تنش‌های سیاسی میان فرانسه و کشورهای اسلامی؛ آیا جنگ دیگری در راه است؟!

زاهد مصطفا
تنش‌های سیاسی میان فرانسه و کشورهای اسلامی؛ آیا جنگ دیگری در راه است؟!

به دنبال کشته‌شدن یک معلم در فرانسه به دلیل نشان‌دادن کاریکاتور پیامبر اسلام در صنف درسی و اظهارات امانویل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه در مورد اسلام، تنش‌ها میان برخی از کشورهای اسلامی و فرانسه بالا گرفته است که میدان داغ آن را تا اکنون، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه و آقای مکرون، رییس‌جمهور فرانسه بازی می‌کنند. در شرایطی که جهان با ارتباطات سایبری وصل شده و امکان واکنش‌های فردی و گروهی در قبال موضوعات مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را فراهم کرده است، تنش دینی-مذهبی و دامن‌زدن دولت‌ها به عنوان بازی‌گران بین‌المللی به این تنش‌ها که جنبه‌ی عقیدتی دارند، تا منطقی-سنجشی، می‌تواند زنگ خطر تازه‌ای باشد برای جهان امروز و این پرسش را مطرح کند که آیا اگر ارزش‌های ملی-قومی، توانست نزدیک به یک قرن پیش، باعث شکل‌گیری جنگ جهانی اول و دوم شود، جنگ جهانی سوم را دین رقم خواهد زد؛ پدیده‌ای که در کشورهایی که بازی‌گران اصلی نظام بین‌الملل اند، از میدان سیاسی و جمعی کنار رفته است.
پس از کشته‌شدن یک معلم در فرانسه که بعدا در تحقیقات پولیس آن کشور روشن شد که به دلیل نشان‌دادن کاریکاتور پیامبر اسلام و با کمک پدر یکی از دانش‌آموزان مسلمان در آن کشور کشته شده است، امانویل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه، با دفاع از کاری که معلم فرانسه‌ای در صنف درسی آن را انجام داده بود، گفت که حمله بر این معلم و کشتن آن، یک عمل تروریستی است و «اسلام‌گرایان افراطی، آینده‌ی ما را می‌خواهند.» او هم‌چنان در اظهاراتش تاکید کرد که دولت فرانسه به حمایت از آزادی بیان، کارتون‌ها را رها نخواهد کرد. به دنبال اظهارات رییس‌جمهور فرانسه، برخی از کشورهای اسلامی واکنش نشان داده و این کار رییس‌جمهور فرانسه را، خلاف ارزش‌های سکولاریستی در آن کشور خوانده اند. در برخی از کشورهای عربی و ترکیه، خرید کالاهای فرانسوی تحریم شده و در چند کشور عربی، سوپرمارکیت‌های زنجیره‌ای فرانسه‌ای نیز تحریم شده است. رییس مجلس ایران، کار رییس‌جمهور فرانسه را عمل شنیع خوانده گفته است که با این کارها، نور پیامبر اسلام و پیام خداوند کور نمی‌شود. عمران خان،‌ صدر اعظم پاکستان، در تویتی، اقدامات مقامات فرانسه را جریحه‌دار‌کردن احساسات میلیون‌ها مسلمان خوانده و در نامه‌ای از مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک، خواسته است که مانع نشر پیام‌های دین‌ستیزانه شود. او، نشر چنین پیام‌هایی در شبکه‌های اجتماعی را، عاملی برای رشد «اسلام‌هراسی» و «نفرت، افراطی‌گری و خشونت» خوانده است.
با توجه به اظهارات مطرح‌شده از سوی مقامات کشورهای اسلامی و اقدامات مبنی بر تحریم اقتصادی علیه کالاهای فرانسه‌ای، آیا تنش جدیدی در جهان امروز رقم خواهد خورد که به رویارویی جهان اسلام و جهان سکولار بینجامد؛ جهانی که یکی از بازی‌گران آن –ترکیه-، اظهارات دولت فرانسه را ضد سکولاریزم خوانده و آنان را به عدم احترام به آزادی عقیده و به حاشیه‌ راندن میلیون‌ها مسلمان در فرانسه متهم کرده است.
