نویسنده: صادق محبی
امسال نهادهای مختلف از روز جهانی اشخاص دارای معلولیت گرامی‌داشت کردند که در نوع خودش دارای تفاوت‌های عمده‌ای نسبت به سال‌های پیشین بود.
یک: کمیسیونهای مستقل حقوق بشر و اصلاحات اداری و خدمات ملکی برای تجلیل از این مناسبت رسمی به طور مشترک برنامه دایر کردند. مجلس این دو نهاد تنها یک گرامی‌داشت معمول و رایج نبود تا سخنرانان بیایند پیرامون این روز صحبت کنند و بعد بروند. آن‌چه برنامه‌ی این دو کمیسیون را برجسته می‌ساخت، تعهد عملی و اجرایی گام‌های بعدی بود. به طور مثال؛ کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی «طرزالعمل استخدام اشخاص دارای معلولیت در خدمات ملکی» را امضا و اجرایی کرد تا نهادهای ناظر بر وضعیت حقوق بشری اشخاص دارای معلولیت، بتوانند از روند تطبیق آن نظارت کرده و گزارش‌دهی کنند. این طرزالعمل گام بنیادین در راستای حمایت و اراده‌ی سیاسی از حق کار و مشارکت در روند خدمات ملکی کشور پنداشته می‌شود. دستورالعمل متذکره نه تنها بر استخدام و کاریابی اشخاص دارای معلولیت پرداخته بلکه ظرفیت پروری را نیز جزئی از کار مناسب برای این گروه اجتماعی دانسته است.
دوم: نکته‌ی دیگری که در این برنامه قابل تأمل است و نیاز به الگوبرداری همگانی دارد؛ تقدیر از اداره‌ی دادستانی کل به خاطر استخدام بیشترین تعداد کارکنان و کارمندان اشخاص دارای معلولیت در سکتور خدمات ملکی، بود. دادستانی کل، در ظرف یک سال گذشته توانست شصت تن از اشخاص دارای معلولیت متخصص و واجد شرایط کار را جذب کند. هرچند که به لحاظ کمی هنوز قابل ملاحظه نیست؛ زیرا حداقل سه در صد کارمندان ادارات دولتی را باید اشخاص دارای معلولیت واجد شرایط تشکیل دهند؛ اما با آن هم این حرکت، مؤثر، کارا و نمونه برای سایرین می‌باشد. اقدام نمادین اهدای لوح سپاس به دادستانی کل می تواند نقش و مسؤولیت همگانی را بیشتر نمایان کند.
متعاقبا اداره‌ی دادستانی کل به تاریخ ۱۲ قوس ۱۳۹۸ ده بست مسلکی جدید را برای اشخاص دارای معلولیت به اعلان گذاشت.
سوم: برای اولین بار طی دو دهه‌ی اخیر، ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان میزبان مجلس گرامی داشت از این روز بود. بر علاوه‌ی مقام‌های عالی‌رتبه‌ی دولتی، رییس‌جمهور هم در برنامه حضور یافت و پیرامون حقوق این قشر صحبت کرد. رییس‌جمهور از توانایی‌ها و ظرفیت‌های مختلف بالقوه‌ی اشخاص دارای معلولیت یاد کرد، بر اصلاح ساختارها جهت رسیدگی به مشکلات و چالش‌های آن‌ها تأکید کرده و خواهان سهم همگانی از جمله سکتور خصوصی در فراهم‌سازی خدمات متناسب به نیاز این قشر شد. برگزاری گرامی‌داشت از روز جهانی اشخاص دارای معلولیت در قصر سلام‌خانه‌ی ارگ ریاست‌جمهوری یک گام بزرگ و تاریخی می‌باشد تا معلولیت و رسیدگی به حقوق آنان بیشتر از پیش همگانی و نهادینه شود.
قبل بر این، نیز قصر سپیدار میزبان گرامی‌داشت از روز جهانی عصای سفید (پانزدهم اکتوبر) بود که نشان‌دهنده‌ی اهمیت و حساس بودن موضوع معلولیت است؛ اما نیاز است تا دولت و ادارات به صورت دوام‌دار به این امر بپردازند. گرامی‌داشت‌ها می‌تواند نقطه‌های آغاز باشد؛ اما پی‌گیری و تداوم آن نیاز جدی است تا همان تعهدات و برنامه‌ها جنبه‌ی تطبیقی پیدا کند.
