موضوع «چند‌ جانبه‌گرایی»

توضیح عکس: وبکان بوزکر، رییس هفتاد‌و‌پنجمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۰ در مقر سازمان ملل متحد برای توسعه‌ی پایدار در مقر سازمان ملل در نیویورک سخن‌رانی می کند. دبیر سازمان ملل (UN) -لنر آنتونیو گوترش، خواستار اراده‌ی سیاسی و اقدام جسورانه برای دست‌یابی به هدف‌های توسعه‌ی پایدار (SDG) شد. (اسکندر دبی / عکس سازمان ملل / جزوه از طریق شین هوا)

جیانگ‌لی/  منبع: خبرگزاری شین هوا

هفتاد‌و‌پنج سال پیش، در معرض آفت جنگی که دو بار بدبختی‌های ناگفته‌ای برای بشر به بار آورد، کشورهای جهان دست به دست هم دادند و یک نظام بین‌المللی را با محوریت اصلی سازمان ملل متحد ایجاد کردند.
به عنوان جهانی‌ترین و معتبرترین سازمان بین‌المللی‌، سازمان ملل متحد، اکنون به مهم‌ترین صحنه‌ی چندجانبه برای ارتقای صلح و پرداختن به مسایل منطقه‌ای و جهانی بدل شده است.
هنگامی که جامعه‌ی بین‌المللی هفتادوپنجمین سال‌گرد تولد سازمان ملل را جشن می‌گیرد‌، بیماری کوید-۱۹جهان را تسخیر کرده و رهبران جهان به جای حضور در این مراسم بزرگ‌داشت تصمیم گرفته اند از راه دور و از طریق پیوند ویدیویی دراین مراسم شرکت کنند. علاوه بر نحوه‌ی اشتراک رهبران در این مراسم، همه‌گیری ناگهانی یک بیماری، جهان را با تغییرات زیادی در برخی از عرصه‌ها مواجه کرده است، تحولاتی که در قرن اخیر در حال افزایش است.
بدون شک، این نشان‌دهنده‌ی نبود اطمینان زیادی است. در حالی که احساس‌های ضد جهانی‌سازی در حال افزایش است، حمایت از یک‌جانبه‌گرایی چهره‌ی زشت خود را هر روز آشکارتر می‌کند، نگران‌کننده‌تر این که رفتار قلدرمابانه‌ی برخی ابرقدرت‌ها، چالش بزرگی را برای نظامی چند‌جانبه‌ی جهانی که توسط سازمان ملل متحد تبلور یافته، ایجاد کرده است.
هنگامی که بشر در تلاش است تا ویروس کرونا را به عنوان دشمن مشترک خود شکست بدهد، روحیه‌ی همبستگی و همکاری عمومی با خطر نابودی روبه‌رو می‌شود و رویارویی ایدیولوژیک با گذشت هر روز بیش‌تر می‌شود.
در چنین شرایطی، نشان بزرگ‌داشت تاسیس سازمان ملل در سال روان باید مرتبط به «آینده‌ای که می‌خواهیم» و سازمان مللی که به آن ضرورت داریم باشد و هم‌چنان تعهد خود را برای احیای چند‌جانبه‌گرایی تجدید بکنیم.
در سراسر جهان‌، منحنی همه‌گیر و فریبنده هنوز هم‌وار نشده، عفونت‌ها هم‌چنان در حال افزایش است و مرگ‌و‌میرها هم‌چنان ادامه دارد. بحران جهانی بهداشت در یک قرن، بار دیگر این واقعیت را برجسته کرده که نژاد بشر به جامعه‌ای با آینده‌ی مشترک تعلق دارد و تنها با در دست گرفتن دست همه کشورها، می‌توانند خود را از این شرایط دور کنند.

