نویسنده:علی‌سجاد مولایی، دانشجویی سیاست بین‌الملل
ایالات‌متحده پس از ۱۸ سال مبارزه نافرجام با تروریسم، در تاریخ ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ این بار پس از ۱۸ ماه مذاکرات نفس‌گیر در پشت درب‌های بسته توافق‌نامه صلح با طالبان را به امضا رساند.
امضای این توافق‌نامه فصل تازه‌ای از تحولات را در افغانستان رقم زد. از همان آغاز، گمانه‌زنی‌های فراوانی در مورد آینده این دور از گفت‌وگوهای صلح در محافل سیاسی و آکادمیک مطرح شد.
اکنون که یک سال از توافق‌نامه می‌گذرد، تبعات این توافق‌نامه برای افغانستان چه بوده است؟ فرض ما بر این است که امتیازهایی که طالبان از متن این توافق‌نامه به دست آوردند منجر به بالا رفتن اعتمادبه‌نفس این گروه شده و آتش جنگ در افغانستان شعله‌ورتر شده است.
امتیازهایی که طالبان از توافق‌نامه به دست آوردند
از آغاز مذاکرات میان زلمی خلیل‌زاد-نماینده ویژه ایالات‌متحده امریکا برای پروسه صلح افغانستان- با طالبان و مذاکرات و تصمیم‌گیری در غیبت حکومت سبب شد تا طالبان در مذاکرات دست بالایی داشته باشند و برای حکومت افغانستان خط‌ونشان بکشند.
نخستین امتیازی که طالبان به دست آورد، تعیین پیش‌شرط برای آغاز گفت‌وگوها میان افغان‌ها و آزادسازی ۵ هزار زندانی این گروه بود. دولت افغانستان در ابتدا تلاش کرد تا به این پیش‌شرط‌های طالبان تن ندهد؛ ولی با فشاری که از جانب خلیل‌زاد و دولت ترامپ بر حکومت افغانستان وارد شد، حکومت افغانستان به نحوی مجبور به آزاد کردن زندانیان طالبان شد.
با آن‌که طالبان تعهد کرده بودند که زندانیان آزاد شده دوباره به میدان‌های جنگ برنمی‌گردند؛ اما حکومت افغانستان معتقد که شماری زیادی از این نیروها دوباره به میدان‌های جنگ برگشته، تعدادی دستگیر و تعدادی هم کشته شده‌اند.
دومین امتیازی که طالبان به دست آورد، کسب مشروعیت بین‌المللی و منطقه‌ای بود. گفت‌وگوی مستقیم طالبان و ایالات‌متحده سبب شد تا دولت‌های دیگر نیز وارد تعامل به طالبان شوند. پس از امضای توافق‌نامه‌ی صلح، طالبان به مسکو، تهران، اسلام‌آباد و عشق‌آباد سفر کردند و با نماینده‌های چندین کشور نیز در دوحه قطر دیدار کردند.
طالبان همواره در سفرها و دیدارها به این موضوع تأکید داشتند که آن‌ها بر قسمت بزرگی از خاک افغانستان تسلط دارند و آینده افغانستان نیز در دست آن‌ها خواهد بود.
کاهش حملات هوایی نیروهای بین‌المللی به مواضع طالبان، سومین امتیاز مهمی است که طالبان از توافق‌نامه صلح با ایالات‌متحده به دست آورده است. این کم شدن حمله‌های هوایی نیروهای بین‌المللی سبب شد تا این گروه توانایی تحرک بیشتری پیدا کند و بر شهرهای بزرگ و ولسوالی‌های افغانستان حمله کنند.
مشروعیت‌زدایی از حکومت افغانستان و تبلیغ فتح، چهارمین امتیاز طالبان است. طالبان حکومت افغانستان را دولت دست‌نشانده ایالات‌متحده می‌دانند و آن را برآمده از آرای مردم افغانستان نمی‌دانند. آن‌ها با این استدلال تلاش دارند تا پایه‌های مشروعیت حکومت افغانستان را تضعیف کنند.
این گروه، امضا توافق‌نامه صلح با ایالات‌متحده را «فتح بزرگ» می‌دانند. بر اساس مواد این توافق‌نامه، ایالات‌متحده متعهد شده بود تا ماه می ۲۰۲۰م تمام سربازانش را از افغانستان خارج کند. این موضوع از منظر طالبان فتح بزرگ و به زانو درآوردن ابرقدرت جهانی است.
خارج شدن اسامی بعضی از رهبران طالبان از فهرست سیاه شورای امنیت سازمان ملل متحد یکی دیگر از امتیازهایی است که طالبان به دست آورده‌اند.
کسانی مانند معتصم آقاجان، ارسلا رحمانی، معاون سابق وزارت معارف طالبان که چندی پیش در کابل ترور شد، حبیب‌الله فوزی، دیپلومات طالبان در عربستان سعودی، سيدالرحمان حقانی، معاون سابق وزارت معادن و صنايع طالبان، فقير محمد، معاون وزير در دوره طالبان، هم‌چنان افراد دیگری چون ملا حکیم مجاهد، ملا متوکل، ملا سلام، ملا خاکسار و… از فهرست حذف شده‌اند.
گروه طالبان متعهد شده بود تا روابطش با سایر گروه‌های هراس‌افکن؛ ازجمله القاعده و دولت اسلامی خراسان قطع کند؛ ولی طالبان در زیر چتر همین موافقت‌نامه روابط‌شان را با این گروه هراس‌افکن ادامه دادند و به سازمان‌دهی حملات بیشتر به نیروهای افغان و مردم افغانستان پرداختند.
در مورد امتیازات بی‌حدوحصر خلیل‌زاد و ترامپ که بیشتر یک کارت انتخاباتی برای ترامپ بود. جان بولتون مشاور امنیت ملی پیشین ایالات‌متحده می‌گوید؛ خلیل‌زاد و پمپئو حاضر نبودند جزییات دقیقی از معامله با طالبان به او بدهند. جان بولتون در ادامه می‌گوید که او و شاناهان، وزیر دفاع پیشین امریکا، هردو نگرانی‌های خود را با مایک پمپئو در مورد این‌که «خلیل‌زاد بیش‌ازحد به طالبان امتیاز می‌دهد»، در میان گذاشته‌اند؛ اما پمپئو دیدگاه بولتون را رد کرده بود.
بولتون می‌گوید؛ وزارت خارجه برای به دست آوردن یک موافقت‌نامه، حاضر بود «تن به هر نوع معامله‌ا‌ی» با طالبان بدهد، در حالی‌که طالبان حاضر به «هیچ نوع نرمشی» نبوده‌اند.
طالبان به گرفتن این‌همه امتیازات نه‌تنها خشونت‌ها را کاهش ندادند؛ بلکه پس از امضای این توافق‌نامه، خشونت‌ها به‌صورت بی‌پیشینه‌ای افزایش یافته که ریشه در مواد این تفاهم‌نامه دارد.
