گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با وجیهه مقدس رسولی، رییس امور زنان هلمند
پذیرفته‌شدن محدودیت‌های احتمالی در مورد حقوق زنان در گفت‌وگوهای صلح، از موضوعاتی است که از آغاز این گفت‌وگوها در میان مسوولان و کارمندان نهادهای دولتی و غیر دولتی فعال در بخش زنان، به یکی از نگرانی‌های بزرگ تبدیل شده است. شماری از این افراد می‌گویند، زنان افغانستان در سال‌های گذشته برای به دست آوردن آن‌چه اکنون دارند مبارزه کرده اند و امکان ندارد با حقوق آنان معامله شود.
وجیهه مقدس رسولی، رییس امور زنان هلمند، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید، دولت به زنان اطمینان داده است که از حقوق آنان دفاع کند و آنان از این بابت نگران نیستند؛ اما اگر احیانا تصمیمی مبنی بر معامله با حقوق بانوان گرفته شود، زنان در مقابل آن خواهند ایستاد. «امکان ندارد که حتا یک گام به عقب برگردیم، به دولت اجازه نمی‌دهیم حتا بخشی از حقوق ما را به معامله بگیرد و صلحی را در کشور برقرار کند که حقوق نیمی از جمعیت کشور در آن نادیده گرفته شود.»
شبکه: آیا زنان تیم مذاکره‌کننده توانایی دفاع از حقوق زنان را دارند؟
مقدس رسولی: بانوانی که به نمایندگی از زنان افغانستان در گفت‌وگوهای صلح حضور دارند، اگر به صورت جدی به موضوع دفاع از حقوق زنان و دست‌آوردهای دو دهه‌ی گذشته‌ی آنان بپردازند، حتما موثر خواهد بود. موضوع دیگر این است که به نظر من، مردان هیچ‌گاه نمی‌توانند به نمایندگی از زنان از حقوق آنان دفاع کنند؛ چون مشکلات زنان و دردی را که آنان تحمل می‌کنند را تنها یک زن می‌تواند درک کند؛ بنا بر این بهتر بود زنان بیش‌تری از سطوح و لایه‌های گوناگون اجتماعی و از ولایات مختلف در گفت‌وگوهای صلح حضور می‌داشتند. با این همه، امیدواریم همین چند نماینده نیز بتوانند از حقوق و دست‌آوردهای زنان دفاع قاطع کنند تا حقوق هیچ‌کس ضایع نشود.
شبکه: کدام موضوعات مربوط به زنان باید بیش‌تر مورد تاکید قرار بگیرد؟
مقدس رسولی: زنان افغانستان در حال حاضر در دو بخش دست‌آوردهای بزرگی دارند؛ نخست در بخش تعلیم و تحصیل که حضور پر رنگ آنان در مراکز آموزشی آن را تایید می‌کند و دیگر در بخش کار که موید آن زنانی اند که در بخش‌های زیادی مصروف کار و فعالیت استند. این دست‌آوردها با مبارزات زیادی به دست آمده است و نباید نادیده گرفته شود. حق کار و آموزش زنان که اسلام نیز برای آنان در نظر گرفته است باید محفوظ بماند؛ این‌ها خطوط سرخ ما استند. موضوع دیگر این است که در جنگ‌های افغانستان، بیش‌تر خانواده‌ها یک عضو مرد خود را از دست داده اند که باید به بازماندگان آنان، به‌ویژه زنان بی‌سرپرست توجه شود و به آنان، این اجازه داده شود تا نظر و اعتراض خود را در گفت‌وگوهای صلح شریک کنند. عدالت انتقالی باید عملی شود، طرف‌های آسیب‌رسان باید از خانواده‌های قربانیان عذرخواهی کنند و در حکومت آینده، زنان بیوه، کودکان بی‌سرپرست و خانواده‌های نیروهای فقید امنیتی مورد حمایت و توجه قرار بگیرند؛ چون آن‌چه ما اکنون داریم، نتیجه‌ی قربانی‌های آنان است.