شی جین پینگ، رییس‌جمهور چین بارها تاکید کرده است که همبستگی و همکاری، قوی‌ترین سلاح در برابر کوید-۱۹ است و تعهد مجدد به چند‌جانبه‌گرایی به ویژه در این ساعت تاریک از تاریخ بشر ضروری بوده است.
برای حمایت از چند‌جانبه‌گرایی، جهان باید از اقتدار سازمان ملل محافظت کند. در طول ۷۵ سال گذشته، نقش مثبت سازمان ملل متحد بیش از اندازه آشکار است و کسی نمی‌تواند آن را انکار کند‌ و الهام‌های عمیق و هم‌چنین میراث ارزش‌مندی را برای جامعه‌ی بشری به جا گذاشته است.
طی دهه‌های گذشته، سازمان ملل متحد مکانیزم امنیت جمعی را ایجاد و راه‌اندازی کرده و بیش از ۷۰ عملیات صلح را با حضور نزدیک به ۱۳۰ کشور اجرا کرده است. نقش اساسی آن، در حل‌و‌فصل درگیری‌های محلی، جلوگیری از جنگ‌های جدید جهانی و حفظ صلح و ثبات جهانی، به ایجاد بنیانی محکم برای توسعه‌ی اجتماعی و اقتصادی در سراسر جهان کمک کرده است.
با حضور سیستم چند‌جانبه با محوریت سازمان ملل متحد، کشورهای جهان روابط نزدیک‌تر و همکاری‌های عمیق‌تری را ایجاد کرده و توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی جهانی، یک جهش بزرگ به پیش را ایجاد کرده است.
طبق آمار بانک جهانی، از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۹ ، کل تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) از ۱٫۳۷ تریلیون دلار به ۸۷٫۷ تریلیون دلار افزایش یافته است. در همان دوره، تولید ناخالص داخلی سرانه از ۴۵۲ دالر به ۱۱،۴۲۸ دالر و نسبت تجارت جهانی به تولید ناخالص داخلی از ۲۶٫۷۲ درصد به ۶۰٫۴ درصد افزایش یافته است.
علاوه بر این ، آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد، از جمله سازمان بهداشت جهان (WHO)، سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی، صندوق بین المللی پول و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سهم مربوطه در حل مشکلات جهانی و پیشرفت جامعه‌ی بشری را بازی می‌کند.
سازمان بهداشت جهانی، به ویژه در میان بیماری همه‌گیر در به‌روزرسانی جهان با اطلاعات دقیق و به موقع، تقویت هماهنگی جهانی در پاسخ‌های همه‌گیر و ارتقای همکاری بین‌المللی در زمینه‌ی تحقیق و توسعه واکسین، نقش بی‌بدیلی داشته است.
در چنین لحظه‌ای حساس، جهان باید از هرگونه حرکت یک‌جانبه‌ای که می‌تواند سازمان جهانی بهداشت را تضعیف کند، محافظت کرده و آن را رد کند؛ زیرا این اقدام‌ها تنها ضرر بزرگی برای همبستگی و همکاری جهانی خواهد داشت و پیروزی بشر بر ویروس را به تاخیر می‌اندازد.

