نویسنده: سخی محسن
تجلیل از عید و برگزاری سفره‌ی عیدی، ریشه در مناسبت و شعایر دینی، فرهنگی و فکری ملت‌ها دارد. عید سعید فطر و عید قربان، دو عید بزرگ مسلمانان جهان است که صبغه‌ی دینی و تعبدی دارد و میراث اسلام به پیروان آن است که همه ساله، ازین دو عید در ممالک اسلامی، با رویکرد دینی و فرهنگی نکوداشت و تجلیل می‌شود. اعیاد اسلامی به ویژه عید سعید فطر که بعد از ختم ماه روزه، در اول ماه شوال سال قمری تجلیل می‌شود، در شعر کلاسیک شاعران فارسی زبان نیز، گاهی به حیث فصل طرب و عشرت و گاهی بازیابی خویشتن خویش بعد از یک تحول درونی و رسیدن به چیزهای که بعد از یک ماه به آن دوباره دست میابند متجلی است. مولانا عید را بر عاشقان مبارک می‌گوید و آنرا بخت سعید می‌خواند «عید بر عاشقان مبارک باد/ عاشقان عیدتان مبارک باد و یا، عید آمد و عید آمد/ وان بخت سعید آمد/ برگیر و دهل می‌زن/ کان ماه پدید آمد).
سعدی هلال عید را در ابروی دوست می‌بیند (روزه داران ماه نو ببینند و ما ابروی دوست). حافظ نیز رندانه، هلال عید را در ابروی یار جست‌وجو می‌کند (جهان بر ابروی عید از هلال وسمه کشید/ هلال عید در ابروی یار باید دید) و همین شکل قصیده‌های نیز در مدح و یا نکوهش رمضان و ستایش عید فطر از شاعرانی مثل سنایی، خاقانی، بیدل و شاعران دیگری باقی‌مانده است. در افغانستان، عید سعید فطر، مانند سایر کشورهای اسلامی یک مناسبت مذهبی‌است که با رسوم و عنعنات متفاوت در سایر نقاط افغانستان تقریبا بصورت ملی همه ساله تجلیل می‌شود. مردم با رسم و رواج‌های خاص درین ایام به سرور و شادمانی می‌پردازند. این رسم و رواج‌های خاص از قدیم در میان مردم برای تجلیل از عید وجود داشته و دارد که اکثرا مردم برای عید لباس نو می‌دوزند، خانه تکانی می‌کنند، کلچه‌ی خانگی می‌پزند، شیرینی و میوه‌های خشک برای سفره‌ی عید تهیه می‌کنند که معمولاً این آماده‌گی‌ها از دهه‌ی سوم رمضان شروع می‌شود.
این روزها، بازارها و مراکز فروش لباس و مواد خوراکی در شهرها گرم است و عرضه‌کننده‌گان مواد خوراکی، لباس، کفش، لوازم زینتی و ظروف غذا خوری در گوشه و کنار شهرها پهن است که مردم نیازهای خود را خرید کنند. بعد از هلال عید که در افغانستان معمولا بعد از اعلان رسمی عربستان سعودی عید می‌کنند، در صبح اول نماز گزارده می‌شود و به تعقیب آن سفره‌ی افطاری در خانواده‌ها پهن می‌شود و با یک ماه روزه‌داری وداع می‌کنند. در نقاط مختلف افغانستان رسم بر این است که مردم به صورت فردی و گروهی در روزهای عید، به دیدن اقارب و دوستان‌شان می‌روند، با آغوش گرفتن و بوسیدن آنان برای‌شان عید مبارکی می‌دهند، در بعضا نقاط، غم‌شریکی و فاتحه به مرده‌گان نیز مروج است.
کودکان از بزرگ‌‌ترها عیدی دریافت می‌کنند و بزرگان با کسانی‌که قهراند آشتی می‌کنند و دل‌ها را از کینه و کدورت‌ها پاک می‌کنند. در بعضی نقاط علاوه بر دیدوبازدیدها، بازی‌ها و تفریح‌های گوناگون نیز مروج است که تخم مرغ‌جنگی، مرغ‌جنگی، چهارمغز بازی، اسب‌سواری، تفنگ‌بازی و رفتن به تفریح‌گاه‌ها اکثرا در میان کودکان معمول است. دیدوبازدیدها در میان مردان معمولا سه روز دوام می‌کند؛ اما در میان زنان اغلبا بعد از روز سوم آغاز می‌شود و مشخص نیست چه زمانی پایان میابد؛ اما این همه مال دوران قبل از کرونا بود و روزهای‌که کرونا نبود و انسان شادی‌هایش را در حضور رساندن به سفره‌ی هم‌دیگر می‌دید، حالا که پاندمی ویروس نامرئی کرونا بر تمام رابطه‌های میان فردی و میان گروهی سایه افگنده‌است، تجلیل از مناسبت‌های ملی، فرهنگی و مذهبی نیز دست‌خوش این بحران است.
با آن‌که در روزهای اخیر رمضان قرنتین در شهرها، به ویژه در کابل که بیش‌ترین آمار مبتلایان به ویروس کرونا را دارد شکسته شد تا مردم ضرورت‌های عیدی خود را تهیه کنند، با باز شدن بازارها، شهر به حالت مزدحم از عبور و مرور مردم درآمده؛ ولی با آن‌هم میزان تجمع مردم به پیمانه‌ی عیدهای گذشته در بازارها نیست. از سویی دیگر در شبکه‌های اجتماعی کمپاین‌های مختلفی از طرف کاربران نشر می‌شود که آنان عید نخواهند کرد و در روزهای عید، از حضور دوستان‌شان به دلیل شیوع ویروس کرونا معذرت خواسته‌اند. بعضا از بی‌توجهی عده‌ی از شهروندان و مسؤولان انتقاد می‌کنند که در برابر توصیه‌های صحی و نقش‌شان در مبارزه علیه شیوع کرونا مسؤولانه عمل نمی‌کنند؛ اما مسؤولان از تشدید جلوگیری گشت‌وگذار در روزهای عید سخن گفته‌اند. مسلما در چنین وضعیتی که همه روزه، آمار مبتلایان ویروس کرونا در کشور رو به گسترش است، ایجاب می‌کند در خانه بمانیم و به توصیه‌های بهداشتی جدا توجه کنیم و در عید مبارکی از وسایل جمعی، پیام و استاتوس‌های فیس‌بوکی بسنده‌کنیم؛ چون سلامتی در چلنج با تجلیل از هر مناسبتی مقدم‌تر است، بنابراین، عید دیگر آن جوش و خروش قبل را ندارد و این مناسبت نیز تا پیمانه‌ی بزرگی قربانی بحران کروناست. با آن که کرونا دراین برهه‌ی زمانی، قاتل شادی و سرور ما است و نمی‌توان به هلال عید در ابروی یار دل‌خوش کرد، شاید تنها مصارف گزاف و سفره‌های رنگینی که به رسم «سیالی و شریکی» پهن می‌شد و طاقت طبقه‌های فقیر در لایه‌های اجتماعی را به دلیل اقتصاد بازار آزاد و عدم توازن اقتصادی گرفته و طبقه‌ی فقیر را به ستوه آورده، رنج می‌داد یک تغییر خوب باشد که امیدوارم عیدهای پس از کرونا نیز عید با سفره‌های متوازن با لایه‌های مختلف اجتماعی باشد.
