اشاره: بانک توسعه‌ی آسیایی، یکی از حمایت‌گران بزرگ مالی در بخش پروژه‌های زیربنایی در افغانستان است. این بانک، از سال ۲۰۰۲ میلادی در افغانستان تا کنون، حدود ۵٫۲ میلیارد دالر در بخش پروژه‌های زیربنایی این کشور کمک کرده است. یکی از پروژه‌های این بانک در افغانستان، وارد کردن برق از ازبیکستان و تاجیکستان است. در آغاز فعالیت این بانک در افغانستان، کابل پایتخت این کشور تنها ۴ ساعت برق داشت. از پروژه‌های دیگر این بانک در افغانستان خط آهن ۷۵ کیلومتری افغانستان-ازبیکستان است.
روزنامه‌ی صبح کابل این گفت‌وگو را با سامیل تومیوا، رییس این بانک در افغانستان، در کابل انجام داده است.
صبح کابل: در قدم نخست می‌خواهم از حمایت‌های بانک توسعه‌ی آسیایی برای افغانستان بدانم. چه بخش‌هایی را شما در این کشور حمایت می‌کنید؟
تومیوا: بانک توسعه‌ی آسیایی، از سال ۲۰۰۲ به این‌سو در افغانستان فعالیت دارد. کمک‌های ما تاکنون برای افغانستان حدود ۵٫۲ میلیارد دالر بوده است که شامل سه بخش عمده از جمله؛ زراعت، انرژی و ترانسپورت می‌شود.
صبح کابل: می‌شود جزئیات بیشتر در مورد حمایت‌های‌تان در این سه بخش بدهید؟
تومیوا: در بخش زراعت، کمک‌های ما نزدیک به ۸۰۰ میلیون دالر می‌رسد که ما در گذشته در این بخش، بیشتر روی برنامه‌های آب‌یاری متمرکز بودیم؛ اما در حال حاضر، تمرکز ما در بخش زراعت، بیشتر روی برنامه‌های باغ‌داری می‌باشد. بنابراین، تلاش بر این است که تولیدات داخلی وارد بازار شود.
در بخش انرژی؛ در واقع ما یکی بزرگ‌ترین تمویل‌کنندگان در این بخش در افغانستان استیم. من در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ وقتی در افغانستان آمدم، کابل تنها ۴ ساعت برق داشت. در حال حاضر بیشتر برق افغانستان از کشورهای ازبیکستان و تاجیکستان وارد می‌شود و شاید در آینده از ترکمنستان نیز وارد شود و بانک توسعه‌ی آسیایی، تمام این ارتباط میان‌کشوری را حمایت مالی کرده است. بنابراین، در حال حاضر اکثر برقی که امروز افغانستان دارد، از راهی می‌آید که توسط بانک توسعه‌ی آسیایی حمایت مالی شده است.
در بخش ترانسپورت؛ تمرکز ما بیشتر در این بخش روی ساخت‌و ساز جاده‌هاست؛ اما در گذشته، پروژه‌ی راه آهنی را که از مسیر حیرتان-ازبیکستان انتقال داده شده است، حمایت کرده‌ایم. علاوه بر این‌ها، ما همچنان چهار میدان هوایی منطقه‌ای نیز ساخته‌ایم. با این حال اکثر پروژه‌های ما، برنامه‌های زیربنایی است.
صبح کابل: برای سال جاری خورشیدی، چه برنامه‌هایی روی‌دست دارید؟
تومیوا: امسال، چندین پروژه روی دست است. بزرگ‌ترین پروژه‌ی امسال ما، پروژه‌ی ارغنداب است که سد دهله را بالا می‌بریم. به خاطر لجنی که در سال‌های متمادی در آن جمع شده، نمی‌تواند آب زیادی را ذخیره کند. تلاش ما این است که ارتفاع ظرفیت این سد را به ۱۳ متر برسانیم.
بالا بردن سطح ارتفاع سد دهله، می‌تواند زمینه‌ی آب‌یاری برای ولایت قندهار را مساعد کند. در این پروژه، ما یکجا با بانک جهانی کار می‌کنیم که این بانک در بخش آب‌رسانی آن برای ولایت قندهار، همکاری می‌کند. در این پروژه، ما همچنان در جستجوی سرمایه‌گذاران سکتورهای خصوصی استیم که برای ۲۰ میگاوات برق آبی برای پروژه‌ی سد دهله سرمایه‌گذاری کند. در کنار برنامه‌هایی که در حال حاضر کار روی آن جریان دارد، برنامه‌های دیگری نیز طراحی شده و ما امیدوار استیم که امسال تایید آن‌ها را بگیریم.