رفع مشکلات جهانی به راه‌حل‌های جهانی نیاز دارد و هیچ مکانی بهتر از سازمان ملل برای جامعه‌ی جهانی، برای جست‌وجوی این راه‌حل‌ها وجود ندارد. چه برای مبارزه با بیماری همه‌گیر و چه برای برنامهپ‌ریزی برای بهبودی پس از همه‌گیری، همه کشورها، باید از اقتدار سازمان ملل محکم محافظت کنند و نظم بین ‌المللی را با محوریت اصلی سازمان ملل حفظ کنند.
برای حمایت از چند‌جانبه‌گرایی، جهان باید مفهوم حاکمیت جهانی را بر اساس اصل مشاوره‌ی گسترده، مشارکت مشترک و منافع مشترک تصدیق و عملی کند.
رییس‌جمهور شی در اجلاس BRICS 2019 برازیلیا، درباره‌ی ماهیت چند‌جانبه‌گرایی به جای تصمیم‌گیری در امور بین‌المللی توسط یک یا چند کشور، بهتر است تصمیم‌گیری از طریق مشاوره‌ی گسترده انجام شود. سخنانی که امروز واقع‌بینانه‌تر هم به نظر می‌رسد.
در سال‌های اخیر، جامعه‌ی جهانی با افزایش قلدری تجاری، سو‌ی استفاده از تحریم‌های یک‌جانبه دست‌وپنجه نرم می‌کند که این امر، بنیان چند‌جانبه‌ی حاکمیت جهانی را بیش از پیش فرسوده کرده است.
حمایت از چند‌جانبه‌گرایی به این معنا است که سرنوشت جهان، باید در دست همه باشد. دستورالعمل بین‌المللی نوشته شده توسط همه؛ امور جهانی با گفت‌وگوی همه و سود سهام توسعه را همه به اشتراک گذاشته اند، به جای این که به کشورهای جداگانه اجازه‌ی سلطنت بدهند. رییس‌جمهور شی هم‌چنین اشاره کرده است: « در دوران جهانی‌سازی، نباید برخی از افراد علیه دیگران بجنگند، بلكه باید همه برای همه سود‌آور باشد.»
در مورد همه‌گیری کوید-۱۹ می‌گوید که وقتی همه کشورها با چالش‌های مختلف جهانی روبه‌رو می‌شوند، باید روحیه‌ی مشاوره، همه‌شمول‌سازی روابط بین‌الملل و افزایش صدای کشورهای در حال توسعه در نهادهای مهم جهانی، در اولویت قرار بگیرد و یک سیستم حاکمیت جهانی موثر که بتواند نیازهای این جهان را که به سرعت در حال تغییر است، برآورده کند.
برای حمایت از چندجانبه‌گرایی، جهان باید توسعه را به عنوان کلید طلایی برای حل بسیاری از مهم‌ترین مشکل‌های جهانی بداند و به طور مشترک، جامعه‌ای با آینده‌ی مشترک برای بشریت ایجاد کند.
در سراسر جهان، کشورها به طور فزاینده‌ای به هم پیوسته و به یک‌دیگر وابسته اند و آینده آن‌ها بسیار به‌ هم گره خورده است. با این وجود، شکاف توسعه در تقسیم شمال و جنوب هنوز در حال گسترش است و جهانی‌سازی نتوانسته است، مزایای آن را برای گروه‌های مختلف اجتماعی کاهش دهد. حتا در برخی از اقتصادهای بزرگ توسعه‌یافته، فقر، نابرابری جنسیتی و تبعیض نژادی باعث تقسیم اختلاف‌های اجتماعی شده است. همه‌ی این‌ها به عنوان یک اصل اساسی برای تحریک عناصر ضد جهانی‌سازی عمل کرده اند.

در حال حاضر، همه‌گیر شدن و همه‌گیری چالش‌های مهمی برای توسعه‌ی جهانی است. این سال با آغاز دهه و اقدام برای دست‌یابی به اهداف توسعه‌ی پایدار تا سال ۲۰۳۰ است. همه کشورها، باید آن را به عنوان یک هشدار و انگیزه برای توسعه‌ی متوازن اقتصادی و اجتماعی جهانی و کاهش فقر و نابرابری در نظر بگیرند تا عوامل اساسی را از میان ببرد. حمایت از گرایش انزواخواهی و ملی‌گرایی اقتصادی را پرورش دهید و جهانی‌سازی اقتصادی را بازتر، فراگیرتر و متعادل‌تر کنید.
جهانی‌شدن متوقف نمی‌شود و نسل بشر، آینده‌ی مشترکی دارند. حمایت از چند‌جانبه‌گرایی و ایجاد جامعه‌ای با آینده‌ی مشترک برای بشر، باید هدف مشترک همه اعضای جامعه بین‌المللی باشد. این نه تنها افشای قابل توجهی از تاریخ ۷۵ ساله‌ی سازمان ملل است، بلکه هم‌چنین تنها راه درست برای توسعه در دوران پس از همه‌گیری است.
چین اولین کشوری بود که منشور سازمان ملل را امضا کرد. چه در روند توسعه‌ی سازمان ملل و چه در مبارزه با ویروس کرونا؛ چین همیشه سازنده، مدافع و حامی چند‌جانبه‌گرایی بوده است. در آینده، چین مانند همیشه هم‌چنان سازنده‌ی صلح جهانی، کمک‌کننده به توسعه‌ی جهانی و مدافع نظم بین‌المللی خواهد بود.
به مناسبت هفتادوپنجمین سال‌گرد تولد سازمان ملل متحد، یکی از هدایای مناسب جهان می‌تواند، تایید چندجانبه‌گرایی و همکاری باشد که به کشورهای مختلف جهان کمک خواهد کرد تا بر سر مشکلات، به دنبال توسعه‌ی مشترک و «آینده‌ای که می‌خواهیم» را بسازند.