شبکه: در جریان دو دهه‌ی گذشته چه تغییرات مثبتی در وضعیت زنان در ولایت هلمند آمده است؟
مقدس رسولی: در دو دهه‌ی گذشته، در مجموع در افغانستان و به گونه‌ی ویژه در حوزه‌ی جنوب‌غرب، تغییرات مثبت زیادی در بخش زنان به میان آمده است. به عنون مثال؛ ۱۵سال پیش حتا یک شاگر دختر یا زن در دارالمعلمین حضور نداشت؛ اما اکنون همه‌ساله ده‌ها زن از این بخش فارغ می‌شوند. در گذشته ما در این بخش از کشور دانشگاه نداشتیم؛ اما اکنون صدها دختر به سطح لیسانس از دانشگاه‌ها فارغ می‌شوند و در بخش‌های مختلف جامعه کار می‌کنند. معلم، داکتر و قابله از نیازهای مهمی است که در گذشته از آن محروم بودیم و حالا زنان زیادی در این بخش‌ها کار می‌کنند. پیشرفت دیگری که داشته ایم، ایجاد دادستانی ویژه‌ی زنان است. به طور کلی می‌توان گفت زنان هلمند در دو دهه‌ی گذشته پیشرفت‌های زیادی داشته اند.
شبکه: مشارکت طالبان در حکومت چه تاثیری بر فعالیت‌های زنان خواهد گذاشت؟
مقدس رسولی: افغانستان یک کشور اسلامی است؛ بنا بر این قوانین آن خلاف موازین و شریعت اسلامی نیست. طالبان باید بدانند که فعالیت زنان خلاف آموزه‌های اسلام نیست و در صورت مشارکت شان در قدرت، نباید با آن مخالفت کنند و برعکس باید به زنان اجازه بدهند که درس بخوانند و در بخش‌های مختلف کار کنند. ما نمی‌خواهیم نظامی در افغانستان حاکم شود که زنان را بار دیگر در خانه‌ها محصور کند و اجازه‌ی تحصیل و فعالیت را از آنان بگیرد. وقتی چیزی که ما می‌خواهیم از نگاه دین جواز دارد، طالبان نیز باید آن را بپذیرند و از حقوقی که اسلام برای زنان داده دفاع کنند، نه این که آن را به نفع خود تفسیر کنند. حقوق زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور، باید مورد توجه جدی قرار بگیرد و این گروه از شهروندان، باید در حوزه‌های گوناگون از جمله اجتماع و سیاست مشارکت داشته باشند.
شبکه: بزرگ‌ترین نگرانی شما در مورد پیامد گفت‌وگوهای صلح چیست؟
مقدس رسولی: بر اساس آن‌چه تاریخ می‌گوید، طالبان در زمان حاکمیت شان، با زنان برخورد غیر انسانی داشته اند و ما نمی‌خواهیم آن دوره تکرار شود. زنان به حقوق خود پی برده و سال‌ها برای آن مبارزه کرده اند. اگر قرار باشد دوران حاکمیت طالبان تکرار شود، ممکن است زنان در مقابل آن ایستادگی کنند تا کسی نتواند آنان را از حقوق شان محروم کند.
شبکه: تضمین تعهداتی که در گفت‌وگوهای صلح صورت می‌گیرد به عهده‌ی چه اشخاص یا گروه‌هایی است؟
مقدس رسولی: من در چندین برنامه این سوال را پرسیده ام که آیا حکومت افغانستان این توانایی را دارد که تعهدات امضاشده در گفت‌وگوهای صلح را تضمین کند؟ این موضوع برای تمام مردم افغانستان روشن است و با مروری بر تاریخ هم می‌توان به آن پی برد که وعده‌ها کم‌تر عملی شده اند. اگر طالبان واقعا از افغانستان استند؛ باید در مقابل مداخله‌ی کشورهای همسایه با حکومت افغانستان هم‌دست شوند و در نتیجه به تعهدات خود عمل کنند. از سوی دیگر جامعه‌ی جهانی و کشورهای دخیل در گفت‌وگوهای صلح نیز، باید عملی‌شدن تعهدات را تضمین کنند.
بانو مقدس رسولی می‌گوید، تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت، باید در رابطه با حفظ حقوق زنان بسیار محتاط باشد و تلاش کند گفت‌وگوها را به گونه‌ای پیش ببرد که زمینه‌ی فعالیت و پیشرفت بیش‌تر زنان در جامعه فراهم شود.