جهان امروز، به همان اندازه که به کمک رسانه‌های جمعی و اجتماعی، زمینه‌ی هم‌دیگرپذیری و شکل‌گیری جهان-وطن را فراهم کرده، به همان اندازه به کمک همین رسانه‌ها، زمینه‌ی تنش‌زایی را فراهم کرده است که اگر محور این تنش‌ها، ارزش‌های دینی-مذهبی باشد، می‌تواند امکان خطرهای احتمالی‌ای را به میان آورد که از سوی گروه‌های تندرو دامن زده می‌شود و زمینه‌ای می‌شود برای گروه‌های افراطی که به دنبال داغ‌شدن این مسایل اند. اگر جنگ جهانی اول و دوم، منبای ملی و قومی داشت و ملت‌ها برای دفاع از سرزمین شان یا هجوم بر سرزمین و ارزش‌های ملی دیگری،‌ دست به اسلحه بردند، آیا، انسان امروز، در دفاع از ارزش‌های سکولاریستی دست به اسلحه خواهد برد؟ ظاهرا تا این‌جای کار، مسلمانان که نسبت به فرانسه‌ای‌های سکولار، برخورد عقیدتی با اسلام دارند، در چندین کشور دست به تظاهرات برده اند و کالاهای فرانسه‌ای را تحریم کرده اند. هرچند احتمال درگیری در جهان جدید،‌ با این تنش‌ها اندک است؛ اما اگر واکنش‌ها هم‌چنان ادامه داشته باشد و با توجه به اظهارات نسبتا جدی‌ مقامات فرانسه، کشورهای اروپایی دیگری نیز واکنش نشان دهند و محدودیت‌هایی بر زندگی مسلمانان در آن کشورها وضع کنند، می‌تواند زمینه‌ی سربازگیری جدیدی را برای گروه‌های تروریستی فراهم کند؛ زمینه‌هایی که به سربازگیری از مسلمانان مقیم در آن کشورها، به خصوص مهاجران مسلمان خواهد انجامید.
شاید جنگ بعدی جهان را چیز دیگری رقم بزند؛ نفتی که در حال کم‌شدن است و یا آب که گفته می‌شود در کنار آلودگی محیط زیست،‌ مشکل بعدی بشر خواهد بود؛ اما آن‌چه در جهان امروز جنگ را توجیه کرده است، افراطیت مذهبی است که هر روز مثل قارچ می‌روید و کشورهای مسلمان زیادی را زمین‌گیر کرده است. اگر پای این افراطیت به کشورهای غیر مسلمان کشیده شود و زمینه‌ساز این بستر، واکنش‌های اسلام‌ستیزانه‌ی مقامات کشورهای سکولار و غیر مسلمان باشد، می‌تواند احتمال جنگ بعدی جهان را به دین و سکولاریزم واگذار کند؛ یکی که ساخته‌ی بشر مدرن و دیگری که ارزش‌های سنتی و مقدس بخشی از انسان‌های جهان است که توان تحمل هیچ حرف و عملی را علیه آن ندارند. هر چند، سکولارها،‌ تا جایی که حرف از توهین سکولاریزم به عنوان یک فکر باشد و به حد مزاحمت به زندگی آنان نینجامد، خود را مجبور به واکنش فیزیکی ندانسته و جنگ در دفاع از آن برای شان قابل توجیه نیست؛ اما اگر این میدان را،‌ بازی‌گران سیاسی داغ کنند و مثل تمام جنگ‌ها، زمینه برای واکنش‌های فیزیکی را فراهم کنند، می‌تواند در ابتدایی‌ترین حالت، به افزایش خشونت‌ها در کشورهای غیرمسلمان بینجامد که از طرف مسلمانان در دفاع از ارزش‌های اسلامی به راه انداخته خواهد شد؛‌ خشونت‌هایی که ممکن به فراهم‌کردن بسترها برای ورود گروه‌‌های تروریستی بینجامد.
دولت فرانسه، اظهاراتش را در دفاع از آزادی بیان – یکی از ارزش‌های سکولار- توجیه می‌کند و باور دارد که نشان‌دادن کاریکاتور پیامبر اسلام توسط یک معلم فرانسه‌ای برای شاگردان، حق او است که به عنوان انسان، می‌تواند نظرش را در مورد ایده یا پدیده‌ای با هر شکلی نشان دهد و مقامات در کشورهای اسلامی، اقدامات این کشور پس از کشته‌شدن معلم فرانسه‌ای و دفاع از نشر این کاریکاتور را، اهانت به اسلام و مسلمانان جهان عنوان می‌کنند. اگر کشورهای دیگری پا پیش نگذارند و این موضوع بدون حل دیپلماتیک،‌ هم‌چنان به تحریم‌های اقتصادی بینجامد، امکان درگیر‌شدن کشورهای اسلامی و غیراسلامی زیادی در دفاع از دو سمت را فراهم خواهد کرد. در کنار جنگ‌هایی که کشورهای اسلامی زیادی را زمین‌گیر کرده است، کشیده‌شدن پای این خشونت‌ها به کشورهای غیراسلامی، میدان را برای افزایش خشونت‌های بیش‌تر و رویارویی دوگانه‌ی جهان را مساعد خواهد کرد؛ رویارویی‌ای که می‌تواند زنگ خطر دیگری باشد برای جهان و پای خشونت‌های فربه‌تری را با توجه به امکانات نظامی امروزی فراهم کند.