمار سازمان بهداشت جهانی،- ۱۸ می ۲۰۲۰ – مبتلایان به ویروس کرونا به چهار میلیون ۹۹۰ هزار ۹۳۰ تن رسیده است و به تا اکنون جان ۳۱۷هزار ۳۷۹ تن را گرفته و از این میان، یک میلیون ۸۴۱ هزار ۲۲ تن دیگر صحت‌یاب شده اند.
بحران اقتصاد بی‌بدیل جهانی
سطح تخریب و تهدید کووید-۱۹ علاوه بر جان انسان‌ها، نان را نیز از آن‌ها گرفته است، از غول‌های برتر اقتصاد جهان تا کشورهای عقب مانده، همه در بحران و از دست دادن مجراهای عایداتی، مالی، تولیدی، زراغتی، صنعتی و سیاحتی دست و پنجه نرم می‌کنند، دولت‌ها در یک سردرگمی متلاطم گیر مانده اند، به باور برخی اقتصاددانان جهانی، تاثیرهای شیوع کرونا بعد از تهدید جان بشر، دومین تهدید بر اقتصاد کشورها است، با قرنطینه‌ی عمومی در بیشترین کشورها، تاکنون زیان‌های هنگفت، در سکتور خدمات، صنعت و زراعت وارد شده است و پیش‌بینی شده که دولت‌ها در امر مبازره و مهار ویروس کرونا، حدود ۲۲ تریلیون دالر، ضرر اقتصادی برجا خواهد گذاشت.
کرونا و پیچیدگی‌های ادبیات جهانی
این پدیده، به حدی همه‌گیر شده که به تمام ابعاد زندگی بشر و عناصر طبیعت تابیده است، از زندگی ملت‌ها شروع تا برهم خورن نظم طبیعی، انسان‌ها، دوری از اجتماع، رفتن به طرف تک فردی شدن، خالی شدن شهرهای میلیونی، کرونا سر خط رسانه های جهانی، متوقف شدن ترانزیت هوایی، زمینی و دریایی، انباشت مواد خوراکه، برهم خوردن نظام‌های تحصیلی، ورزشی، مختل شدن نظام بین‌الملل، اردوگاه‌های نظامی، ترویج اجباری شدن استفاده از ماسک، در صدر قرارگرفتن وظیفه‌ی خدمت‌رسانی و مبارزه‌ی پزشکان در خط نبرد، حرکت خلاف نظام سرمایه‌داری که تاکید بر فردمحوری و آزادی فردی داشت و دولت را به عنوان دستگاه شرور و نگهبان شهر می‌شناخت که اربابان جهانی قرنطین‌های جبری و مداخله‌ی آشکار دولت‌ها را در جلوگیری از تلف شدن انسان‌ها، مقدم بر فردمحوری شمردند که این روند، عقب زدن امپریالیسم و پیشرفت مارکسیسم است، مداخله‌ی دولت در بازار آزاد، به دست گرفتن دستگاه اقتصادی، رنگ گرفتن کمک‌های پزشکی و اندک خوراکی بشر دوستانه، بسته شدن مقدس‌ترین عبادت‌گاه‌ها، استراحت راحت طبیعت از گازهای گلخانه‌ای، فصل بهار و فرصت به دور از مداخله‌ی انسان‌ها برای حیات وحش، درک و تعمق بیشتر برای ارزانی و ارزش نعمت‌های الهی برای ادیان و مجال برای تجدید باور و اندیشه، وضع محدویدیت‌ها بر مراسم مذهبی ملت‌ها، بر ملا شدن ناتوانی انسان‌ها، رنگ باختن و و یک‌سان شدن قدرت‌های برتر تا بی وزنی و دگرگونی نظم نوین جهانی، همه و همه با کرونا گیره‌ی محکم خورده اند، این‌جاست که جهانی شدن، برای جهان پسا کرونا جایش را عوض و پسوند کرونا را اختیار می‌کند، ابهام‌های سخت و دشوار برای دولت‌ها، با جهانی شدن کرونا مفاهیم ادبیات جهانی و جهانی شدن که قدرت‌ها و حکومت‌ها چندین قرن برای احیا و تولد واژگانی که نماد قدرت و برازندگی شان در تصمیم‌های جهانی بود، برهم خورده است، در مقابل شیوع کرونا رنگ می‌بازند.
