نویسنده: عنایت‌الله رحمتی
تغییر اقلیم چالش بزرگ محیط‌زیستی در قرن بیست‌ویک است. زندگی انسان‌ها و دیگر گونه‌های حیات در وابستگی گسست‌ناپذیری با اقلیم و محیط قرار دارد. رفاه اجتماعی، سلامت انسانی و روند زندگی اکوسیستم با چگونگی اقلیم تغییر میکند.
از آغاز زمین، اقلیم پوسته در حال تغییر و تحول بوده است؛ فعالیت‌های توسعه‌ای طولانی‌مدت انسان‌ها باعث به وجود آمدن گازهای گلخانه‌ای شده است. این گازها ظرفیت فراوانی در جذب تشعشعات منعکسه نور خورشید دارد؛ از این‌رو گازهای گلخانه‌ای در گرمایش زمین نقش بسیار مهمی را بازی میکند و در تغییر اقلیم نقش اساسی دارد.
فعالیت‌های مختلف انسان غلظت گازهای گلخانه‌ای را در اتمسفر زمین افرایش داده است که تغییر اقلیم پیامدهای مخرب محیط زیستی را به وجود آورده است. تغییر اقلیم عبارت از هر نوع تغییر در وضعیت آب‌وهوا که از اثر فعالیت‌های انسانی و طبیعی در جریان زمان صورت گرفته باشد گفته میشود. تغییر اقلیم یک چالش زیست‌محیطی انکارناپذیر است و پیامدهای هولناکی در پی دارد.
اتمسفر زمین متشکل از گازهای مختلفی است که به‌عنوان گازهای گلخانه‌ای یاد میشود. انتشار بیش‌ازحد گازهای گلخانه‌ای به‌خصوص گاز کاربن دای اکساید-CO2 – موضوع بحرانی تغییر اقلیم را به میان آورده است، گازهای گلخانه‌ای اساس حیات کره زمین است.
دانشمندان معتقدند که اگر گازهای گلخانه‌ای به حالت طبیعی آن گذاشته شود و مداخلات انسانی صورت نگیرد، بحران‌های محیط زیستی خلق نمی‌کند. در حالت طبیعی گازهای گلخانه‌ای از غلظت پایینی برخوردار است. نگرانی‌ها و بحران‌های وسیع زمان آغاز میشود که انتشار بیش‌ازحد گازهای گلخانه‌ای به‌وسیله فعالیت‌های توسعه‌ای بشری صورت بگیرد. فعالیت‌های صنعتی، حمل‌ونقل، کشاورزی و فعالیت‌های دیگر انسانی که سبب تولید گازهای گلخانه‌ای میشود، مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای عبارت از کاربن دای اکسایدCO2، گاز میتان CH4، گازهای CFC، نایتروجن دای اکساید NO2 و قطرات آب در هوا است که در این میان گاز کاربن دای اکسایدCO2 یکی اساسی‌ترین گازهای گلخانه‌ای به دلیل انتشار بیش‌ازحد آن شناخته‌شده است، غلظت گاز متذکره از سال ۱۸۰۰ به این‌طرف تا ۳۳% افزایش یافته است. گازهای گلخانه‌ای از منابع مختلفی مانند؛ فعالیت‌های صنعتی، فعالیت‌های زراعتی، کودهای کیمیایی-نایتروجنی، سوخت‌های فسیلی و مواد سردزا سرچشمه می‌گیرد.
طول عمر اتمسفری گازهای متذکره از همدیگر تفاوت دارد که گاز کاربن دای اکسایدCO2 با داشتن ۵۰ تا ۲۰۰ سال بیشترین طول عمر اتمسفری و گاز متان با داشتن ۱۲…۱۷ سال عمر اتمسفری کمترین عمر را دارا است. طبق مذاکرات بین‌المللی بر سر موضوع تغییر اقلیم (IPCC) در سال ۱۹۸۸ یک چهارچوب برای ارزیابی پدیده تغییر اقلیم تعیین گردید. رابطه مستقیم بین رشد و انتشار گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین وجود دارد که بر مبنای آن افزایش درجه حرارت را از۰٫۹ تا ۴ درجه سانتی‌گراد نشان می‌دهد که تنها ۰،۵ درجه آن ملموس و قابل حس است. اقلیم شناسان مشترکا پذیرفته‌اند که فعالیت‌های انسانی تا صدسال آینده گازهای گلخانه‌ای را تا دو برابر در اتمسفر افزایش خواهد داد و میانگین درجه حرارت کره زمین بین ۲ الی ۵ درجه سانتی‌گراد خواهد شد. مطالعات انجام‌شده و اطلاعات گردآوری‌شده طوری نشان می‌دهد که بحران تغییر اقلیم فراتر از آن است که تصور میشود.