صبح کابل: مشخص است که از سال ۲۰۰۲ تا کنون، بانک توسعه‌ی آسیایی چند پروژه را در افغانستان تمویل کرده است؟
تومیوا: از تعداد آن دقیق نمی‌دانم. فکر نمی‌کنم که رقم آن مهم‌تر از مقدار پول آن باشد. قسمی که گفتم، از ۲۰۰۲ به این‌سو «ای‌دی‌بی» ۵٫۲ میلیارد دالر کمک کرده است. در سه سال آینده، نیز ۱میلیارد دالر دیگر نیز برای افغانستان کمک می‌شود.
صبح کابل: چقدر کمک‌های بانک توسعه‌ی آسیایی برای توسعه‌ی اقتصادی افغانستان موثر بوده است؟
تومیوا: بدون شک، اجرای پروژه‌های زیربنایی، ارتباط مستقیم به اقتصاد مردم دارد. برای مثال؛ ما در مورد پروژه‌های تولید برق صحبت کردیم. شما می‌دانید که برق چقدر در پیش‌برد کار و بار و تجارت یک امر مبرم است. بنابراین، بیشتر برق افغانستان از سرمایه‌گذاری‌های «ای‌دی‌بی» آمده است و شما می‌دانید که درصدی بزرگ سرمایه‌گذاری کنونی در افغانستان، مدیون برق است.
از سویی‌هم در بخش آب‌یاری، ما در حدود ۵۸۰ هزار هیکتار زمین را آب‌یاری کرده‌ایم که از این طریق مردم افغانستان با رشد اقتصادی قادر به رشد محصولات‌شان می‌شوند و این افتخار بزرگ برای «ای‌دی‌بی» است.
صبح کابل: به نظر شما چه فرصت‌هایی در افغانستان وجود دارد که در آن بخش‌ها سرمایه‌گذاری شود؟
سامیل تومیوا، رییس بانک توسعه‌ی آسیایی در افغانستان
تومیوا: در حال حاضر، باید روی سکتور خصوصی در افغانستان سرمایه‌گذاری شود که تاکنون کم‌تر حمایت شده است. ما برنامه‌ی منظم برای حمایت سکتور خصوصی در افغانستان داریم که چه در گذشته و در حال حاضر، تلاش کرده‌ایم سکتور خصوصی را در افغانستان رشد دهیم.
ما برای اولین‌بار، حمایت‌کننده‌ی شرکت مخابراتی روشن در افغانستان بودیم و همین‌طور ما اولین حمایت‌کننده‌ی بانک بین‌المللی افغانستان بودیم. دو هفته قبل، بانک توسعه‌ی آسیایی، بودجه‌ی نخستین پروژه‌ی انرژی آفتابی را در قندهار منظور کرد که این پروژه توسط سکتور خصوصی عملی می‌شود. پس این اولین پروژه‌ی بزرگ انرژی بدیل در افغانستان است که توسط سکتور خصوصی مدیریت می‌شود.
حرف ما این است که در آینده پول‌های کم‌تری از سوی حمایت‌کننده‌ها به افغانستان خواهد آمد و این کشور باید به توسعه‌ی دوام‌دار بی‌اندیشد. بنابراین، ما واقعن نیاز داریم که در سکتور خصوصی سرمایه‌گذاری کنیم که این بخش فعال شود.
صبح کابل: شیوه‌ی تطبیق پروژه‌هایی که از سوی شما تمویل می‌شود، چگونه است، بیشتر شما نظارت می‌کنید یا حکومت افغانستان؟
تومیوا: پروژه‌های ما، صد در صد مبتنی بر سرمایه‌گذاری‌ای است که توسط حکومت پیشنهاد می‌شود. اگر به پروژه‌های ما دقت کرده باشید، دولت همه‌ی امور از جمله قراردادکننده را انتخاب می‌کند و ما صرف حمایت مالی و نظارت می‌کنیم. بااین حال، بانک توسعه‌ی آسیایی، کمک‌ها را تدارک می‌بیند و یقینا که وزارت‌خانه‌ها در قسمت عملی و اجرایی کردن آن اقدام می‌کنند. پس کمک‌های ما بیشتر از طریق حکومت افغانستان به مصرف می‌رسد.
