بامیان، نخستین ولایت بدون ماین در افغانستان

نوشته‌‌شده توسط: اِستِفانی گِلینسکی در وب‌سایت تلگراف

ترجمه‌شده توسط: مهدی غلامی

سال گذشته، ماین‌های زمینی در افغانستان، همچنان به طور میانگین، روزانه چهار نفر را در این کشور زخمی می‌کرد یا می‌کُشت. طی چهار دهه جنگ، برنامه‌ی ماین‌پاکی در افغانستان؛ بیش از ۱۸ میلیون بقایای مواد انفجاری جنگ را پاک کرده که این آمار از سال ۱۹۸۹ به این‌سو، شامل ۷۳۷۰۰۰ ماین ضد پرسونل و بیش از ۳۰۰۰۰ ماین ضد موتر (تانک) می‌شود.

تا پایان ماه اکتوبر، به لطف تیم کوچک؛ اما با اراده‌ای زنان، نخستین ولایت بدون ماین افغانستان اعلام خواهد شد.

فیضه‌ رضایی ۲۶ ساله، با قدی بلند و موهای قهوه‌ای رنگی که در زیر چادر سرخی پنهان شده است، می‌گوید: «بسیار دشوار بود، منظورم کار نیست، منظورم از دشواری رفتار مردم در قبال زنانی است که در بیرون کار می‌کنند، به سفرهای داخل ولایت می‌روند یا همکاران مرد دارند؛ اما ایستادیم و به اهمیت کار مان اشاره کردیم.»

اولین بار زنان افغانستان در ماه جون سال گذشته، ماین‌پاکی را آغاز کردند که حالا شغل فصلی‌ در بهار و تابستان است.

در اوایل بهار امسال، زمانی که برف‌ هندوکش آب شد، ۱۸ زن با لباس‌های سنگین محافظتی؛ با به خطر انداختن جان‌ شان، وارد آخرین میدان ماین در ولایت بامیان شدند تا مواد انفجاری باقی‌مانده را پاک کنند.

سال ۲۰۰۳ بود که ماین‌پاکی در بامیان آغاز شد. ولایتی که مجسمه‌های مشهور بودا در آن موقعیت دارد؛ مجسمه‌هایی که در سال ۲۰۰۱ توسط طالبان تخریب شد. از آن زمان تا کنون، بیش از ۶۰۰۰۰ مواد انفجاری که شامل مهمات منفجر نشده؛ مانند، گلوله‌های هاوان می‌‌شود، با زحمت فروانی پیدا شده و پس از بیرون آوردن شان از زیر خاک، نابود شده است.

رضایی که مادر دو کودک است می‌گوید: «بیشتر روزها، چندین ساعت در آفتاب سوزان، با حمل تمام وسائل مان؛ پیاده‌روی می‌کنیم تا به میدان‌های ماین برویم. ما به دست‌‌آوردهای مان افتخار می‌کنیم. من کار می‌کنم تا کشور و کودکانم آینده‌‌‌ی بهتری داشته باشند.»

مانند دیگر اعضای تیم، رضایی در بامیان به دنیا آمده و بزرگ شده است. او قبل از پاگذاشتن به میدان‌های ماین، چندین ماه آموزش دیده بود.

حبیب نور که رهبر این تیم و از گروه ماین‌زدایی دنمارک است، می‌‌گوید: «زمانی که این بَست را تبلیغ کردیم، بیش از دو صد نفر درخواست کار دادند.» گروه ماین‌زدایی دنمارک مسؤول اجرای این پروژه است. او می‌گوید، کاش زودتر با زنان ماین‌پاک کار کرده بود.

چهل سال جنگ، افغانستان را ویران کرد و آمارها نیز وحشت‌ناک اند. با جمعیتی ۳۷ میلیونی، افغانستان یکی از کشورهایی است که بیشترین ماین در آن فرش شده است.

پاتریک فروشِت، رییس بخش افغانستانِ خدمات ماین‌زدایی سازمان ملل می‌گوید: «ما در کنترل افزایش شمار میدان‌های مین در افغانستان، به مشکل بر‌می‌خوریم» او می‌گوید تمام ۳۴ ولایت این کشور ماین‌گذاری شده؛ اما نقشه‌ای از موقعیت این ماین‌‌ها وجود ندارد و مشخص نیست چقدر ماین جدید دیگر جاسازی می‌شود. او می‌‌گوید: «دولت تنها بر نصف افغانستان تسلط دارد» و در نتیجه، کار ماین‌پاکی پیچیده‌‌‌تر می‌‌‌شود.

ایالات متحده، اوایل امسال گفت که دیگر تعداد قلمروهای تحت کنترل طالبان را نمی‌شمارد.

حضور امریکا در ماه اکتوبر ۱۸ساله شد. توافق‌نامه‌‌ی صلح میان امریکا و طالبان که امید می‌رفت امسال امضا شود، پس از حمله‌ی طالبان که در آن یک سرباز امریکایی جان باخت، از میان رفت و رییس‌جمهور ترامپ، گفت‌وگوها را در ماه سپتامبر لغو کرد.

بامیان ولایتی هزاره‌نشین است که در فاصله‌‌‌ی ۳ ساعت رانندگی، در شمال-غرب کابل موقعیت دارد و در مسیر آن، طالبان گاهی ایست‌بازرسی ایجاد می‌کنند.

