نویسنده: فرید احمد امیری
وضعیت حساس با آشفتگی سیاسی و بحران ناشی از ویروس ضد صحت، چنان دلهره و ترسی را بین مردم خلق کرده که در هیچ بُرهه‌ای از تاریخ، افغانستان از چند بُعد مورد هجوم با عزمِ برای هضم را شاهد نبوده است. سرنوشت میلیون‌ها شهروند این سرزمین از بهر نابسامانی‌ها و کش‌وقوس‌های سیاسی به ناکجاآباد روان است و ویروس کُشنده‌ی کرونا نیز جامعه را در تعطیلی مطلق و زندگی را محدود به خواب و خانه‌نشستن کرده است.
این عجیب روزگاری است که مردم دست شان را از دو جهت شسته اند. ناامیدی از روزگار شیرین و شاد و از سرگیری زندگی، و جلوگیری از ویروس کرونا با توصیه‌ی پزشکی برای دست شستن؛ با آنکه شستن پاکی است؛ اما محیط قلب و دل‌ها را تنگ و تار کرده است.
بدون شک که شکنندگی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیز به گلوی مردم افغانستان پا گذاشته و مانع تنفس تازه و با طراوت شده است. درکشورهایی با اندیشه‌ی سنتی و مذهبی در نبود سواد کافی، با قدامت روزگارِ جنگی و خشونت‌گرایی برای کسب ثروت و قدرت سیاسی، اصل انتخابات و حق اشتراک مردم در سرنوشت و آینده‌ی کشور، به افسانه‌ی پرتخیل مبدل شده است. انتخابات در کشوری که گذشته‌ی نا‌آشنا و بی‌سابقه از این روند دارد، قبل از پهن کردن بستر دموکراسی، این شاخصه‌ی زندگی نوین، دچار ناکامی و ناکارآمدی شد. دموکراسی قبل از پاگیری و نظم‌دهی جامعه‌ی سیاسی، در نیمه‌راه‌ي پیموده شده، بی‌پا و جان به خاک افتاد. با آن که پس از شکل‌گیری نظام نوین و نابودی گروه طالبان در کشور، مردم با شور و هلهله، پرچم‌دار دموکراسی بوده و نزدیک به ده میلیون تن به انتخابات مُهر علاقه و رأی ریختند؛ اما بی‌ظرفیتی و عدم استقلالیت در نهادهای برگزار‌کننده‌ی انتخابات هر از گاهی با اعلام نتایج، علاوه بر این که کشور را به گودال بحران سوق داد، اعتماد مردم را نیز از بین برد. اخیرا شاهد اشتراک یک‌ونیم میلیون تن در انتخابات ریاست‌جمهوری بودیم که با این میزان اشتراک پایین، ضریب مشروعیت حکومت‌داری کاهش می‌یابد.
عدم رضایت طرف‌های دخیل در انتخابات‌ها از نتایج، افشای تقلبات و افتضاح انتخاباتی توأم با کودتای رأی، باعث دگرگونی اوضاع سیاسی و اعتراض گسترده‌ی مردمی شده است. دموکراسی به فرجامِ بی‌انجام رسیده و نتوانسته افغانستان به توسعه یافتگی با عبور به آن سوی شکوفایی برسد. اخیرا انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان که نه برآیند شفاف و قابل قبول داشت، دو رییس‌جمهور قسم‌خورده تحویل افغانستان داد. تحلیف هم‌زمان دو رییس‌جمهور در دو سوی یک دیوار، نشان داد که انتخابات در این سرزمین خفه و زمین‌گیر شده است.
در کنار نابسامانی‌های سیاسی و اوضاع التهابی، شیوع و گسترش ویروس کرونا نیز از مردم افغانستان قربانی در حال قربانی گرفتن است؛ ویروسی که دنیا را به چالش بزرگ کشانده و اقتصاد جهان را به رکود و ریخت مواجه کرده است. افغانستان کشوری مصرفی و با اتکا به کمک‌های جهانی است که صدمه‌ی جبرا‌ناپذیر اجتماعی و اقتصادی ازین رهگذر خواهد دید.
در کنار ده‌ها چالش و بحران‌هایی که جامعه را می‌بلعد، این ویروس واگیردار، با سرعت عمل کرده و ما را به قبرستان دسته‌جمعی می‌کشاند. طالبان به عنوان یک معضله‌ی دیگر در کشور با تهدید جنگ و گسترش دامنه‌ی خشونت‌ها، مصیبت خون‌بار و تباه‌کن به مردم افغانستان استند. این گروه همه‌روزه، تلفات سنگینی به مردم و نیروهای امنیتی کشور وارد می‌کند.
بُن‌بست گفت‌وگوهای صلح، نارضایتی طالبان از ترکیب هیأت گفت‌وگوکننده‌ی افغانستان، فعالیت گروه داعش، رهایی زندانیان طالبان و سرنوشت نامعلوم جنگ، بی‌علاقگی متحدان استراتژیک افغانستان و کَسر یک میلیارد دالری کمک‌های ایالات متحده‌ی امریکا، فضای تنش‌آلود و تقابل دو رهبر برای دریافت قدرت متوازن، فقر و تنگ‌دستی مردم و گسترش دامنه ویروس کوید-۱۹، از جمله مصیبت‌هایی است که شوربختانه نصیب مردم افغانستان شده و مرگ تدریجی، بیماری روانی و اضطراب را در جامعه تحمیل کرده است.
افغانستان که در چند جبهه‌ی خونی و مُهلک در نبرد و ایستادگی است، نیاز به تدبیر و تعمق‌نگری رهبران سیاسی، مدیریت سالم و نظام‌مند و اجماع ملی دارد که با خردِ سیاسی، انعطاف و هم‌دیگرپذیری بین سیاسیون با نفی نگرش حذف‌گرایانه‌ی مردم و چهره‌های مطرح از هرمِ قدرت و تصمیم‌گیری می‌توان به آن فایق آمد.
درکِ آشفتگی اوضاع و شکست احتمالی افغانستان به کام طالب و کشورهای منطقه، احیای علاقه‌مندی جهان در امرِ بازپس‌گیری کمک‌ها به کشور، قاطعیت و برنامه‌محوری در گفت‌وگوهای صلح با گروه طالبان با تأکید به حفظ دست‌آورد‌های دو دهه، معرفی هیأت گفت‌وگو‌کننده با طالبان از میان سیاست‌گران خردگرا و لاب‌گران زبردست که از چگونگی حل منازعات، تجربه و آموخته باشند، سبب نجات کشور از طوفان‌های مدهش و برگشتاندن اعتماد ملی خواهد شد. مبارزه با آفت مکروب کرونا و جلب هم‌کاری‌های جهانی در این خصوص، هم‌کاری مردم در حفظ قیود گشت‌وگذار با دقت به رهنمایی‌های صحی، می‌تواند از مصیبت‌های بیش‌تر و فاجعه‌آفرینی ناشی از این ویروس نیز جلوگیری کند.
