افغانستان، از محدود کشورهای است که در جریان چهل سال گذشته، جای مناسبی برای رشد زنان نبوده است. زن در این سرزمین همیشه به عنوان یک موجود ضعیف ظاهر شده و به همین دلیل، همواره با مشکلات زیادی مواجه بوده اند.
زنان افغانستان، در جریان چهل سال گذشته، به دلیل زن بودن، از بسیاری حقوق شان، حتا ابتدایی‌ترین آن که حق دست‌رسی به تعلیم و تربیه است، محروم شده اند. با این همه، پس از سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی، تحولاتی پیش آمد که می‌توان به آینده‌ی درخشان زنان در این خاک، امیدوار بود.
در ۱۸ سال گذشته، تغییرات زیادی برای زنان در افغانستان رونما شده است. در این سال‌ها، زنان به پیشرفت‌های چشم‌گیری از جمله، دست‌رسی به آموزش، فرصت‌ها و انتخاب‌های شغلی بوده است؛ اما با این وجود، در حوزه‌ی فعالیت‌های اقتصادی با مشکلات زیادی رو به رو استند. هنوز زنان نتوانسته‌اند جایگاه حقیقی و حقوق مساوی شان را همانند مردان به دست بیاورند.
زنان افغان تلاش کرده‌اند از همین فرصت اندکی که برای شان فراهم شده، به گونه‌ی درست استفاده و جایگاه شان را در جامعه تثبیت کنند. آنان در سال‌های گذشته تلاش کرده اند در کنار فعالیت‌های سیاسی– اجتماعی، در چرخه‌ی اقتصادی نیز سهم داشته باشند. در حال حاضر، زنان در ۳ تا ۵ درصد اقتصاد افغانستان نقش دارند و در کنار آن توانسته اند، ۸۰درصد کارگران کالاهای صادراتی، چون (قالین، زغفران و پاک کاری میوه‌های خشک) را تشکیل دهند.
بر بنیاد آمارهای اتاق تجارت و صنایع، زنان افغانستان در حال حاضر در بیش از ۱۵۰۰ تجارت رسمی و هم‌چنان در بیشتر از ۲۰ هزار تشبسات غیر رسمی فعالیت داشته باشند. برآوردی که از سرمایه‌ی مجموعی زنان تجارت‌پیشه در افغانستان شده، درحال حاضر سرمایه‌ی بانوان سرمایه‌گذار، بالغ بر ۸۰ میلیون دالر امریکایی می‌شود.
منیژه وافق، رییس اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که زنان افغان با وجود سال‌ها سرکوب و خشونت، توانسته اند در بخش‌های مختلف از جمله فعالیت‌های تجاری، پیشرفت‌های چشم‌گیر داشته باشند و در سه سال گذشته، تجارت‌های کوچک با سرمایه‌گذاری اندک ایجاد کنند.
خانم وافق، گفت که زنان در سال‌های اخیر توانسته اند، در بخش‌های تجارت، دکانداری، بانک‌داری، بازاریابی و سکتور خدماتی به دست‌آوردهای خوبی دست یابند.
رییس اتاق تجارت زنان، تأکید می‌کند که زنان تجارت پیشه در سال‌های گذشته با مشکلات زیادی مواجه بودند، به گونه‌ی مثال، زنان در زمینه‌ی دست‌رسی به زیربناء، زمین، املاک دولتی و خصوصی برای ایجاد شرکت، گرفتن قرضه و دست‌رسی به آموزش معیاری برای فراگیری مهارت تجارت با مشکلات مواجه بودند؛ اما با آنهم توانسته اند از فرصت‌های اندک بیشترین بهره را برده و در چرخه‌ی اقتصادی کشور نقش داشته باشند.
