محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان، به روز پنجشنبه (۶ اسد) برای یک سفر دو روزه، به پاکستان رفت؛ رییس جمهور غنی در این سفر با عمران خان، نخستوزیر پاکستان، عارف علوی رییس جمهور و شاه محمود قریشی وزیر خارجهی آن کشور دربارهی روابط افغانستان و پاکستان به طور کُلی صحبت کرده؛ اما مهمترین موضوع این دیدارها در بارهی صلح در افغانستان و نقش پاکستان در این روند بوده است.
اشرف غنی و عمران خان، این سفر را گامی در راستای بهبود روابط دو کشور گفته اند. پیش از سفر اشرف غنی به پاکستان، حکومت افغانستان، نقش پاکستان را در تامین صلح و تقویت این روند مهم دانسته و گفته بود که در سیاست پاکستان نسبت به طالبان تغییر آمده و این کشور از صلح در افغانستان حمایت میکند.
جزئیات بیشترِ گفتوگوهای اشرف غنی با رهبران پاکستان معلوم نیست. دفتر ریاست جمهوری افغانستان و نخستوزیر پاکستان، تایید کردهاند که در این دیدارها به بهبود رابطهی دو کشور و حمایت از صلح در افغانستان، سخن گفته شده است. حکومتهای افغانستان و پاکستان، این دیدارها را مثبت و گامی در جهت بهبود روابط دو کشور، توصیف میکنند.
سخن از بهبود مناسبات میان افغانستان و پاکستان، در حالی از زبان رهبران دو کشور مطرح میشود که رابطهی افغانستان و پاکستان در هجده سال گذشته، پرتنش و آمیخته با بیاعتمادی بوده است. دولت افغانستان، پاکستان را متهم به حمایت از طالبان میکند میگوید که سیاست این کشور، بر بنیاد بیثباتی افغانستان بوده و با حمایت از طالبان این هدف را دنبال میکند.
پاکستان این اتهامات را رد میکند؛ اما از طالبان با پناه دادن رهبران این گروه و فعال بودن مراکز تربیهی آنها حمایت کرده و هرگز به خواست دولت افغانستان که باید مراکز آموزش طالبان در آن کشور بسته شوند و پاکستان از نفوذ خود بر رهبران طالبان برای حاضر کردن آنها به میز مذاکره با دولت افغانستان، استفاده کند، پاسخ مثبت نداده است.
در هجده سال گذشته، برای بهبود رابطهی دو کشور تلاشهایی نیز صورت گرفته است. حامد کرزی برای گرفتن اعتماد پاکستان که بتواند طالبان را به میز مذاکرات صلح بکشاند، بیستبار به پاکستان سفر کرد؛ اما در زمان حکومت کرزی هیچ تغییری در روابط دو کشور بهوجود نیامد.
محمداشرف غنی، در ابتدای ریاست جمهوری خود رویکرد نرمتر از حامدکرز را با پاکستان، پیش گرفت و حاضر شد با دولت پاکستان پیمان استخباراتی امضا کند این رویکرد این هم سیاست پاکستان را تغییر نداد. در سال ۲۰۱۷ که سلسله نشستهای چهارجانبهی صلح به راه افتاد، پاکستان، افغانستان، چین و امریکا اعضای این نشست بودند. یکی از تعهدات در این نشست این بود که پاکستان طالبان را به میز مذاکره حاضر کند؛ اما پاکستان به این تعهد عمل نکرد.
اشرف غنی برای این که بتواند فشار پاکستان را از نظر اقتصادی کاهش دهد، روابط تجارتی افغانستان را با کشورهای آسیای میانه گسترش داد و در نتیجهی آن فشاری را که پاکستان با بستن مرزهایش وارد میکرد، تا حدودی کاهش داد.
موقعیت افغانستان عامل جلب توجه قدرتهای منطقهای، جهانی و سبب جنگ در افغانستان محسوب میشود. وابستگی دولتهای خلق و پرچم به روسیه، سبب حساسیت امریکا شد و برای این که نفوذ روسیه را بگیرد، از مجاهدین حمایت میکرد. افغانستان، به میدان جنگ این دو قدرت جهانی، مبدل شد. پس از سقوط طالبان که پای امریکا به افغانستان باز شد، چین و هند بهعنوان قدرتهای اقتصادی آسیا و روسیه بهعنوان رقیب اصلی آمریکا، پاکستان به دلیل موافع خود و ایران به دلیل اختلاف با امریکا، برسر نفوذ در افغانستان رقابت را آغاز کردند. این رقابت، سبب تشدید جنگ در افغانستان شده و کشورهای مخالف امریکا از طالبان به منظور به چالش کشاندن حضور امریکا در افغانستان و منطقه حمایت میکنند. اشرف غنی، با این که این واقعیت را میداند؛ اما به این نظر است که این مشکل قابل حل است. به باور او، کشورهای همسایهی افغانستان، قدرتهای منطقهای و جهانی بهجای تشدید جنگ باید به ثبات افغانستان توجه کنند. این تنها راه ختم جنگ در افغانستان و گسترش تبادلهی تجاری در منطقه است. اشرف غنی، بر بنیاد این دیدگاه، میخواهد پاکستان با افغانستان رابطهی همکاری داشته باشد. صلح در افغانستان میتواند فرصتهای خوب اقتصادی را برای پاکستان فراهم کند.
امریکا میخواهد حضور خود را در افغانستان و منطقه حفظ کند. روسیه، چین و هند میدانند اگر در افغانستان امنیت باشد این کشورها میتوانند از منابع اقتصادی و فرصتهای تجاری و ترانزیتیای که به وجود میآید استفاده کنند؛ اما از حضور امریکا در منطقه نگراناند. به این دلیل قدرتهای منطقهای، جهانی و همسایههای افغانستان، سخن از صلح میگویند؛ اما هرکدام خواستههای خود را دارند.
تغییر دیدگاه پاکستان، از این جهت قابل تحلیل است که گروه طالبان در بازی صلح نقش برتر از دولت افغانستان گرفته است. پاکستان به دنبال هدفی است که طالبان در افغانستان قدرت بگیرند؛ بنابراین حالا شعارهای حمایت از صلح میدهد. با این هم، نقش پاکستان در روند صلح مهم است. پاکستان تا حالا هیچ اقدام عملی را برای کمک به صلح در افغانستان نکرده است. اگر پاکستان در افغانستان صلح میخواهد، اولین کاری که باید این انجام دهد این است که طالبان را وادار به گفتوگو با دولت افغانستان کند؛ از افراطگرای مذهبی حمایت نکرده و مراکز آموزش تروریستان را در قلمرو خود از بین ببرد. تا زمانی که تغییری در عمل پاکستان به وجود نیاید، صلحخواهی پاکستان برای افغانستان ترفندی است که با آن میخواهد، طالبان را در بازی صلح حمایت کند.