نویسنده: داوود ناظری-روزنامه‌نگار
در افغانستان باوجود زیبایی‌های هر فصل و موجودیت آثار تاریخی و جاهای دیدنی فراوان، راهنمایی گردشگران یک ضرورت جدی به شمار می‌رود. چون راهنمایی سبب رضایت بیشتر گردشگران، عدم استفاده‌جویی از بی‌خبری آنان، جلوگیری از اضافه‌ستانی‌ها و مشکلات دیگر می‌شود.
از سوی دیگر، رضایت گردشگران و بهبود گردشگری، تأثیرات مثبت زیادی را بالای فرهنگ، اقتصاد، ایجاد کار و تحکیم ارزش‌های فرهنگی دارد. حتی کارشناسان حوزه گردشگری به این باوراند، افزایش گردشگران سبب تأمین امنیت، بهبود اوضاع و مهم شدن کشورها می‌شود.
در این مقاله در ارتباط به‌روز جهانی راهنمایی جهان گردان، به مهم‌ترین آثار و فایده‌های راهنمایی جهان گردان و پیشنهادها برای تطبیق آن، پرداخته می‌شود. پرسش‌های اساسی نوشته‌ام این است که سهم افغانستان با داشتن جاذبه‌های گردشگری و توریستی منحصربه‌فرد، از نزدیک به ۱۰۰ میلیون گردشگر جهان و میلیاردها دلار هزینه که در این بخش می‌شود، چیست؟ در افغانستان چگونه زمینه تشویق و حضور بیشتر این گردشگران فراهم شود؟ نقش تقویت زیرساخت‌ها برای راهنمایی در افزایش جلب و جذب توریستان در کشور ما چیست؟ چگونه و با کدام روش‌ها می‌توان ارزش‌های تاریخی-فرهنگی افغانستان را نمایان و معرفی کرد. باید آشکار ساخت که فایده‌ها و آثار مثبت افزایش حضور گردشگران در کشورها چیست؟
آثار و فایده‌ها
اولین و مهم‌ترین مفاد ایجاد راهنمایی‌های گردشگری، ایجاد شغل برای جوانان و مردم است؛ چون بیکاری و فقر فعلاً یکی از مشکلات عمده در افغانستان به شمار می‌رود؛ اما باراهنمایی‌های دقیق و کلی گردشگران، زمینه حضور گردشگران بیشتر در ولایت‌های مختلف افغانستان فراهم می‌شود که به گفته کارشناسان، با ورود پنج نفر گردشگر به کشور، زمینه کار برای یک نفر در افغانستان فراهم می‌گردد. مهدی شفایی استاد دانشگاه و رئیس شرکت توسعه گردشگری می‌گوید، افزایش توریستان و جهان گردان درنتیجه راهنمایی‌ها به افغانستان، زمینه کارهای زیادی را برای موترداران، فارغ‌التحصیلان رشته گردشگری، دهقانان، مالداران، هوتل داران و باشندگان مناطق توریستی فراهم می‌سازد.
گردش و وارد شدن پول در کشور، از دیگر فایده‌های راهنمایی گردشگران است. استاد شفایی در این قسمت می‌گوید، سالانه ۷۵ هزار گردشگر وارد افغانستان می‌شود که هر نفر یک و نیم هزار دلار به‌طور متوسط هزینه می‌کند. چرخش دلار بیشتر در بازار، سبب پایین آمدن قیمت‌ها و موجود شدن پول بیشتر می‌گردد؛ اما برعکس، به هراندازه که گردشگری برعکس داشته باشیم یعنی جوانان از کشورها خارج شود و از جاذبه‌های داخلی بی‌خبر باشند، به‌اندازه هر نفر یک و نیم هزار دلار از کشور خارج می‌شود.
