ناامنی‌ها و افزایش کشتار غیرنظامیان در افغانستان که هم‌زمان در روستاها و ولایت‌ها، وارد شهرها نیز شده است؛ بزرگ‌ترین چالش به‌حساب می‌آید. چالشی که نه‌فقط مرگ در اثر حمله‌های انتحاری و تروریستی را به‌دنبال دارد که همچنان سبب مشکلات اجتماعی از قبیل گسترش فقر، ناهنجاری‌های فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی بزرگ دیگر می‌شود.
بسیاری از مردم افغانستان منتظر راه فراری هستند که بتوانند خود و خانواده‌شان را از کشور بیرون کنند. این تمایل در جامعه ناشی از وضعیت بد اقتصادی‌ای است که به دلیل جنگ و افزایش ناامنی‌ها به وجود آمده است.
متأسفانه، امیدی که باید با گفت‌وگوهای صلح تقویت می‌شد و مردم را به ماندن در کشور پایبند می‌ساخت برعکس توقع، از بین رفت و روزبه‌روز به ناامیدی بیشتر بدل می‌شود ولی در همین حال وزارت امور مهاجرین کشور خبر از بازگشت تعداد زیادی از هم‌وطنان را منتشر کرده است.
نورالرحمان اخلاقی، وزیر امور مهاجرین و عودت‌کنندگان، می‌گوید که در سال مالی ۱۳۹۹ خورشیدی، ۸۵۰ هزار مهاجر افغانستانی از کشورهای میزبان به افغانستان بازگشته‌اند. آقای اخلاقی که روز سه‌شنبه (۲۱ دلو)، در برنامه‌ی «حساب‌دهی دولت به ملت» سخن می‌زد، گفت که بازگشت داوطلبانه، باعزت و مصون مهاجران، از اولویت‌های دولت افغانستان به شمار می‌رود.
مشکل این است که حکومت افغانستان، بدون در نظرداشت وضعیت امنیتی و پیامدهای آن، سعی می‌کند مهاجران را ترغیب به بازگشت کند. درحالی‌که وضعیت موجود طوری است که بازگشت مهاجران را نمی‌تواند برتابد و فقط به بدتر شدن وضع زندگی مهاجران می‌افزاید.
نظر به شرایط وخیم کشور، بازگشت هر مهاجری مشابه با مهاجرت دوباره است؛ نفس مهاجرت بر بهتر شدن اوضاع زندگی تأکید دارد. کسی که از کشورش خارج می‌شود یعنی گذراندن زندگی برایش سخت شده و می‌خواهد با رفتن به‌جای دیگر به آسودگی برسد. زمانی که مهاجران کشور، برگردند نیز همین مسئله برای‌شان اهمیت دارد؛ یعنی آنان با بازگشت به وطن، تصور زندگی بهتر را دارند اما واقعیت چیز دیگری است و بازگشت آنان هم زندگی خودشان را بدتر می‌سازد و هم وضعیت اجتماعی موجود در افغانستان را با چالش مواجه می‌کند.
در حال حاضر هزاران خانواده با این‌که از مرزهای کشوری عبور نکرده‌اند، مثل یک مهاجر زندگی می‌کنند. هزاران خانواده به دلیل جنگ و افزایش روزبه‌روز آن، محل زندگی خود را ترک کرده و به ولایت‌های امن‌تر رفته‌اند.
بازگشت باعزت و مصون، یک افسانه است و ممکن نیست زیرا ما هنوز نتوانسته‌ایم به مشکل بیجاشدگان داخلی رسیدگی کنیم چه رسد که هزاران هم‌وطن دیگر را که شاید وضع بهتری نسبت به بیجاشدگان داشته باشند، دعوت به بازگشت کنیم و مدعی زمینه‌سازی مصونیت برای آنان باشیم.
حکومت افغانستان برای این‌که خود را مقتدر و حاکم بر اوضاع نشان بدهد، سعی می‌کند با کلمات بازی کند و واقعیت اجتماعی را دیگرگونه نشان بدهد. این در حالی است که در پایتخت کشور، جنگ جریان دارد و مردم، هرروز و شب کشته می‌دهند. آیا مصونیت و عزتی که داد از آن زده‌شده، همین است؟
دولت‌مردان افغانستان، نمی‌توانند به‌خاطر یک‌سری از اهداف سیاسی موقت که اطمینانی هم به آن نیست، جان مردم را در خطر انداخته و با سرنوشت آنان بازی کنند. شرایط کشور طوری نیست که امیدی به آن ببندیم پس در چنین زمانی لازم است تا در بیرون از مرز کشور، برنامه‌های حمایتی برای مهاجران روی دست گرفته شود.
مشکل مهاجران در ایران، پاکستان و کشورهای دیگر، رسیدگی به حقوق انسانی آنان و رایزنی برای آن، اولویت دارد نه فراخواندن آنان به کشور و ترغیب‌شان به بازگشت. وزارت مهاجرین، مشکلات زیادی دارد که با بازگشت مهاجران بر آن افزوده خواهد شد بنابراین، طرح همکاری با کشورهای میزبان و رسیدگی به مهاجران در این کشورها، بیشتر از همه به ما کمک می‌کند.
