برگ برنده‌ی حکومت افغانستان از دست رفت

وعده‌ی امریکا برای آزادی پنج‌ هزار زندانی طالب از زندان‌های افغانستان، نگرانی‌های زیادی را به دنبال داشته است. براساس توافق‌نامه‌ی زلمی‌خلیل‌زاد و طالبان، امریکا قرار است تا کم‌تر از یک‌ هفته‌ی دیگر، این شمار از زندانی‌ها را از چندین زندان افغانستان آزاد کنند.
حال طالبان نیز پافشاری دارند که حکومت افغانستان باید زندانی‌های شان را پیش از آغاز مذاکرات بین‌الافغانی تا (۱۰ مارچ) آزاد کنند و به این گونه، زمینه‌ی مذاکرات مستقیم حکومت افغانستان و این گروه فراهم شود.
سهیل شاهین، سخن‌گوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، روز سه‌شنبه (۱۳ حوت) در برگه‌ی توئیترش نوشت که در مورد آزادی زندانیان پیش از آغاز مذاکرات، تصمیم گرفته شود. او افزوده است، هیأت این گروه، تا کنون هیچ دیداری با هیأت حکومت افغانستان که چند روز پیش به قطر رفته بود، نداشته است؛ اما در عین حال تأکید کرده که تنها مسؤولان کمیسیون امور زندان‌های طالبان با مسؤولان زندان‌های حکومت افغانستان، دیدار خواهند کرد تا شش هزار زندانی، پیش از آغاز مذاکرات بین‌الافغانی آزاد شوند.
این طرف اما حکومت افغانستان می‌گوید، تا زمانی که طالبان به آتش‌بس دایمی تن ندهند، حتا یک زندانی این گروه نیز از زندان‌ها آزاد نخواهند شد. مقام‌های حکومت که ظاهرا تنها برگ برنده‌ی شان همین ۱۱هزار و چند زندانی است، می‌گوید، بحث آزادی زندانیان تنها می‌تواند یک مورد از بحث‌های مذاکرات بین‌الافغانی باشد، نه تمام آجندا.
حمدالله محب، مشاور شورای امنیت ملی، تأکید کرده است که اگر آتش‌بس دائمی در افغانستان برقرار نشود، هیچ کدام از زندانیان طالب، از زندان‌های افغانستان آزاد نخواهد شد.
آقای محب، در مصاحبه با شبکه‌ی (پی‌بی‌اس)، ضمن این که گفته، حکومت افغانستان، مطمئن نیست که گروه طالبان، به صلح واقعی باور داشته باشند، او افزوده است.«ایالات متحده‌ی امریکا، تنها نقش تسهیل‌کننده را در پروسه‌ی صلح افغانستان ایفا می‌کند و صلاحیت آزادی زندانیان طالب را ندارد؛ تا زمانی که طالبان آتش‌بس نکنند و تعهد واقعی‌شان را برای صلح نشان ندهند، هیچ کدام از زندانیان طالب آزاد نخواهد شد. ما از این موضوع رد شده نمی‌توانیم.»
در حال حاضر، بحث اساسی این است که آیا امریکا در یک هفته‌ی باقی‌ مانده، می‌تواند رضایت حکومت افغانستان را برای آزادی زندانیان جلب کند یا خیر؟
شماری از اعضای مجلس نمایندگان در پیوند به این مسأله می‌گویند، به لحاظ قانونی، آزادی زندانیان تنها از صلاحیت‌های حکومت افغانستان است؛ اما اگر امریکا بخواهد با زور و فشار زندانیان را آزاد کند، توانایی این کار را دارد.
علی اکبر جمشیدی، عضو مجلس نمایندگان، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که از دو منظر می‌توان، بحث آزادی زندانیان را بررسی کرد، یک مسأله‌ی حقوقی و تعهدات بین کشورها است و دوم از منظر زور است.
آقای جمشیدی می‌گوید: «اگر از زاویه‌ی زور بررسی کنیم، بلی، امریکایی‌ها زور دارند، امروز می‌توانند سر حکومت افعانستان بقبولاند که پنج هزار زندانی طالب را آزاد کند. همانند انس حقانی که برخلاف میل سیاسیون افغانستان آزاد شد؛ اما بحث دیگر مسأله‌ی حقوقی و تعهداتی است که میان کشورها صورت می‌گیرد. از جمله تعهد و توافق امنیتی امریکا و افغانستان است. باتأسف، امریکا برخلاف توافق امنیتی عمل کرد و با دشمنان مردم افغانستان مذاکره کرد و آنها را به عنوان یک جهت رسمی قبول کرد.»
به گفته‌ای او، با امضای شدن توافق‌نامه‌ی صلح میان امریکا و طالبان، همه چیز آماده و تصمیم گرفته شده است، تنها چیزی که باقی مانده این است این که امریکا می‌خواهد آزادی زندانی‌ها را بالای دولت افغانستان بقبولاند.

