خطوط سرخی که سبز می‌شود

توافق‌نامه‌ی صلح امریکا و طالبان، ده روز پیش در قطر امضا شد. بر بنیاد این توافق‌نامه، امریکا به طالبان وعده سپرده بود که زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آزادی ۵هزار زندانی این گروه را از زندان‌های افغانستان فراهم می‌سازد. وعده‌ی امریکا با طالبان، اکنون در یک قدمی عملی شدن است. گفته می‌شود که محمداشرف غنی، به زودی فرمان آزادی هزار زندانی طالب را که بالای ۵۰ سال سن دارند، امضا می‌کند.
دوشنبه‌شب (۱۹حوت)، خبرگزاری رویترز به نقل از پنج منبع در حکومت افغانستان، گزارش داد که آقای غنی، فرمان آزادی هزار زندانی طالبان را در جریان هفته‌ی جاری، صادر می‌کند. در این گزارش، به نقل از دو منبع حکومتی آمده است، زندانیانی که سن شان بالای ۵۰ سال باشد، شامل این فرمان خواهند شد. توجیه حکومت برای آزادی این زندانیان، ایجاد زمینه برای آغاز مذاکرات بین‌الافغانی است.
هرچند تاکنون حکومت افغانستان اعلام نکرده است که این زندانیان براساس کدام میکانیزم آزاد خواهند شد و آیا زندانیانی که آزاد می‌شوند، زندانیانی اند که حکومت افغانستان می‌خواهد و یا آنچه که طالبان فهرست کرده اند؛ زیرا سهیل شاهین، سخن‌گوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، گفته است که این گروه، فهرستی از پنج هزار زندانی را به امریکا سپرده و هیچ کسی نمی‌تواند در آن جعل‌کاری کند.
این عضو طالبان، پس از چاشت روز گذشته سه‌شنبه (۲۰ حوت)، در تویترش نوشت: «در فهرستی که به امریکا سپرده‌ایم، کسی نمی‌تواند جعل‌کاری کند. یکی از شرایط ما این است که این زندانیان، در یک دشت به ما تسلیم داده شوند، یا در زندان‌ها از سوی هیأت ما تصدیق شوند.»
حکومت افغانستان با صادر کردن فرمان آزادی پنج‌هزار زندانی طالب، ظاهرا «خط سرخ» خود را کنار گذاشته است و به خواست امریکا، بیشتر از خط سرخش ارجحیت داده است. این درحالی است که محمداشرف غنی، هفته‌ی پیش تأکید کرده بود که حکومت افغانستان، در مورد آزادی پنج هزار زندانی طالب، پیش از آتش بس، هیچ تعهدی نکرده و این موضوع، تنها می‌تواند جزء آجندای گفت‌وگوهای صلح باشد.
به گفته‌ی آقای غنی، آزادی زندانیان طالب از صلاحیت حکومت افغانستان است؛ نه امریکا و او در مورد آزادی زندانیان این گروه، با امریکا موافق نیست؛ اما حرف‌های که محمداشرف غنی در روز تحلیفش گفت، یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ی را نشان می‌داد. برخلاف سایر روزها اما آقای غنی، روز دوشنبه (۱۹حوت)، با نرمش تمام گفت که آزادی زندانیان طالب، با امنیت مردم و تأمین صلح در افغانستان وابسته است، او از رسیدن به چوکاتی حرف زد که در بدل رهایی این شمار زندانی طالب، میزان خشونت‌های طالبان به طور قابل ملاحظه‌ی کاهش خواهد یافت.
نگرانی‌ها از آزادی زندانیان طالب
هم‌زمان با نشر خبرهای مبنی بر آزادی زندانیان طالب از سوی حکومت افغانستان، کمیسیون مستقل حقوق‌بشر، در نامه‌ی به امریکا، طالبان و حکومت، نسبت به این مسأله ابراز نگرانی کرده و گفته است که تا کنون، هیچ‌گونه پاسخ روشنی به پرسش‌ها و نگرانی‌های شان در مورد تبادله‌ی زندانیان میان دولت افغانستان و گروه طالبان، دریافت نکرده است.
نگرانی بزرگ این کمیسیون، در مورد شکل رسیدگی به خانواده‌های قربانیانی است که در سال‌ها جنگ از سوی طالبان آسیب دیده اند. کمیسیون حقوق‌بشر، تأکید کرده است که در طول روند تبادله‌ی زندانیان، به دادخواهی خود با هدف تأمین حقوق تمامی شهروندان افغانستان ادامه خواهد داد و از تمامی طرف‌ها می‌خواهد که در این مورد، شفاف عمل کنند و به مردم ‌پاسخ‌گو باشند‌.
