نویسنده: زهرا اکبری
بهانه‌گیری کودک اگر چه در بین بسیاری از کودکان شایع است؛ اما زمینه‌ی بروز و شدت آن معمولا متفاوت است و می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در کل مجموعه‌ای از علل فردی و تربیتی باعث بروز این رفتار می‌شوند. آنچه مهم و قابل توجه است نوع رفتار والدین با فرزند در هنگام بهانه‌گیری است که می‌تواند زمینه‌ساز بهانه‌گیری‌های بعدی در کودک باشد. بهانه‌گیری در سنین مختلف، علل متفاوتی دارد که در ادامه با برخی از آن‌ها آشنا می‌شویم.
اگرچه کودک در سنین پایین معنی لغات و کلمات را تا حدود زیادی متوجه می‌شود و معنی حرف‌ها و سؤال‌های ما را درک می‌کند؛ اما نمی‌تواند برای پاسخ دادن به آن‌ها و یا ابراز نظرات شخصی خودش از کلمات به درستی استفاده کند و همین امر در مواقعی که خواسته‌ای دارد می‌تواند او را کلافه کرده و باعث ایجاد بهانه‌گیری و بی‌قراری‌های او شود. در این شرایط لازم است که با صبوری نیازهای کودک تان را بررسی کنید تا به جواب درستی دست یابید.
گاهی خستگی برای کودکان می‌تواند سرسام‌آور باشد و آن‌ها را وادار به بهانه‌گیری کند. در واقع میزان فعالیت کودکان گاهی چندین برابر بزرگ‌سالان است؛ آن‌ها از صبح که بیدار می‌شوند شروع به بازی و جست‌وخیز می‌کنند و تا شب به این فعالیت‌ها ادامه می‌دهند. از آن جایی که کودک نمی‌تواند احساس خستگی را برای دیگران توضیح دهد، در بسیاری از موارد مشکل خود را با بی‌قراری و بهانه‌گیری نشان می‌دهد.
گرسنگی یا تشنگی هر فردی را عصبی و پرخاش‌گر می‌کند. کودک هم از این موضوع مستثنا نیست. او هم در هنگام گرسنگی عصبی می‌شود و بدون این که مطلع باشد نسبت به موارد بی‌اهمیت بهانه‌گیر می‌شود. قبل از بررسی هر عاملی که می‌تواند در بهانه‌گیری کودک تان تأثیرگذار باشد، ابتدا به نیازهای اولیه‌ی او نظیر گرسنگی بپردازید و در صورتی که در این موارد مشکلی نبود، به دنبال عوامل دیگر باشید.
خواب کافی یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان است که کمبود آن به شدت در خلق و روحیه تأثیر می‌گذارد. هرچه سن فرد کمتر باشد این نیاز برای او بیشتر حس می‌شود؛ چرا که مغز برای تحلیل اتفاقات روزانه به خواب بیشتری نیاز دارد. اگر خواب شب کامل نباشد باعث بدخلقی، پرخاش‌گری و عدم تعادل در افراد بزرگ‌سال می‌شود. در کودکان هم اوضاع بر همین منوال است، با این تفاوت که چون کودکان کنترل کمتری بر رفتار خود دارند، بی‌خوابی شبانه باعث می‌شود که آن‌ها در تمام روز بعد بهانه‌گیر و پرخاش‌گر شوند.
یکی از مهم‌ترین عوامل بهانه‌گیری کودک درخواست توجه از اطرافیان و والدین است. حتما تجربه کرده اید مواردی را که والدین در حال انجام کاری مثل مطالعه یا تماشای سریالی بوده اند و کودک شان اصرار می‌کرده که آن‌ها نقاشی‌اش را ببینند. این بهانه‌گیری‌ها می‌تواند معلول حس نیاز به توجه والدین باشد. در این شرایط هر چقدر که در طول روز توجه سالم و مؤثرتری به کودک داشته باشید، بهانه‌گیری‌های او برای نیاز به توجه کاهش خواهد یافت.
اولین قدم حفظ آرامش والدین است. وقتی کودک شروع به بهانه‌گیری می‌کند، مسلما والدین عصبی می‌شوند؛ اما باید بدانیم که در این شرایط حفظ آرامش و کنترل خشم به طور غیر مستقیم به کودک نشان می‌دهد که برای صحبت کردن باید بهانه‌گیری و پرخاش‌گری را کنار بگذارد؛ چرا که فرزند تان بیش از هرکسی از شما الگو می‌گیرد و اگر شما نیز با عصبانیت به او پاسخ دهید، رفتار او تشدید خواهد شد.
برخی مواقع کنترل اوضاع از دست والدین خارج می‌شود. آن‌ها هر چقدر تلاش می‌کنند تا رفتارهای ناسازگارانه‌ی فرزند شان را کنترل کنند، موفقیتی به دست نمی‌آورند.
بهانه‌گیری در هر کودکی اتفاق می‌افتد و تا حدودی می‌تواند طبیعی باشد؛ چرا که کودک به اندازه‌ی بزرگ‌سالان به رشد شناختی و اجتماعی کافی دست نیافته است تا بتواند همه رفتارهای خود را کنترل کند. با این حال این بهانه‌گیری باید به درستی توسط والدین مدیریت شود تا به رفتاری مخرب و آسیب‌رسان تبدیل نشود. علاوه بر رفتار والدین، شرایط روانی کودک نیز بسیار اهمیت دارد؛ چرا که کودکان قابلیت کمتری برای تحمل استرس دارند و در نتیجه ممکن است بهانه‌گیری‌های شان بازتابی از وضعیت نامناسب روانی شان باشد.