بی‌باوری برخی افغان‌ها به کرونا
دقیقن در حوت سال ۱۳۹۸ چند نمونه‌ی خفیف شیوع ویروس کرونا در ولایت هرات که هم‌مرز با ایران است، به ملاحظه رسید و دولت افغانستان هم مسأله را چندان جدی نگرفت، رفته رفته با افزایش شیوع کرونا در ایران و اخراج مهاجران افغان از آن کشور، کرونا در هرات بیشتر شد و به پایتخت ۷ میلیون نفری رسید که موجب دست و پاچگی حکومت شد؛ از قرنتینه‌ی ناوقت و غیرجدی تا اختصاص دادن هزینه‌ی نه چندان کافی از مشکلات مبارزه با کرونا بود.
از گسترش کرونا در کشور بیش از سه ماه می‌گذرد، کرونا به ۳۴ ولایت کشور سرایت کرده که به تعداد ۷هزار ۷۲ تن مصاب،۱۷۳ تن جان باخته و ۸۰۱ تن شفا یافته اند. گزارش شده است که برچسپ‌های از سوی مردم بر قوت و ضعف حکومت مرکزی بر عدم موفقیت مهار کرونا، توزیع و شناسایی ناعادلانه‌ی مستحقین، ایجاد درمانگاههای سیار، عدم پاسخ‌گویی تیم صحی و گران‌ستانی داروها ، لوازم پزشکی، قلدری برخی زورمندان بر داکتران در ولایات، تبعیض و برخورد دوگانه برای در نظر گرفتن بودجه در ولایات و ساحات آسیب‌پذیر، روشن نبودن حساب‌دهی و شفافیت در مصرف کمک‌های خارجی، کوتاهی در محدودیت‌های قرنتینه از سوی نیروهای امنیتی، ضعف در جلوگیری از تجمات مذهبی، اجتماعات، قیمت‌ستانی، احتکار، افزایش جرایم جنایی، اوج تنش‌های سیاسی و نبود پلان و برنامه‌ی آگاهی‌دهی جامع و پاسخ‌گو، از خطرات و تهدیدهای کرونا در کشور است.
سخن پایانی و راهکار
با توجه با موارد ذکر شده و فضای اجتماعی در کشور، دیده می‌شود که فرهنگ بی‌باوری به مسؤولان و جدی نگرفتن کرونا توسط مردم جدی است. چه باید کرد؟ بدون شک، شیوع کرونا، خطر بزرگی است و دولت افغانستان باید باورمندی جدی بودن کرونا و مراعات نمودن توصیه‌های بهداشتی، دوری از اجتماعات را به جامعه تزریق کند. بی‌باوری مردم نسبت به ارقام وزارت صحت، سبب بحرانی شدن وضعیت می‌شود که با تاسف فاجعه‌ی برزگی در سراسر کشور خلق خواهد کرد، بهتر است دولت مرکزی با استفاده از امکانات و کمک دریافتی، تحت پوشش قرار دادن تمام نقاط آسیب‌پذیر، سوق دادن به قرنتینه‌ی صددرصد، ترتیب پلان مجدد و تطبیق آگاهی‌دهی سراسری، آگاهی‌دهی خانه به خانه، تهیه‌ی بسته‌های معلوماتی، صحی، شنیداری و دیداری با ادبیات ساده و زبان گویا، توجیه‌های دینی قرنتینه از زبان علمای دینی، انجام مصاحبه و گرفتن پیام مستقیم از زبان مصاب شدگان مثل، وزیر صحت کشور، والی کندهار، معاون والی کابل، کارمندان معروف رسانه و پیام مستقیم مسؤولان ارشد حکومت برای مردم تا کرونا جدی گرفته شود.