بانو وافق می‌گوید: «کشوری مثل افغانستان که چهل سال جنگ را پشت سر گذاشته و زنان در حاشیه بوده اند، با آنهم پس از سال ۲۰۰۲ میلادی، در وضعیت خوبی قرار دارند. زنان در بخش معارف، پیشرفت‌های خوبی داشته اند، تعداد دانش‌آموز و دانشجو افزایش یافته است. در ساحه‌ی کاری نیز به عنوان کارفرما و تجارت‌پیشه خوب ظاهر شده اند.
توانمندسازی اقتصادی زنان چه پیامد‌های مثبت دارد؟
این که تفاوت میان یک زن تجارت‌پیشه و یا کارگر با یک زن عادی که همیشه در خانه است و مسؤولیت بزرگ کردن فرزندانش را دارد، در چه است؟ منیژه وافق می‌گوید: «زمانی که یک خانم استقلال اقتصادی داشته باشد، صاحب احترام و قدرت می‌شود، خانواده و جامعه نیز بالای او حساب می‌کند. هم‌زمان با این، خوب‌تر می‌تواند به فرزندان خود رسیدگی کند. مثلن یک دختر خانم که مجرد است و به مسائل اقتصادی نیازمندی دارد، با یک دختر خانمی که از لحاظ اقتصادی سر پای خود ایستاده است، فرق می‌کند.»
او باور دارد که فعالیت‌های اقتصادی زنان و استقلالیت مالی شان از افزایش خشونت علیه آنها نیز می‌کاهد و از سویی‌هم توانمندی زنان به لحاظ اقتصادی، بر چگونگی وضعیت زندگی شان نیز تاثیرات مطلوب دارد.
بررسی که از سوی اتاق تجارت و صنایع زنان انجام شده است نشان می‌دهد که زنان افغانستان بیشتر می‌توانند در زمینه‌ی تولید لباس مکس سنتی- مدرن، زیورات، فعالیت‌های خدماتی از قبیل، ساختن مکاتب، کودکستان‌ها، رستورانت، نمایندگی‌های مسافربری، خدمات آی‌تی و بسته‌بندی میوه‌های خشک و زغفران فعالیت کنند، زیرا تجارت زنان در این بخش‌ها بیشتر نتیجه داده است.
آیا در افغانستان زنان میلیاردر داریم؟
با توجه به مشکلاتی که در بالا اشاره شد، زنان، نتوانسته اند طی سال‌های گذشته، فعالیت‌های چشم‌گیر اقتصادی داشته باشند؛ اما با آنهم توانسته اند با سرمایه‌ی اندک، تجارت‌های کوچکی راه اندازی کنند.
رییس اتاق تجارت و صنایع زنان می‌گوید، با فراهم شدن زمینه برای فعالیت زنان، اکنون چندین زن میلیونر در افغانستان وجود دارد؛ اما با آن هم تاکنون هیچ زنی نتوانسته است، سرمایه‌ی میلیاردی داشته باشد. منیژه وافق دلیل نداشتن بانوان میلیاردر در افغانستان را سال‌ها جنگ و سرکوب آنها عنوان می‌کند. او اما می‌گوید، «در ۱۹ سال گذشته، زنان میلیونر پیدا کردیم، اگر اوضاع کشور همین‌گونه نیز ادامه داشته باشد، تا ۵ سال آینده زنان میلیاردر نیز خواهیم داشت.»
برنامه‌های اتاق تجارت و صنایع برای آینده‌ی اقتصادی زنان چیست؟
اتاق تجارت و صنایع زنان در دهم میزان سال ۱۳۹۶ خورشیدی به منظور افزایش سهم زنان افغان در بخش‌های اقتصادی ایجاد شد و به گفته‌ی مسؤولان این اتاق، در بیشتر از دو سال گذشته کارهای عمده‌ی برای رشد اقتصادی زنان انجام داده است.
منیژه وافق می‌گوید که در سال‌های گذشته، آنها در قسمت آموزش مدیریت درست اقتصادی، مدیریت بازریابی زنان کار کرده اند، افزون بر آن در این مدت نمایشگاه‌های تجارتی ویژه‌ی ساخت زنان افغانستان نیز برگزار شده است.
