بازشدن مرزهای غربی ترکیه به روی مهاجران؛ امیدها و نگرانی‌ها

عقربه‌های ساعت شروع روز جمعه (۲۸ فبروری) را نشان می‌داد که مرز‌های غربی ترکیه به روی مهاجرانی که می‌خواهند از ترکیه بیرون شوند، برای نخستین بار پس از ۲۰۱۶ باز شد.
مرزهای غربی ترکیه پس از آن به روی مهاجران باز شد که روز پنج‌شنبه (۲۷ فبروری) ارتش سوریه به نیروی‌های ترکیه در شهر ادلیب سوریه حمله کردند که در نتیجه‌ی آن ۹ سرباز ارتش ترکیه کشته شده است.
ترکیه به اساس توافق‌نامه‌ای که با اتحایه‌ی اروپا در ۲۰۱۶ بسته بود، متعهد به بستن مرزهای آبی و خاکی‌اش به سوی اروپا شده بود. از آن زمان تا حالا مرزهای اروپایی ترکیه به روی مهاجرانی که می‌خواستند خود را از ترکیه به یونان و یا کشورهای پیش‌رفته‌ی اروپایی برسانند، بسته بود.
دلیل بازکردن مرزهای ‌خاکی و آبی ترکیه به سمت اروپا، درگیری ارتش سوریه با ارتش ترکیه و افزایش حمله‌های نظامی روسیه به سوریه خوانده شده است؛ اما بدون شک دل‌خوری ترکیه از اتحادیه‌ی اروپا نیز می‌تواند دلیلی بر این کار باشد.
رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه، از این پیش نیز اروپا را به بازکردن مرزهایش تهدید کرده بود؛ او دلیل این کارش را نبود کمک‌های بسنده‌ی مالی از سوی اتحادیه‌ی اروپا برای رسیدگی به مهاجران سوری عنوان کرده بود.
از سوی دیگر ترکیه در چند سال اخیر پیوسته درگیر بحران اقتصادی بوده و ارزش لیر در بازار جهانی در درازای سه‌سال گذشته در برابر دالر و یورو سقوط کرده است.
با این حال ترکیه، از ۳٫۶ میلیون مهاجر سوری و در کنار آن از هزاران مهاجر افغانستانی، ایرانی و …. میزبانی می‌کند. این‌ها همه عامل‌های بالقوه‌ای اند که می‌تواند سیاست ترکیه را در رابطه به مهاجران تغییر دهد.
از لحظه‌ای که مرزهای خاکی و آبی ترکیه به سمت اروپا باز شده است، گروهای چندصد نفری مهاجران سوری، افغانستانی و ایرانی به سمت مرزهای یونان در حرکت شده اند.
باز شدن مرزهای خاکی و آبی ترکیه برای مهاجران سوری، افغانستانی و ایرانی، شاید خوشایند‌ترین خبری باشد که در چند ‌سال اخیر بودن شان در ترکیه، شنیده اند؛ اما باز شدن مرزهای ترکیه به همان اندازه که می‌تواند برای مهاجران گیرمانده در این کشور امیدوار‌کننده باشد، آینده‌ی این مهاجران را مبهم‌تر می‌کند.
شمار زیادی از مهاجران سوری و افغانستانی‌ای که در ترکیه به سر می‌برند، توانایی خوب اقتصادی نداشته و برای رسیدن به کشورهای پیش‌رفته‌ی اروپایی ناچار اند راهی یونان شده و از آن جا به فکر رسیدن به کشورهای پیش‌رفته‌ی اروپایی باشند.
مرزهای اروپایی یونان هنوز هم به روی مهاجرانی که می‌خواهند از این کشور خود را به کشورهای دیگر اروپایی برسانند، بسته است؛ در چنین وضعیتی باز شدن مرزهای غربی ترکیه باعث می‌شود که یونان با تهدید بی‌سابقه‌ی ورود مهاجران به این کشور رو‌به‌رو شود.
از شروع بازشدن مرزهای غربی ترکیه، صدها مهاجر خود را از راه خشکه به نزدیکی یونان رسانده اند؛ اما به دلیل بسته بودن مرز یونان این مهاجران پشت مرز گیر کرده اند.
دولت یونان، در حال حاضر برای سرعت بخشیدن به خاطر رسیدگی به پرونده‌های مهاجران و فراهم‌آوری مکان مناسب‌تر به آن‌ها، در حال ساخت اردوگاه‌های بیشتر به مهاجران است؛ اما این روند از سوی باشندگان محلی مورد پذیرش قرار نگرفته و روز گذشته هزار تن از باشندگان جزیره‌ی لیسبوس در پیوند به ساخت اردوگاه‌های بیشتر برای مهاجران، دست به اعتراض زده اند که در نتیجه‌ی آن ۶۰ تن زخم برداشته است.
بیشتر باشندگان محلی جزیره‌های یونان از وجود مهاجران در این جزیره‌ها خسته شده و خواهان اخراج مهاجران از این جزیره‌ها استند.