افزایش رضایت‌ها و سفرهای دوباره گردشگران، از دیگر فایده‌های راهنمایی دقیق آنان در افغانستان است. زمانی که برنامه‌های منظم برای راهنمایی آنان وجود داشته باشند و سرگردان نشوند، آنان علاقه‌مند می‌شوند که برای چندمین بار به افغانستان سفر کنند؛ مانند یک جهان گردی که سال گذشته برای دومین بار به افغانستان سفرکرده بود؛ درحالی‌که ۱۹۰ کشور جهان را گردش کرده بود. برنامه‌ریزی دقیق درباره چگونگی سفر، خطرها، مزایا، جاهای دیدنی، هزینه سفر، کرایه موتر و خرید بلیت، کرایه اتاق، انواع غذاها و … عامل رضایت بیشتر گردشگران و سفرهای دوباره آنان به افغانستان است. چون در حقشان ظلم نمی‌شود، سرگردانی ندارد، کسی اضافه ستانی نمی‌تواند و از همه زیبایی‌ها دیدن می‌توانند.
در بعد داخلی اگر گردشگران به‌خوبی راهنمایی شوند، زمینه تحکیم وحدت و برادری نیز فراهم می‌شود. مثلاً اگر یک هم‌وطن ما از ولایت قندهار به بامیان سفر می‌کنند، به پنجشیر و جلال‌آباد و دیگر ولایت‌ها می‌روند، دقیق پذیرایی شوند، تمامی مناطق را تماشا کنند، از فرهنگ و ارزش‌ها و خط قرمزهای دیگر هم‌وطنانشان باخبر شوند و مشکلات را درک کنند، زمینه رفاقت، دوستی و حتی خویشاوندی فراهم می‌شود که به‌شدت در تحکیم برادری، دوستی و همدیگر پذیری نقش دارد.
معرفی زیبایی‌های افغانستان برای مردم جهان، از دیگر فایده‌های راهنمایی توریستان هست. راهنمایی سبب می‌شود که همه زیبایی‌ها، آثار تاریخی، فرهنگ‌ها و ساحات دیدنی به جهان گردان معرفی شود و آنان لذت بیشتر ببرند. این گردشگران هنگام برگشت به منطقه و کشورشان، فرهنگ‌ها و باورهای مردم را توسط فیلم‌ها، عکس‌ها، خاطرات، یادداشت‌ها و مقاله‌ها، به دیگران انتقال می‌دهند؛ اما اگر راهنمایی وجود نداشته باشد، همه به نحوی سردرگم می‌شوند. به گفته استاد شفایی، در این قسمت دولت تلاش کنند که بیشتر افراد اهل رسانه، اجتماعی و مردم‌دار را دعوت کنند تا تبلیغاتشان بیشتر اثر و مخاطب داشته باشند.
آگاهی لازم از ارزش‌های تاریخی کشور، از دیگر فایده‌های راهنمایی جهان گردان و گردشگران است. آقای شفایی می‌گوید، در صورت نبود راهنما، شاید یک گردشگر پنج دقیقه از بودای بامیان دیدن کند، اما اگر راهنما باشد، شاید یک ساعت تنها در بخش نقاشی‌های آن صحبت شود. یک ساعت دیگر تنها در بخش معماری آن صحبت شود.
پیشنهادها
اولین پیشنهاد، تنظیم محتوای کامل در کتاب‌ها یا فایل‌های راهنمایی است. این متن باید شامل اوضاع امنیتی، جغرافیایی، آب‌وهوا، هزینه مسکن، قیمت بلیت و کرایه موتر، غذاهای محلی، تولیدات اصیل محلی و حیوانی، موجودیت تمامی ساحات تاریخی، باستانی و دیدنی در مسیر هدف و سایر نیازمندی‌های گردشگران باشد. تا با به دست آوردن یک فایل یا کتابچه راهنما، همه اطلاعات لازم را به دست بیاورند. محتوا باید به زبان‌های مختلف ازجمله فارسی، پشتو و انگلیسی ترتیب شود و حتی در صورت امکان از فایل‌های تصویری و صوتی هم استفاده شود.