از سویی‌هم، شماری از نهادهای جامعه‌ی مدنی نیز نسبت به آزادی زندانیان، ابراز نگرانی کرده می‌گویند که آزادی این زندانیان، باید مطابق میکانیزم نهادهای عدلی و قضایی صورت گیرد. عبدالله احمدی، یکی از فعالین جامعه‌ی مدنی به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که شهروندان افغانستان، طرفدار حاکمیت قانون و تطبیق فیصله‌های حقوق‌بشری استیم و آزادی زندانیان طالبان در جریان معادلات سیاسی، نگران‌کننده است و این امر سبب ناامیدی قربانیان جنگ خواهد شد.
آقای احمدی می‌گوید: «ما در کل، از آزادی زندانیان، نگران استیم. دیده شده که تمام معادلات سیاسی، به خواست جامعه‌ی جهانی پیش رفته و خواست‌های داخلی، نادیده گرفته شده است. خواست ما این است که به خاطر دموکراسی، مردم و پروسه‌ی صلح، یک مکانیزم عملی به وجود آید. تمام توجه جامعه‌ی جهانی در حال حاضر این است که طالب، به عنوان یک طرف تهدید، برای آن‌ها نباشد.»
طالب می‌بخشمت اگر محرومم نکنی!
درحالی که قرار است به زودی زندانیان طالب و حکومت افغانستان تبادله شوند و مذاکرات بین‎الافغانی آغاز شود، شماری از زنان فعال مدنی نیز در یک حرکت اعتراضی، خواهان تأمین حقوق زنان در مذاکرات صلح شدند.
آن‌ها، با شعارهای «طالب، من تو را می‌بخشم؛ اگر دیگر قتل نکنی»، «طالب، من تو را می‌بخشم؛ اگر دیگر ویران نکنی»، «طالب، من تورا می‌بخشم؛ اگر دیگر انفجار نکنی»، «طالب، من تو را می‌بخشم؛ اگر انتحار نکنی» و «طالب من تو را می‌بخشم؛ اگر سنگ‌سار نکنی»، تأکید کردند که نمی‌خواهند دوباره به گذشته‌ی تاریک برگردند.
چرا غنی حاضر به آزادی زندانیان طالب شد؟
هرچند توجیه محمداشرف غنی، برای آزادی زندانیان طالب این است که میزان خشونت‌ها کاهش یابد و به این صورت، دست طالبان از حملات خشونت‌بار کوتاه شود؛ اما شماری از آگاهان سیاسی برداشت دیگری از این تصمیم جدی آقای غنی دارند. احمد سعیدی، آگاه سیاسی به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید: «دو روز پیش، آقای غنی بسیار تلاش داشت که زلمی خلیل‎‌زاد، جنرال میلر و سرپرست سفارت امریکا در کابل و شماری از سفیران کشورهای دیگر در مراسم تحلیف او، اشتراک کنند. آقای خلیل‌زاد، شرط گذاشته بود که ما به شرطی می‌آییم که شما پنج هزار زندانی را تا قبل از مذاکرات آزاد کنید که آقای غنی آن را قبول کرد. او روز سه‌شنبه، فرمان یک هزار را داده، فردا و پس فردا، چهار هزار دیگر نیز، فرمان آزادی شان داده می‌شود.»
آقای سعیدی به این باور است، چنان‌ که امروز غنی فرمان آزادی یک‌هزار زندانی طالب را صادر کرده، آهسته آهسته ده‌ونیم هزار زندانی دیگر را نیز رها خواهد کرد؛ اما او تأکید می‌کند که این آزاد کردن‌ها، کمک نخواهد کرد تا طالبان، غنی را به عنوان یک دولت مشروع بپذیرند و با او مذاکره کنند؛ طالبان تنها با هیأت «مخلوط» مذاکره خواهند کرد.
عبدالله احمدی نیز می‌گوید که امریکا و جامعه‌ی جهانی، در مورد رهایی زندانیان طالب تصمیم گرفته و این تصمیم خود را عملی خواهند کرد. «جامعه‌ی جهانی گفته است، در صورتی محمداشرف غنی را حمایت می‌کند که زندانیان را آزاد کند، زلمی خلیل‌زاد نیز روز گذشته، این مسأله را با او در میان گذاشته است.»
با این همه، قرار بود که هیأت مذاکره‌کننده‌ی دولت افغانستان برای مذاکره با طالبان روز گذشته آماده شود؛ اما تا پایان روز، این اتفاق نیفتاد. مطابق توافق‌نامه، دیروز باید نخستین روز آغاز مذاکرات بین‌الافغانی می‌بود؛ در حالی که چنین نشد. حکومت نیز تاکنون حرفی در این مورد نگفته است.