در مورد این که آیا آزادی زندانیان طالب، هنوز برگ برنده‌ی حکومت افغانستان است تا بالای طالبان فشار آورده و آن‌ها را وادار به آتش‌بس کند، این عضو مجلس می‌گوید: «من فکر می‌کنم، بسیار دیر شده برای حکومت افغانستان، چون این حکومت در یک سال گذشته، بیشتر مصروف درگیری‌ها و حل تنش‌های درون حکومتی بود، لابی‌گری نکردند، دیپلماسی نکردند که امریکا سر چه با طالبان به موافقه می‌رسند، امروز امریکایی‌ها با پاکستان و سعودی معامله کردند.»
از سویی‌هم، شماری دیگر از سیاست‌مداران افغانستان نیز به این باور اند که حکومت افغانستان در ابتدا هر بحث جدی را خط سرخ قرار می‌دهد؛ اما با گذشت چند وقت، خط سرخش می‌شکند، در مسأله‌ی آزادی زندانیان نیز چنین خواهد شد.
داوودعلی نجفی‌، آگاه امور سیاسی در گفت‌وگوی ویژه با روزنامه‌ی صبح کابل گفت، حکومت همان‌گونه که در گذشته، بارها از خط قرمزهایش گذشته، این بار نیز به خواست امریکا تن خواهد داد. برای این که برای امریکا، مهم این است که به منافع خود برسد. منافع امریکا این است که توافق‌نامه‌ای امضا شده با طالبان، نباید صدمه ببیند.
نگرانی حقوق‌بشر از آزادی زندانیان طالب
آزادی این زندانیان در کنار این که نگرانی‌های زیادی را در افغانستان به میان آورده، نگرانی‌ نهادهای حقوق‌بشری را نیز داشته است. کمیسیون حقوق‌بشر نیز در واکنش به آزادی زندانیان می‌گوید، پیش از آزادی این شمار زندانی طالب، باید افرادی که در زندان اند، به گونه‌ی اساسی شناسایی و دسته بندی شوند.
نعیم نظری، معاون کمیسیون مستقل حقوق‌بشر، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که آزادی زندانیان طالب یک بحث پیچیده است.«ما فکر می‌کنیم افرادی که در زندان اند، باید دسته‌بندی شوند. ممکن است که در میان شان کسانی باشند که صرف به دلیل وابسته‌گی به گروه طالبان زندانی باشند و ممکن افرادی باشند که جرایم جنگی و حقوق‌بشری مرتکب شده اند. در صورتی که جرایم متفاوت در میان شان باشد، باید دسته‌بندی و شناسایی شوند. جرایم جنگی و حقوق‌بشری، نیاز به بررسی زیاد دارد. تا زمانی که دسته‌بندی نشود، رویکرد عادلانه تطبیق نمی‌شود؛ اما آزادی زندانیان می‌تواند یک مورد مهم در گفت‌وگوهای صلح باشد.»
روز دوشنبه (۱۲حوت) شهرزاد اکبر، رییس این کمیسیون نیز در مصاحبه با بی‌بی‌سی فارسی گفته بود که می‌خواهیم بدانیم پروسه‌ی آزادی زندانیان، چقدر قانونی است و صدای قربانیان در این پروسه در نظر گرفته شده یا خیر؟ ما نمی‌توانیم عدالت و صدای قربانیان را به فراموشی بسپاریم. صلحی که به قیمت صدای قربانیان و مطالبات قربانیان بیاید صلح پایدار نیست.
آیا جنگ طالبان مشروعیت دینی دارد؟
طالبان سال‌ها است که جنگ شان را علیه مردم افغانستان به دلیل «اشغال امریکا» مشروعیت بخشیدند؛ اما سؤال این است که چقدر جنگ این گروه تروریستی در برابر دولت، نیروهای امنیتی و حکومت این کشور مشروعیت داشته، سالم حسنی، عالم دین به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید، به هیچ وجه جنگ طالبان در افغانستان مشروعیت دینی ندارد.
او گفت: «اول سربازان دولت همه مسلمان اند، کشتن مسلمان بدون مجوز شرعی جواز ندارد. طالبان که بیشتر شان به مذهب «حنفی» تعلق‌ دارند، در مذهب حنفی آمده است که شورش و برخاستن علیه حکومت مستقل و مسلمان جایز نیست. همه‌ی قوانین این حکومت اسلامی است. اگر هم بنا بر برداشت طالبان، مسؤولین حکومت دچار اشتباه شده، این اشتباه کفر نیست، چون موجب کفر نیست، جنگ علیه شان روا نیست.»
این عالم دین در بحث آزادی زندانیان طالبان از نگاه شرعی می‌گوید، آزادی‌های که براساس مصالح کشوری باشد. باید مطابق به خواست حکومت و بر اساس یک توافق صورت گیرد. «در مورد زندانیان طالب، به هیج وقت نمی‌تواند بدون مصلحت به صورت کل آزاد شود، به صورت جزء با توجه به پرونده‌های شان آزاد خواهند شد.»
این که حکومت افغانستان چقدر در بحث آزادی زندانیان طالب جدی است و این که آیا امریکا خواهد توانست رییس‌جمهور غنی را متقاعد به آزادی زندانی‌ها کند، تا چند روز دیگر مشخص خواهد شد.