نویسنده: عابد حکیموف، رییس مرکز تحقیق و اصلاح اقتصادی اوزبیکستان
اوزبیکستان سیاست حسن هم‌جواری و دوستی با افغانستان را دنبال می‌کند و به برقراری ثبات و صلح در این کشور کمک می‌کند. روابط تاریخی چندصد ساله، آداب و رسوم و سنت‌های ملی مشابه به ما امکان می‌دهد تا ارتباطات نزدیک و صمیمانه را عمیق‌تر سازیم.
از سال ۲۰۱۷ میلادی، روابط میان اوزبیکستان و افغانستان به سطح کاملا جدیدی رسیده و روابط دوجانبه در جهت منافع دولت‌ها و مردم در حال فعال‌تر شدن است؛ چنین تغییرات مثبتی در تقویت روابط دوستانه و هم‌چنان در اجرای پروژه‌های مهم برای رشد اقتصادی مانند افزایش پتانسیل اقتصادی و گسترش مسیرهای حملونقل جدید منعکس می‌شود.
روابط میان اوزبیکستان و افغانستان با تقویت هم‌کاری‌های چندجانبه و گسترش روابط تجارتی و اقتصادی به هدف بهبود رفاه مردم دو کشور و هم‌چنان تضمین صلح و ثبات در منطقه مشخص می‌شود. در این زمینه، اولویت دولت اوزبیکستان، ارتقای توسعه‌ی افغانستان از طریق توسعه‌ی تجارت با همسایه جنوبی و اجرای پروژه‌های زیربنایی بزرگ است.
بر اساس گزارش کمیته‌ی آمار دولتی اوزبیکستان، طی چهار سال گذشته، گردش تجارتی بین دو کشور همسایه به ۱٫۵ برابر افزایش یافته است. به ویژه در سال ۲۰۲۰، با وجود شرایط همه‌گیری ویروس کرونا، فروشات به ۲۵ درصد افزایش یافته که به گونه‌ی تخمینی، حدود ۷۸۰ میلیون دالر می‌شود.
همین‌گونه در سال گذشته، صادرات آرد به افغانستان دو برابر شد. در حالی که در سال ۲۰۱۹ میلادی، تنها ۲۹۳ نوع کالا به افغانستان صادر شده بود؛ این رقم در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۶۶۲ نوع کالا رسید؛ این کالاها و خدمات نقش مهمی در بهبود اقتصاد افغانستان و غلبه بر بحران غذایی دارد.
از آن‌جایی که افغانستان ۸۳ رصد کل برق مصرفی خود را وارد می‌کند، اوزبیکستان تلاش کرده از تأمین‌کنندگان اصلی برق به این کشور باشد. خط انتقال برق سرخان-پلخمری که اکنون نیز در حال ساخت است، تأمین برق اوزبیکستان به افغانستان را ۷۰ درصد افزایش می‌دهد و ظرفیت سالانه‌ی آن را به ۶ میلیارد کیلووات در ساعت می‌رساند.
با وجود مشکلات اقتصادی در افغانستان و تأمین‌نشدن هزینه‌ی برق، تا اکنون اوزبیکستان صادرات برق به این کشور را حتا برای یک دقیقه نیز متوقف نکرده و نمی‌کند. تاشکند هم‌چنان بر ارایه‌ی کمک‌های لازم به افغانستان از سوی جامعه‌ی جهانی نز تأکید می‌کند.
اوزبیکستان حتا پس از تغییرات دولت در افغانستان، روابط تجاری خود با این کشور را از سر گرفت؛ همین گونه سازمان ملل نیز در حال برنامه‌ریزی عملیات دیگری برای ارایه‌ی کمک‌های بشردوستانه به افغانستان از طریق ترمز است.
در حال حاضر در سطح بین‌المللی نیاز است تا ابتکاراتی برای تأمین کالاهای ضروری به افغانستان، توسعه بیش‌تر هم‌کاری‌های تجارتی و اقتصادی، حل مسأیل ضروری در زمینه‌ی انرژی، حملونقل بین‌المللی کالا و ترانزیت بیش‌تر شود.