صبح کابل: حکومت افغانستان برنامه‌ی اقتصادی‌ای را زیر عنوان «بسته‌ی سرعت‌دهنده‌ی اقتصادی» طراحی کرده که قرار است نزدیک به ۹ میلیارد دالر روی آن سرمایه‌گذاری شود و به خاطر پیاده کردن این برنامه از برخی بانک‌ها قرضه خواسته است، شما حاضر استید که برای حکومت افغانستان در این برنامه قرضه دهید؟
تومیوا: همانطور که قبلا گفتم، کمک‌های ما بیشتر در افغانستان بلاعوض بوده است. ما پروژه‌هایی را تمویل کرده‌ایم که میلیاردی و پرهزینه بوده است. مثل مطالعات امکان‌سنجی پروژه تونل سالنگ، راه آهن حیرتان – هرات، خط گاز «تاپی» میان ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند. همچنان خط انتقال ترکمنستان،افغانستان و پاکستان.
درست است که حکومت افغانستان تصمیم دارد با مراجع مختلف مالی در مورد قرضه صحبت کند، با ما هم در این مورد یک گفت‌وگو ابتدایی شده است؛ اما تصمیمی تا هنوز گرفته نشده است.
مساله‌ی قرضه یک مساله حساس است، در آینده کمک‌های بلاعوض کم می‌شود. حکومت افغانستان نیاز دارد که سرمایه‌گذاری سکتور خصوصی را بیشتر کند، و در اصول قرضه دقت بیشتر داشته باشد.
وقتی روی پروژه‌ای با بودجه‌ی قرضه، سرمایه‌گذاری می‌شود، این مسأله را باید به خاطر داشت که قرضه دوباره باید پرداخت شود. پس این پول باید طوری مدیریت شود و به پروژه‌هایی مصرف شود که وام گرفته‌شده در وقت معینش پس برگردانده شود. افغانستان برای رشدش در آینده، به قرضه نیاز دارد؛ اما حرف ما به حکومت افغانستان این بوده است که دولت باید ظرفیت مدیریتی‌اش را افزایش دهد. من فکر می‌کنم نخستین گام برای این کار، همین است، چون ثبات و مدیریت قرضه‌ها دشوار است.
با این حال ما در بخش‌های منابع طبیعی زراعتی، انرژی و ترانسپورت، کار خود را ادامه می‌دهیم. در بخش ترانسپورت، بخش‌های زیادی است که نیاز به سرمایه‌گذاری دارد. تونل سالنگ رو به خرابی است، ما نیاز داریم که راه بدیل دیگر برای سالنگ در نظر بگیریم. «ای‌دی‌بی» یا بانک توسعه‌ی آسیایی روی پروژه‌ی جدید راه سالنگ با دولت نیز صحبت کرده است که راه بدیل بعدی چگونه باشد. هزینه این پروژه‌ی جدید سالنگ را که ما پیش‌بینی کرده‌ایم، تقریبا ۱٫۳ میلیارد دالر هزینه برمی‌دارد.
صبح کابل: بزررگ‌ترین چالش در این ماموریت‌تان در افغانستان، چیست؟
تومیوا: البته که بزرگ‌ترین چالش در افغانستان به‌ویژه برای ما که در بخش زیربنایی کار می‌کنیم، امنیت است. اگر به فعالیت‌های گذشته‌ی ما ببینید، ما تنها کسی استیم که در بخش زیربناهای بزرگ در افغانستان کار می‌کنیم. هیچ کسی زیربناهای بزرگ را انجام نمی‌دهد، ما اما در دشوارترین ساحه‌ها کار می‌کنیم.
در کنار چالش ناامنی، یکی از چالش‌های دیگر ما، ظرفیت شریک ماست. در دولت افغانستان، برخی افرادی شایسته‌ی وجود دارد؛ شماری وزیران، معین‌های وزرا و رییس‌های شعبات دارای توانایی خوبی‌اند؛ اما امروزه ضرور است که سطح ظرفیت کارمندان دولتی بیشتر ارتقا کند.
