نویسنده: ایمان نوری، دانش‌جوی روابط بین‌الملل
حدود هفتادوشش سال از نشست برتن وودز (Bretton woods) می‌گذرد؛ اما هژمونی دالر هم‌چنان بر اقتصاد جهان پابرجا است؛ پولی که در صدر تجارت جهانی ایستاده و ناخدای کشتی اقتصادی جهان است و بعد از شکل‌گیری نظم نوین جهانی، اتموسفیر اقتصاد جهان را به سوی خود جذب کرد.
ارز جهانی به چه ارزی گفته می‌شود ؟
ارز جهانی، ارزی است که برای دادوستد در سرتاسر جهان مورد قبول و تایید همه کشورها باشد. مهم‌ترین ارز رایج جهانی که برای معاملات بین‌المللی استفاده می‌شود، دالر امریکا است. ارزهای «یورو» و «ین» نیز با نوسان‌های بسیار زیادی روبه‌رو شده است. هرچند با شکل‌گیری سازمان بریکس -برزیل، روسیه، هند، چین و افریقای جنوبی- دردسرهای زیادی برای ذخایر ارزی و بنگاه‌های اقتصادی منطقه‌ای دالر پدید آمد و این سازمان تا جایی پیش رفت که ایده‌ی بدیل دالر امریکا را منحیث پول جایگزین مطرح کرد و برای امریکا، این خطر را پیش‌ازپیش روشن کرد که ایده‌ی مطرح‌شده، می‌تواند دیر یا زود محقق شود.
نام دیگر ارز جهانی، ارز ذخیره‌هایی است که از بین همه ارزها، پراستفاده‌ترین ارز است؛ به طوری که ۶۴ درصد بانک‌های مرکزی شناخته‌شده‌ی جهان، از دالر به عنوان ارز ذخیره‌ها استفاده می‌کنند. این در ذات خود باعث می‌شود که دالر به عنوان ارز غیررسمی جهانی شود؛ در حالی که عنوان رسمی در جهان ندارد.
چه ارزهایی می‌توانند جایگزین دالر باشند
در حقیقت، ۱۸۵ ارز براساس فهرست استندردهای بین‌المللی در جهان وجود دارد که اکثر این ارزها، تنها در کشورهای خود شان مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از این ارزها ین چین یا یوروی اروپا می‌تواند باشد. هر کدام از این ارزها را می‌توان با ارز دلار جایگزین کرد؛ اما بنا به دلایل متعددی، این کار عملاً انجام‌نشدنی است.
دالر امریکا به چه دلیل قوی‌ترین ارز جهان است؟
اقتصاد قوی امریکا تا حدود زیادی ارزش دالر را حفظ می‌کند. به همین دلیل است که ارز دالر، قوی‌ترین ارز جهان است. حدود ۵۸۰ میلیارد دالر در خارج از خاک ایالات متحده استفاده می‌شود که ۶۵ درصد از کل ارز دالر را تشکیل می‌دهد. یکی از دلیل‌ها این است که بیش از ۳.۱ درصد تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان با دالر مبادله می‌شود و شامل ۷ کشور است که دالر را به عنوان ارز مورد اعتبار به تصویب رسانده اند. ۸۹ کشور دیگر، نرخ ارز خود را نسبت به قیمت دلار حفظ می‌کنند. در بیشتر صرافی‌های معتبر دنیا، دالر تعیین‌کننده است؛ به طوری که ۸۵ درصد از فعالیت‌های شرکت صرافی Forex با دالر امریکا انجام می‌شود. علاوه بر این، ۳۹ درصد از قرضه‌های سازمان‌ها به کشورهای جنگ‌زده به دالر داده می‌شود. در نتیجه، بانک‌های خارجی به حجم زیادی از دلار نیاز دارند تا بتوانند کسب‌وکارشان را پیش ببرند.
تکاپوی چین برای پایان‌دادن به عصر دالر
چین برای پایان‌دادن به عصر تجارت دالر، دو اقدام بزرگ را روی دست گرفت؛یک: ارز دیجیتالی ین؛ ۲: فسخ دالر در معاملات جهان.
ارز دیجیتالی ین کم‌کم در داخل چین به صورت همگانی وارد بازار کشور می‌شود. این ارز، برای چین امکان این را می‌دهد که معاملات و ذخایر -هر دو- در امن باشند و فرار سرمایه در هیچ حالتی پیش نیاید.
چین نخستین کشوری بود که در سازمان بریکس ایده‌ی فسخ ارز دالر را برای اعضای سازمان پیشنهاد داد و این پیشنهاد تا جایی مشتری نیز پیدا کرد.
اقتصادی که مائوزدایی در نخست سرخط اقدامش بود، اکنون راه تعامل و سازش را توام با اقتصاد بنیادی روی دست دارد؛ تا بتواند رهبری اقتصاد جهان را به دست بگیرد.
پول چینی در برابر پول امریکایی؛ پایان سلطه‌ی دالر یا خوش‌بینی بی‌اساس ؟
با ضعیف‌ترشدن پول ین چین، صادرات این کشور از نظر رقابتی وضع بهتری داشته و به عبارت دیگر، خرید کالاهای چینی با ارزهای خارجی ارزان‌تر تمام می‌شود.
از نظر امریکا، تضعیف ین، تلاشی است از جانب چین برای خنثا‌کردن تأثیر افزایش تعرفه بر کالاهای صادراتی اش.
با وجودی که به نظر می‌رسد افت ین به سود مصرف‌کنندگان در سراسر جهان است -که حالا می‌توانند کالاهای چینی را ارزان‌تر بخرند- خطرهایی نیز بر سر راه وجود دارد.
این، یعنی ین ضعیف‌تر، سبب می‌شود کالاهای وارداتی به چین گران‌تر شده و بالقوه باعث تورم و فشار روی اقتصادی شود که هم اکنون آهنگ رشدش کندتر شده است. علاوه بر این، دارندگان ارز به این فکر می‌افتند که در فعالیت‌های دیگری سرمایه‌گذاری کنند. چین از این روشی برای جنگ تجاری با امریکا استفاده می‌کند.
جمع‌بندی
کشورهای افریقایی -افریقای جنوبی و لیبیا که در زمان قذافی دالرزدایی را برای جهان غرب مطرح کرده بود- و اعصاب بریکس فعلا کار بر روی جایگزین دالر را انجام می‌دهند تا بتوانند واحد ارزی مستقل خود را داشته باشند؛ اما حالا دیده می‌شود که دالر، سلطان اقتصاد جهان است و امریکا هم سرلشکر این اقتصاد.
جنگ تجاری میان امریکا و چین بر قوت خود پابرجا است و اروپا هم ناظر و بی‌طرف.
