هرچند ۱۸ سال پسین، سال‌های طلایی برای زنان افغانستان بوده و زنان این کشور توانسته اند که در بخش‌های مختلف حضور پررنگی داشته باشند؛ اما با این وجود، زنان در افغانستان هنوز هم به عنوان جنس دوم تلقی می‌شوند و به بهانه‌های مختلف مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. برداشت نادرست از مذهب و فرهنگ‌های ناپسندیده، سبب شده است که جامعه‌ی افغانستان یک جامعه‌ی مردسالار به بار آید و کم‌ترین توجهی به زنان و حقوق آن‌ها شود. زنان افغانستان هنوز هم با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. از مهم‌ترین چالش‌هایی که هنوز زنان این کشور با آن مواجه اند، نداشتن هویت مشخص است. هویتی که حق اساسی آن‌ها است، ولی به آن‌ها داده نشده است.
بحث «هویت مستقل زنان» از عمده‌ترین بحث‌هایی است که این روزها مطرح می‌شود. همزمان با پایان کمپاین پانزده روزه‌ی مبارزه با خشونت علیه زنان، شماری از نمایندگان زن مجلس خواستار تعدیل برخی ماده‌های قانون توزیع شناسنامه برای زنان افغان شده اند که بر اساس آن، به مادران این حق داده شود که بتوانند برای فرزندان‌شان شناسنامه بگیرند تا نام آن‌ها در شناسنامه فرزندان شان درج شود.
به گفته‌ای این نمایندگان، حداقل کاری که می‌توانیم برای مادران رنج‌دیده‌ی افغانستانی انجام دهیم این است که به هویت آن‌ها احترام بگذاریم و اجازه دهیم اسم آنان در شناس‌نامه‌های فرزندان شان درج شود.
ناهید فرید، نماینده‌ی هرات در مجلس نمایندگان می‌گوید، تا زمانی که هویت مستقل زنان در این جامعه به رسمیت شناخته نشود، حق تحصیل، حق کار، حق ازدواج، حق مادر شدن، حق دسترسی به عدالت و حق دسترسی به صحت شان نیز مستقل نیست و تحت الشعاع قرار دارد؛ هویت زنان باید به عنوان یک فرد مشخص به رسمیت شناخته شود تا شاهد پیشرفت آنان در جامعه باشیم.
او هم‌چنان می‌گوید:« زن از روزی که در این جامعه تولد می‌شود تا روزی که می‌میرد از خود هویت مستقل ندارد. روزی که تولد می‌شود در جامعه او را دختر کسی می‌دانند و نامش را نمی‌برند، زمانی که با هزار آرزو ازدواج می‌کند، باز هم نام شان را نمی‌برند، زیرا او خانم کسی است، وقتی بزرگ‌ترین هدیه خداوند را به دنیا می‌آورند باز هم نامش را نمی‌برند، او مادر شخصی دیگری است، در برخی موارد حتا وقتی زن می‌میرد نامش را روی سنگ قبرش نمی‌نویسند.»
این در حالی است که در قانون ثبت احوال و نفوس هویت شامل: اسم، تخلص، اسم پدر، اسم پدر کلان، تاریخ تولد، محل تولد، سکونت اصلی و سکونت فعلی می‌باشد؛ اما در شناس‌نامه‌های الکترونیکی که جدیدا از سوی این اداره توزیع می‌شود، در کنار اسم پدر، اسم مادر تنها در دیتابس به عنوان یک بخش از هویت فرد نه بلکه به عنوان معلومات، شامل دیتابیس می‌شود.
روایت مادران
در کنار اعضای مجلس نمایندگان، شماری از زنان فعال مدنی نیز خواستار هویت مستقل برای مادران افغان شدند. آنان می‌گویند که در شناس‌نامه‌های کودکان باید در کنار اسم پدر، اسم مادر شان نیز ذکر شود.
زهرا موسوی، یک تن از فعالان حقوق زنان می‌گوید:« زمانی که برای دخترم پاسپورت می‌گرفتم با مشکل مواجه شدم و مسؤولان به من باور نمی‌کردند که مادر این دختر هستم؟ چون نامم به عنوان مادرش در شناسنامه او ثبت نبود.»
بانو موسوی تاکید می‌کند، مادری که با متحمل شدن مشکلات، فرزندش را بزرگ می‌کند اما به اندازه‌ی پسرکاکا و اقارب درجه دو و سه پدر برایش احترام گذاشته نمی‌شود. در خیلی موارد مادران سرپرستی فرزندان را به عهده می‌گیرد؛ اما زمانی که مادران برای صدور کارت هویت به ادارات مراجعه می‌کنند، باید اسناد مرده‌ها و زنده‌های قابل دسترس و غیر قابل دسترس خود را حاضر کنند در غیر آن صورت، نمی‌توانند از ابتدایی‌ترین حق شان که گرفتن شناسنامه برای فرزند شان است، مستفید شوند.
دادخواهی برای زنان
بحث دادخواهی برای رسمی شدن، هویت زنان و ذکر نام مادران در شناس‌نامه‌ها در حالی از سوی اعضای مجلس نمایندگان مطرح می‌شود که از چندی به این‌سو توزیع شناس‌نامه‌های برقی به صورت رسمی آغاز شده است. در سال‌های گذشته نیز شماری از فعالان حقوق زنان برای رسمی شدن هویت خودشان دست به دادخواهی زده بودند و این بار هم کمپاینی تحت عنوان «نام مادر در تذکره الکترونیک گنجاینده شود» را آغاز کردند.
بر بنیاد آنچه اداره‌ی ثبت و احوال نفوس افغانستان گزارش داده است، تا کنون حدود ۱۵ هزار نفر برای دریافت شناسنامه الکترونیکی ثبت‌نام کرده‌اند که تاکنون مرحله‌ی ثبت و بایومتریک برای ۱۱۰۶۰ تن تکمیل شده و هشتاد درصد بایومتریک شونده‌ها شناس‌نامه‌های الکترونیکی شان را به دست آورده‌اند.
با این همه شماری از زنان و دختران امیدوارند که حکومت و وزارت امور زنان به خواسته‌های آنان جواب مثبت بدهند و در زمینه‌ی هویت‌بخشی بانوان اقدام فوری انجام دهند.