روزها برای رضایی مانند ۱۷ همکار دیگرش، قبل از طلوع آفتاب شروع می‌شود؛ زمانی که با انتقال آب و تجهیزات به اندازه‌‌ی ممکن، به کوه‌ها بالا می‌روند.

رضایی می‌گوید: «این که در روز چه مقدار زمین را پاک می‌کنیم، بستگی به نوعیت زمین، شیب‌ و دشواری آن دارد؛ اما معمولا بین ۳۰-۴۰ متر مربع را پاک‌سازی می‌‌‌کنیم.

رضایی برای این کار، ماهانه ۳۱۰۰۰ افغانی دست‌مزد می‌گیرد و از همسر و دو فرزندش حمایت می‌کند.

رضایی می‌گوید: «وقتی ازدواج کردم، دانشگاهم تمام شده بود؛ اما همسرم که چند سال از من بزرگ‌‌تر است، حتا مکتب را هم تمام نکرده بود. در ابتدا با این ازدواج مخالف بودم و به پدر و مادرم گفتم که نمی‌‌خواهم با یک مرد بی‌‌سواد زندگی کنم.»

او زمانی که نتوانست با تصمیم پدر و مادرش مخالفت کند، بخشی از درآمدش را برای کمک به همسرش اختصاص داد. رضایی با افتخار می‌‌‌گوید: «به او گفتم باید به مکتب برود و حالا هم پول دانشگاهش را من می‌‌پردازم. می‌دانم که وضعیت بهتری نسبت به شوهرم دارم؛ اما باید او را وادار به درس خواندن می‌‌کردم. این کار دارد نتیجه می‌‌دهد.»

او صبح‌ زود از خواب بیدار می‌‌شود تا دخترانش را به خانه‌ی مادرش ببرد که در جریان کار رضایی، همان جا بمانند. پیاده‌روی صبح‌‌گاهی سکوت خاصی دارد؛ اما بعد از ظهرها در پایین آمدن از کوه، زنان بیشتر حرف می‌‌‌زنند.

رضایی می‌گوید: «روند کاری ما مشخص است. زمانی که ماینی را تشخص دهیم، بی‌درنگ توقف کرده، دست‌مان را بالا می‌بریم یا به دیگران پیغام می‌‌دهیم که ماین پیدا کرده ایم. سپس رهبر تیم، وضعیت را ارزیابی می‌‌کند.» ماین‌ها یا به آرامی با دست از زمین برداشته می‌‌شوند یا یک انفجار کنترل شده در آن محل صورت می‌گیرد.

زهرا عطایی که تنها ۲۱ سال دارد، جوان‌‌‌ترین فرد این گروه است. او پس از یک روز طولانی، در اتاق نشیمن نشسته و برای حسین‌علی، پدر ۵۷ ساله‌اش چای می‌‌ریزد. زهرا با افتخار می‌‌گوید: «ممکن است کار خطرناک‌‌‌تری نسبت به دیگر کارها باشد؛ اما من احساس اطمینان می‌‌کنم چون کارم را بلدم.»

پدر زهرا می‌گوید: «از این که دخترم شغلی پیدا کرده، خوشحالم. او از تمام اعضای خانواده و در واقع از تمام کشور حمایت می‌کند.»

عطایی می‌گوید، زنان زیادی را می‌‌‌شناسد که در خانه‌‌های شان زندانی استند؛ چون این همان چیزی است که پدران و همسران شان از آن‌‌‌ها می‌خواهند.

او با لبخند می‌گوید: «به همین خاطر است که افتخار می‌کنم الگویی برای دیگران استم. حتا در این جامعه‌ی مردسالار، می‌توانیم هر کاری انجام دهیم.» حالا که بامیان تقریبا عاری از ماین شده، زهرا تصمیم دارد که با استفاده از درآمدش، در رشته‌‌ی اقتصاد تحصیل کند.

غروب‌ها، رضایی با دو دخترش، فاطمه‌‌ی ۷ساله و زینب ۳ساله می‌نشیند. فاطمه شغل مادرش را می‌‌‌داند و در حالی که برای کسب اطمینان، سرش را به مادرش تکیه داده، می‌گوید: «مادرم ماین‌پاکی می‌کند و می‌‌دانم کار خطرناکی است؛ اما این کار به مردم کمک می‌‌کند.»

در حالی که آرامش نسبی در بامیان حکم‌فرما است، پس از لغو توافق‌نامه‌‌ی صلح امریکا و طالبان و در استقبال از انتخابات ریاست‌جمهوری، خشونت‌ها در این کشور؛ زیاد شده است.

عطایی می‌گوید: «اگر صلح بیاید، همه چیز در افغانستان ممکن خواهد شد. در آن صورت، می‌‌‌توانیم تمام ماین‌‌ها را در این‌جا پاک کنیم.»

سرویس ماین‌پاکی سازمان ملل، امیدوار است تا سال ۲۰۲۳، افغانستان از شر تمام مواد انفجاریِ آلوده خلاص شود. بنا بر آمار ماه آگست ۲۰۱۹، نزدیک به ۳۹۲۴ مواد انفجاری هنوز هم در زمین موجود است.

تعداد زیادی از این زنان، تصمیم به ادامه‌ی این شغل گرفته و به دنبال کوچ‌‌کشی استند. عطایی می‌گوید: «کار ما در اینجا تقریبا تمام است؛ اما ۳۳ ولایت دیگر هم هستند که هنوز میدان‌های ماین دارند، ما آماده‌‌‌ی رفتنیم.»