نویسنده: چاریس دولان
منبع: The Hill
برگردان: ابوبکر صدیق
جو بایدن -رییس‌جمهور امریکا- تصمیم گرفته است که به حضور نیروهای امریکایی در افغانستان تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ ادامه بدهد. به نظر می‌رسد که این، آغازی برای گذاشتن نقطه‌ی پایان به جنگ نافرجام امریکا در افغانستان باشد. از طرفی هم، نیمی از امریکایی‌ها به این باور اند که این برنامه با ناکامی مواجه می‌شود.
اگر امریکا به صورت کامل پای خود را از افغانستان بیرون کند، این می‌تواند به عنوان یک قوه‌ی ژیوپولوتیکی بیرونی قوی، منافع ملی امریکا را با خطر روبه‌رو کند.
هرچند جو بایدن ظاهرا گفته است که نیروهای امریکایی را از افغانستان بیرون می‌کند؛ ولی امریکا نمی‌تواند به سادگی افغانستان را به حال خودش بگذارد؛ قسمی که پس از خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی در دهه‌ی ۱۹۸۰ این کار را انجام داد.
این کار می‌تواند یک فاجعه‌ی امنیتی برای افغانستان، امریکا و آسیای میانه باشد؛ مهم‌تر این که موقعیت جغرافیایی افغانستان مرکز رقابت بیرون‌مرزی امریکا با چین است. این زنگ یک دهه پیش توسط اوباما در آسیا نواخته شد و در زمان ترامپ، راهبرد اقیانوس هند (strategy Indo pacific) ایجاد شد.
توافق پالیسی خارجی امریکا این است که همه‌ی قوت خود را در رقابت جهانی با چین منسجم کند و وابستگی امریکا را در تولید مواد خام منرالی از چین، در تولید نسل تازه‌ی فن‌آوری مستقل بسازد و وابستگی امریکا را کاهش دهد.
افغانستان یکی از کشورهای غنی با داشتن منابع زیرزمینی منطقه‌ای در جهان است. ارزش مواد معدنی و ذخیره‌ی زیرزمینی این کشور، بیش از ۳ تریلیون دالر تخمین زده شده است. منابع معدنی کمیاب به ویژه لیتیوم که از آن در ساخت و تهیه‌ی بتری‌های کمپیوتری، کارت حافظه – چپ – و ساختن کمپیوتر لپ‌تاپ و دستگاه تلفن و هم‌چنان دستگاه‌های gps –ردیاب- و در ساخت رهنمایی اقدام پیش‌گیرانه‌ی اسلحه و هواپیمای بدون سرنشین، ستلایت، ردیابی هواپیماهای دزدکی و اسلحه‌ی حساس به‌کار می‌رود، برای امریکا حیاتی است.
رقابت‌های ژیوپولوتیکی، بر ذخایر زیرزمینی برای پیشبرد اهداف ژیواستراتژیک به ویژه در میان کشورهای تولیدکننده‌ی فن‌آوری و تولید برق که در تولید دستگاه‌های برقی و ارتباطات و نسل دوم فن‌آوری نظامی دست بالا دارند، به یک هدف تبدیل شده است.
این حیرت‌آور نیست؛ دونالد ترامپ –رییس جمهوری پیشین امریکا – هم‌زمان با آمدنش به قدرت، می‌خواست نیروهای امریکایی را از افغانستان بیرون کند. او در سال ۲۰۱۷ دوباره روی منابع معدنی افغانستان -که برای امریکا اهمیت خاص دارد- تمرکز کرد.
افغانستان امروزی فرصتی برای بایدن است تا امریکا را از لحاظ منابع معدنی کمیاب، در راستای اهداف ژیوپولتیکی نسبت به چین پیشتاز کند.
یک گزارش تحلیلی وزارت دفاع امریکا در ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که به دلیل نداشتن منابع معدنی کافی، ۷۰ درصد از تولیدات مشترک جهانی امریکا کاهش یافته است.
چین هم‌چنان در بخش تأمین منابع معدنی کمیاب، نسبت به امریکا دست بالایی دارد. بایدن می‌تواند در بخش تولیدات خود نسبت به چین مستقلانه عمل کند، به ویژه تولید در بخش فن‌آوری دفاعی، ارتباطات شبکه‌ا‌ی جهانی و مهم این که بتواند در بخش منابع معدنی کمیاب، پیشتازی خود را نسبت به چین حفظ کند.
به این معنا است که اداره‌ی بایدن، باید یک راه حلی را برای حفظ نیروهای امریکایی در افغانستان پیدا کند. بایدن باید در رابطه به راهکار دیپلماسی امریکا و روابط چندجانبه‌ی این کشور با متحدان کلیدی اش که عضویت ناتو را دارند، محتاطانه عمل کند؛ تا منافع ملی امریکا در افغانستان آسیب نبیند.
استفاده از منابع معدنی افغانستان، اضطراب سیاسی‌ای را برای امریکا که میزبان ۲۰ سال جنگ این کشور بوده است، به دنبال دارد. در حال حاضر، چین که در رقابت برای دست‌یافتن به منابع معدنی کمیاب، قرار دارد، افغانستان یک فرصت مناسب برای چین است؛ در حینی که در آستانه‌ی احداث جاده‌ی «یک راه و یک کمربند» قرار دارد.
چین پیش از این، روابط استراتژیک خود را با ایران آغاز کرده و نزدیک به ۶۲ میلیارد دالر امریکایی در کریدور اقتصادی چین-پاکستان سرمایه‌گذاری کرده است.
بوهنر، رییس پیشین مجلس سنای امریکا، می‌گوید: زمان آن فرا رسیده است تا از افغانستان بیرون شویم؛ اما بایدن در تلاش است تا تمام قوت خود را در رابطه به افغانستان بسنجد و شاید متحدان بایدن در ناتو به ویژه ترکیه که یکی از دوستان نزدیک و قابل اعتماد به افغانستان تلقی می‌شود، بتواند در این راستا بایدن را کمک کند.
ترکیه در ۱۶ اپریل میزبان نشستی میان امریکا، دولت افغانستان و طالبان است تا روند مذاکرات صلح دوحه را تکمیل کند و با تأمین صلح در افغانستان منافع امریکا را حفظ می‌کند. اداره‌ی بایدن با دولت افغانستان و پاکستان -که نفوذ قابل ملاحظه‌ی در میان طالبان دارد- و می‌تواند برای ایجاد صلح در افغانستان، همکاری بیشتری کند.
واقعیت مسئله این است که رییس‌جمهور بایدن، زمانی تصمیم به خروج نیروهای امریکایی از افغانستان گرفته است که افکار عمومی در امریکا به هیچ عنوان نمی‌تواند افغانستان را به حال خودش بگذارد؛ تا یک فرصت مناسب برای بهره‌برداری چین فراهم شود. امریکا افغانستان را از یاد نخواهد برد؛ هم‌چنان ارزش منابع معدنی کمیاب را به عنوان گنج در دستان چین قرار نخواهد داد. چالش اصلی‌ای که بایدن اکنون با آن مواجه است، رویارویی با مردم امریکا است که باور ندارند امریکا در چنین وضعیتی، افغانستان را رها کند.
یادداشت: چاریس دولان، استاد مطالعات سیاسی جهان در دانشگاه ویلی کالج لبنان و نویسنده‌ی کتاب ظهور اوباما و دستور جنگ چند پهلو: بازخوانی سیاست خارجی امریکا (Obama and the Emergence of a Multipolar World Order: Redefining U.S. Foreign Policy) است.