مطالعات نشان می‌دهد که ۶۳% گرمایش زمین توسط گازهای گلخانه‌ای مربوط به گاز کاربن دای اکساید CO2 است، ۱۸% آن مربوط گاز میتان CH4، ۶% آن مربوط گاز نایتروجن اکساید NO2 و ۱۳% آن مربوط به گازهای گلخانه‌ای دیگرمی باشد. محققان اقلیمی تردیدها و توهمات را درباره تغییر اقلیم برداشته و حقیقت تلخ تغییرات اقلیمی را ثابت نموده است. دانشمندان زیست‌محیطی در تلاش راه‌حل‌ها، مقابله و سازگاری با این معضل جهانی است. کاهش محصولات زراعتی، تغییرات و تحولات در منابع آبی، تقلیل و آلودگی آب‌های زیرزمینی، زیرآب شدن کشورهای ساحلی که تقریباً نیمی از نفوس جهان را در خود جای داده است که در فاصله ۱٫۶ کیلومتری از ساحل قرار دارد. تصورات دانشمندان اقلیمی بر این است که تا پایان قرن بیست‌ویک سطح آب اقیانوس از ۷ تا ۲۳ اینچ صعود خواهد کرد. اکثر کشورهای بزرگ جهان در سواحل و اقیانوس‌ها قرار دارد.
کاهش آب‌های صحی و ملوس شدن آن با آب شور اقیانوس‌ها، بروز سیلاب‌های شدید و ویران گر، خشک‌سالی‌های نگران‌کننده در سطح بین‌المللی که در اکثر نواحی جهان پدیدار خواهد شد، مهاجرت‌های اجباری میلیون‌ها نفر از مناطق آسیب‌پذیر تغییر اقلیم هزینه‌های هنگفت اقتصادی و اجتماعی در پی خواهد داشت. مختل شدن اکوسیستم‌های طبیعی که شامل منقرض شدن گونه‌های حیات که از اثر ناسازگاری با محیط و تیزابی شدن اقیانوس‌ها است. بر اساس بیانیه استرین ۲۲ شهر از ۵۰ شهر بزرگ دنیا در خطر پدیده طغیان گر ساحلی قرار دارد.
این بیانیه اشار میکند که مهم‌ترین مراکز اقتصاد دنیا که شامل لندن، نیویورک و توکیو است نیز در نواحی ساحلی واقع شده است. تغییر اقلیم یک پدیده ترس ناک و تهدیدآمیز بر نظام اقتصاد و جامعه‌ی بشری است. برای افراد که در عصر توسعه و صنعت زندگی میکند با توجه به دامنه پیامدهای اقتصادی تغییرات اقلیمی تضمین سلامت و رفاه انسانی یک امر ضروری پنداشته میشود. ما نیازمند اقدامات فوری جهت سازگاری با تغییرات اقلیمی هستیم. برای ساز گاری با مشکلات تغییر اقلیم گام‌های به سوی یک نظام اقتصاد بدون کاربن برداشته شود. استفاده‌ای بدیل انرژی غیرقابل تجدید و گسترش استفاده از انرژی پایدار متوقف کردن از بین بردن جنگلات کاهش گازهای گلخانه‌ای تا حد ممکن، می‌تواند آسیب‌پذیری سکتورهای متأثر از تغییر اقلیم را کاهش دهد و تلاش شود تا از جاذب کاربن حفظ و مراقبت صورت بگیرد، به‌طور مثال جنگلات گرم سیر. سرمایه‌گذاری‌ها بر اساس انرژی قابل‌تجدید استوار باشد و یک پالیسی جامع و همه‌شمول برای میزان استفاده کاربن ساخته شود تا نباید یک شهروند ایالات‌متحده امریکا به‌طور میانگین ۲۰ برابر بقیه‌ی جمعیت جهان کاربن منتشر کند.