از سوی دیگر زمانی که درخواست پناهندگی مهاجری در یونان رد می‌شود، به اساس توافق‌نامه‌ی ۲۰۱۶ ترکیه و اتحادیه‌ی اروپا، این مهاجر به ترکیه برگردانده می‌شود که در سه سال اخیر ۲۲۰۰ پناهنده از یونان به ترکیه برگردانده شده اند.
در (۱۰ فبروری) سال روان، نوتیس میتاراکیس، وزیر مهاجرت یونان، به مهاجرنیوز گفت: «ما برنامه‌ریزی کرده‌ ایم که کار ساخت این اردوگاه‌ها در تابستان به پایان برسد و در نظر داریم که هر هفته ۲۰۰ مهاجر را به ترکیه برگشت دهیم.»
با سیاست‌هایی که یونان در ماه‌های اخیر در برابر مهاجران پیش گرفته است، بازکردن مرزهای ترکیه به سمت اروپا تنها می‌تواند گرهی به کوری سرنوشت مهاجران بیفزاید.
یونان در تلاش آن است که مهاجران را به اثر یک روند قانونی دوباره به ترکیه بفرستد؛ در چنین وضعیتی باز گذاشتن مرزهای ترکیه جز سرگردانی رفتن تا مرز یونان و برگشت دوباره به شهرهای ترکیه نتیجه‌ی دیگری برای مهاجران در پی نخواهد داشت.

باز شدن مرزهای آبی و خاکی ترکیه به سوی اروپا و بسته بودن مرزهای یونان با ترکیه، به این معنی است که مهاجران به سادگی نمی‌توانند وارد یونان شوند؛ با این حال مهاجرانی که در ترکیه استنند، تنها می‌توانند از راه آب خود را به مقصد دورتر از یونان یعنی ایتالیا برسانند که هزینه‌ی زیادی لازم دارد و از سویی هم ایتالیا نیز آماده‌ی پذیرش این شمار از مهاجران نیست.
از سوی دیگر، باز کردن مرزهای غربی ترکیه به معنی این است که ترکیه خواسته توافق مهاجرت ۲۰۱۶ را به گونه‌ی یک‌جانبه لغو کند و یا هم با این کارش به باور اتحادیه‌ی اروپا، از این اتحادیه باج‌گیری کند.
در سه‌ سال اخیر که توافق‌نامه‌ی مهاجرت ۲۰۱۶ اتحادیه‌ی اروپا و ترکیه در حالت اجرایی خود قرار داشت، روند مهاجرت غیر قانونی از ترکیه به یونان هم‌چنان جریان داشت که در سال اخیر افزایش بی‌سابقه‌ای داشته است.
به اساس آمار کمیسیاریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، در ۲۰۱۹ شمار مهاجرانی که غیر قانونی از ترکیه به یونان رسیده اند، به ۷۴ هزار و ۶۰۰ تن می‌رسد؛ این در حالی است که در ۲۰۱۸ این رقم به ۵۰۵۰۰۰ می‌رسید.
در سال‌های اخیر شمار مهاجرانی که به گونه‌ی غیرقانونی وارد ترکیه می‌شوند، نیز افزایش یافته است. بر اساس داده‌های اداره‌ی کل مهاجرت ترکیه، در سال ۲۰۱۹، ترکیه میزبان ۵ میلیون و ۹۰ هزار و ۲۴۹ خارجی از ۱۹۲ کشور جهان بوده است.
از پنج میلیون مهاجر موجود در ترکیه نزدیک به چهار میلیون آن مهاجران غیرقانونی اند که یا به گونه‌ی غیرقانونی وارد ترکیه شده و یا هم به گونه‌ی غیر قانونی به بودن شان در ترکیه ادامه داده اند.
در سال‌های اخیر شمار افغانستانی‌هایی که به گونه‌ی غیر قانونی وارد ترکیه می‌شوند نیز افزایش یافته است که تنها از شروع ۲۰۱۹ تا کنون ۴۱ هزار و ۱۹۲ شهروند افغانستان از راه غیرقانونی وارد ترکیه شده اند که ۲۰ هزار و ۵۵۸ تن آنان به افغانستان برگشت داده شده اند.
در حال حاضر افغانستان بیشتر از ۱۵۰٫۰۰۰ مهاجر در ترکیه دارد.
ترکیه به دلیل فشارهایی که در بیشتر از پنج سال اخیر از پذیرش مهاجران متحمل شده است، بحران اقتصادی و نبود همکاری جدی از سوی اتحادیه‌ی اروپا برای رسیدگی به مهاجران و در نهایت برای این که به اروپا نشان دهد که اگر به خواست‌هایش رسیدگی جدی نشود، می‌تواند با بازکردن مرزهایش، اتحادیه‌ی اروپا را به وحشت بیندازد، مرزهای خاکی و آبی‌اش را به سوی اروپا باز کرده است.
با این همه این احتمال نیز وجود دارد که اتحادیه‌ی اروپا برای پیش‌گیری از بحران ۲۰۱۵ با دولت ترکیه وارد گفت‌وگو شده و به بخشی از خواست‌هایش پاسخ مثبت دهد تا این که ترکیه باز هم مرزهای اروپایی‌اش را به روی مهاجران ببندد.