اوزبیکستان نیز به عنوان همسایه‌ی نزدیک افغانستان، تلاش کرده تا نقش خود را در این شرایط حساس انجام دهد؛ چنان چه اوزبیکستان در حال حاضر بازسازی فرودگاه مزارشریف در ولایت بلخ را آغاز کرده است.
در شرایط دشوار کنونی، تداوم کمک‌های همه‌جانبه‌ی بین‌المللی به افغانستان برای جلوگیری از بحران اقتصادی و انسانی حیاتی است. در این زمینه، ابتکار رییس‌جمهور اوزبیکستان در هفتاد و پنجمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد مبنی بر ایجاد کمیته‌ی دایمی زیر نظر سازمان ملل متحد برای ارتقای توسعه‌ی اقتصادی-اجتماعی افغانستان یک گام مهم تلقی می‌شود.
هم‌چنان اطمینان از اجرای «نقشه‌ی راه» مصوب سال گذشته برای توسعه‌ی بیش‌تر روابط دوجانبه و گسترش هم‌کاری‌های تجارتی و اقتصادی بسیار مهم است؛ این نقشه راه با افزایش عرضه‌ی کالاهای مصرفی، محصولات طبی، موبل، پوشاک کودکان، آرد، نان، روغن نباتی، میوه و سبزیجات و سایر محصولات غذایی به بازار افغانستان در سال‌های آینده، حجم تجارت را به ۲ میلیارد دالر افزایش می‌دهد.
از سویی‌هم ایجاد تجارت‌خانه‌ها و انجمن‌های صنعتی متحد اوزبیکستان در کابل و مزارشریف برای صادرات محصولات زراعتی و صنعتی امیدوار کننده است. گسترش هم‌کاری‌های صنعتی با افغانستان یک موضوع مهم در دستور کار دوجانبه می‌باشد. این نقشه راه هم‌چنین شامل تعدادی از اقدامات با هدف گسترش روابط تولیدی بین دو کشور است. به ویژه، هم‌کاری‌ها را در تولید کود، سنگ مرمر، میوه و سبزیجات، جواهرات، محصولات لاجورد فراهم می‌کند. با این اقدام می‌توان پردازش و بسته‌بندی سبزیجات و میوه‌ها را در قلم‌رو مرکز تجارت بین‌المللی ترمز سازماندهی کرد و آن‌ها را به بازارهای کشورهای مستقل مشترک المنافع صادر کرد.
با توجه به پروژه‌های حملونقل بزرگ، می‌توان تذکر داد که افغانستان یک پل ارتباطی در تقویت هم‌کاری‌های بین آسیای مرکزی و جنوبی است. در عین حال، عملی‌سازی پروژه ترانسپورتی و ارتباط بین‌الافغانی که اوزبیکستان به طور مشترک با شرکای بین‌المللی آن را ترویج می‌کند، بسیار ضروری است.
در این میان، اجرای پروژه‌ی راه آهن ترمز-مزارشریف-کابل-پشاور نقش بسیار ویژه‌ای در بازگرداندن اقتصاد، اشتغال افغانستان و رفاه مردم دارد. به لطف این پروژه، افغانستان به عنوان یک کشور ترانزیتی بین دو منطقه‌ی بزرگ -آسیای مرکزی و جنوبی – فرصت کسب سودهای کلان را خواهد داشت.
در حال حاضر نیز روابط تجاری میان تاجران افغانستان و اوزبیکستان وجود دارد و دو طرف علاقه‌مند گسترش هم‌کاری‌های متقابل استند؛ چنان‌چه همین اکنون حدود ۱۰۰ شرکت در اوزبیکستان از سوی کارآفرینان افغانستانی اداره می‌شود.
در نتیجه؛ می‌توان گفت که پتانسیلهای اقتصادی بسیار خوبی میان اوزبیکستان و افغانستان وجود دارد و در صورت استفاده‌ی مؤثر از این پتانسیل، نه تنها به رشد روابط اقتصادی بین اوزبیکستان و افغانستان؛ بلکه به توسعه‌ی فعال روابط منطقه‌ای در آسیای مرکزی و جنوبی کمک خواهد کرد.