چهارم: وزارت‌های داخله، اطلاعات و فرهنگ و برخی ادارات دولتی و غیر دولتی دیگر نیز از این روز به نحوی تجلیل به عمل آورده و پیرامون ساحات کاری مرتبط به معلولیت صحبت کردند.
وزارت دولت در امور شهدا و معلولین در برگزاری این روز به ویژه در ارگ و قصر سپیدار سهم و نقش بارزی را ایفا کرده است. از وزارت دولت در امور شهدا و معلولین توقع بیشتر می‌رود تا نه تنها در گرامی‌داشت‌ها سهم بگیرد بلکه بر نقش نظارتی، برنامه‌ریزی، دادخواهی و آگاهی‌دهی نیز با در نظرداشت تخصص، مسلک و حوزه‌ی مسؤولیت کاری‌اش توجه جدی کند.
پنجم: ویژگی دیگر امسال پوشش خبری وسیع از تجلیل روز جهانی اشخاص دارای معلولیت بود. بنگاههای رسانه‌ای چاپی، دیداری و شنیداری کشور به این روز خوب پرداختند و هر یک بر بخشی از زندگی جامعه‌ی معلولیت توجه کردند؛ اما مهم‌ترین بخش، تمرکز روزنامه‌ی صبح کابل به مناسبت این روز و برجسته‌سازی زوایای پیدا و پنهان زندگی اشخاص دارای معلولیت می‌باشد. این تمرکز و توجه روزنامه‌ی صبح کابل را می‌توان ویژه‌نامه‌ای دانست که نشان‌دهنده‌ی حس مسؤولیت مجریان آن به خاطر رساندن صداهای ناشنیده است.
تا هنوز هیچ رسانه‌ی مستقل و آزادی این‌گونه به مسائل مرتبط به معلولیت ویژه‌نامه‌ای اختصاص نداده بود. آگاهی‌دهی و اطلاع‌رسانی مناسب و درست از وضعیت حقوق و دیدگاه جامعه‌ی معلولیت، برای شمولیت همگانی این قشر گام موثری است؛ چون هر قدر جامعه، اشخاص دارای معلولیت و خانواده‌ها از مسؤولیت‌های متقابل شهروندی، حقوق اشخاص دارای معلولیت و همین گونه ظرفیت و توان‌مندی آنان آگاه باشند به همان اندازه نگاه و رفتار جامعه مسؤولانه و شهروند‌محور می‌شود. خوش‌بختانه روزنامه‌ی صبح کابل در قالب مقالات و مصاحبه‌های مختلف؛ دیدگاه‌های خود اشخاص دارای معلولیت را که پیرامون زندگی، جامعه و نقش متقابل شهروندی شان خوب به تحلیل گرفته، کالبد شکافی کرده است. امید می‌رود که سایر بنگاههای رسانه‌ای از ابتکار این روزنامه ایده‌برداری کرده تا مسؤولیت و نقش خویش را در قبال اشخاص دارای معلولیت کرده باشند.
شعار جهانی امسال بر شمولیت و رهبری خود اشخاص دارای معلولیت در تطبیق، نظارت و گزارش‌دهی اهداف توسعه‌ی پایدار متمرکز است. تحقق نقش رهبری اشخاص دارای معلولیت در برنامه‌های توسعه‌ی پایدار، زمانی بدست می‌آید که برنامه‌های ظرفیت‌سازی و ظرفیت‌پروری برای این قشر در سطوح مختلف توسط مجریان امور دولتی و غیر دولتی روی دست گرفته شود. برنامه‌های رهبری به صورت دوام‌دار، تخصصی و متناسب به خواست و ظرفیت خود اشخاص دارای معلولیت کارشناسی و پی‌ریزی شود. طرح برنامه‌ها مهم به نظر می‌رسند؛ اما تطبیق، بودجه‌یابی، نظارت و گزارش‌دهی از روند برنامه‌های رهبری مهم‌تر از آن است. ضرور پنداشته می‌شود تا در برنامه‌ریزی‌ها از تجربه، ظرفیت و توان‌مندی خود اشخاص دارای معلولیت که هم تصمیم‌گیرنده و نیز مستفید شونده باشند، به صورت فراگیر و همه‌جانبه استفاده‌ی اعظمی صورت گیرد