پیشنهاد دوم، توزیع دقیق، برای توریستان در مکان‌های هدف است؛ به گفته استاد شفایی، این بروشورها و برگه‌های راهنمایی و معلوماتی باید در دروازه‌های ورودی، هوتل‌ها و مکان‌های عمومی به‌طور رایگان در دسترس گردشگران قرار گیرد. اگر توزیع دقیق نباشد، بازهم از تأثیرات و کاربردهای آن، کاسته می‌شود.
پیشنهاد سوم، معرفی دیدنی‌های افغانستان در چهارفصل باید گنجانیده شود. چون متأسفانه فعلاً بیشتر در تابستان مردم به افغانستان سفر می‌کنند؛ درحالی‌که در دیگر فصل‌ها به‌خصوص زمستان، زیبایی‌های خاص دیگری را دارد. فرصت‌ها و امکانات اسکی و بند امیر در بامیان، غذاهای محلی مخصوص زمستان و مکان‌های دیدنی دیگر در ولایت‌های مختلف کشورها باید معرفی شود.
تقویت فرهنگ تور یا مسافرت‌های دسته‌جمعی برای دیدن از ساحات تاریخی، از دیگر پیشنهادها است. چون تأثیرگذاری تور به‌مراتب بیشتر از سفرهای تک فردی است. در تورها زمینه‌های آشنایی بافرهنگ‌ها، همراهی افراد برای راهنمایی، آگاهی دهی و تبادل‌نظرها بسیار زیاد است. استاد شفایی از سفرهای دسته‌جمعی در جشن نوروز در مزار، گل سرخ، همچنان مسابقات و جشنواره‌های فرهنگی بامیان و دیگر جشنواره‌ها یادآوری کرده و می‌گوید تورها باید فعال شود.
استخدام نیروی متخصصان و تحصیل‌کردگان در بخش راهنمایی گردشگران از دیگر پیشنهادها است. اکنون‌که در تعدادی از دانشگاه‌های کشور به‌خصوص دانشگاه بامیان و بدخشان، محصلان این رشته را فرامی‌گیرند، باید بعد از فراغت در بخش راهنمایی توریستی استخدام شوند. به گفته آقای شفایی در بخش گردشگری فرصت‌های زیادی وجود دارد و نیازمند سرمایه‌گذاری بسیار زیادی نیست. مثلاً سرک، موتر، هوتل و امکانات وجود دارد و از این فرصت‌ها باید استفاده شود.
نتیجه‌گیری
۱-افغانستان دارای مکان‌های زیادی گردشگری است و همه‌ساله تعدادی زیادی از گردشگران داخلی و خارجی از این مکان‌ها، دیدن می‌کنند. برای استفاده بیشتر در ابعاد اقتصادی و فرهنگی، زمینه‌های راهنمایی توریستان و گردشگران به شکل دقیق فراهم شود. راهنمایی توریستان از یکسو سبب افزایش گردشگران به کشور ما می‌گردد و از جانب دیگر باعث می‌شود که تمامی زیبایی‌ها و داشته‌ها به شکل کامل و منظم به جهانیان معرفی گردد.
۲- رونق اقتصادی دولت و مردم، معرفی ارزش‌های فرهنگی، بهبود وضعیت زندگی باشندگان محل و افزایش احساس تعلق آنان به مناطقشان، کاهش جرم و جنایت‌ها، جلب‌توجه جهانیان به افغانستان، از مهم‌ترین فایده‌های راهنمایی گردشگری است.
۳-راهنمایی گردشگران بیشتر کتاب‌ها، نرم‌افزارهای انترنتی، وب‌سایت‌ها، رسانه‌های صوتی و تصویری، بروشورها و تابلوها، امکان‌پذیر است. این فایل‌ها باید در مکان‌های عمومی، دروازه‌های ورودی، بستر انترنت و رسانه‌ها، در دسترس گردشگران قرار گیرد.
