گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با وحیدالله قادری، استاد دانشگاه و فعال مدنی
شماری از فعالان مدنی می‌گویند موضوع برابری حقوق زن و مرد، باید در گفت‌وگوهای صلح به صورت همه‌جانبه مورد بحث قرار بگیرد؛ در غیر این صورت پس از توافق صلح زنان در مورد حقوق شان، از جمله تصمیم‌گیری و مشارکت در حکومت با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهند شد.
وحیدالله قادری، استاد دانشگاه و از فعالان مدنی در کابل، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید که تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت باید موضوع برابری حقوق زن و مرد را به صورت همه‌جانبه و صریح مورد بحث قرار بدهد و از موضوع حقوق زنان و شهروندان دیگر دفاع بکند. «این مسوولیت اعضای تیم مذاکره‌کننده است. اگر طالبان در موضوع برابری مرد و زن در حکومت آینده با دولت افغانستان به توافق نرسند، فکر نمی‌کنم بتوانیم به صلح دست یابیم. ممکن است صلح سیاسی به میان بیاید؛ اما صلح اجتماعی که تکمیل‌کننده‌ی صلح سیاسی است خدشه‌دار شود و شهروندان، به ویژه زنان نتوانند از حقوق خود دفاع کنند.»
شبکه: گفت‌وگو با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به ویژه در رابطه با زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
قادری: همان‌طور که یاد‌آوری کردم، دولت باید در مذاکرات صلح با طالبان، اصل برابری حقوق زن و مرد را در نظر بگیرد تا آنان نتوانند نظام تک‌قطبی را تقویت کنند. در نتیجه‌ی توافق صلح باید نظامی به وجود بیاید که پلورالیستی و همه‌شمول باشد. قانون اساسی کنونی تضمین‌کننده‌ی تمام حقوق شهروندان است. در مورد زنان، این قانون به گونه‌ی صریح در رابطه با مشارکت سیاسی و حقوق آنان موقف گرفته است، از جمله ماده‌ی بیست‌ودوم این قانون، هرنوع تبعیض بین شهروندان کشور را ممنوع قرار داده و بیان کرده است که اتباع افغانستان؛ اعم از زن و مرد در برابر قانون دارای حقوق و وجایب مساوی اند. این موضوع باید به گونه‌ای توضیح داده شود تا طالبان حقوق زنان از جمله حقوق سیاسی و مشارکت شان در تصمیم‌گیری‌های حکومتی را در نظر بگیرند. من امیدوارم که دیدگاه پیشین طالبان تغییر بکند.
شبکه: آیا هیئت مذاکره‌کننده‌ی دولت، به ویژه اعضای زن آن توانایی نمایندگی از زنان افغانستان و دفاع از حقوق آن‌ها را دارند؟
قادری: دولت افغانستان باید در ترکیب نمایندگان زن، زنان با درایت، چیزفهم و بی‌طرف را نیز انتخاب می‌کرد. به نظر من در حال حاضر شماری از اعضای زن در تیم مذاکره‌کننده وابسته به برخی احزاب اند و ممکن است از موقف حزبی یا سمتی شان دفاع بکنند. به همین دلیل بهتر است آن‌عده از زنانی که صدای رسای بانوان در کشور استند، در مذاکرات صلح سهیم شوند.
شبکه: به نظر شما حضور زنان در گفت‌وگوهای صلح می‌تواند تاثیری بر روی‌کرد زن‌ستیزانه‌ی طالبان بگذارد؟
قادری: بدون شک حضور زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور بر این روی‌کرد تاثیرگذار خواهد بود. امیدواریم طالبان از موقفی که نسبت به زنان دارند کمی کوتاه بیایند؛ در غیر این صورت با توجه به روی‌کرد این گروه در مورد حقوق زنان و سایر شهروندان فکر نمی‌کنم صلحی در کار باشد.
شبکه: به نظر شما اگر طالبان برای توافق صلح بعضی محدودیت‌ها را در مورد حقوق زنان مطرح کنند، باید پذیرفته شود؟
قادری: اگر این محدودیت‌ها در چارچوپ اصول قانونی و شرعی باشد می‌توان پذیرفت؛ اما اگر باعث عقب‌ماندن زنان و در نتیجه کم‌رنگ‌شدن مشارکت آن‌ها و شهروندان دیگر در ایجاد یک دولت مدرن و مترقی شود، نباید آن را پذیرفت؛ زیرا صلحی که به اعمال این محدودیت‌ها بینجامد، پیامد خوبی نخواهد داشت و اگر طالبان این محدودیت‌ها را به صورت مداوم وضع کنند، در آینده شاهد مشکلات بزرگی خواهیم بود.
شبکه: جدا از مسائل امنیتی و مخالفت طالبان دیگر چه مشکلاتی در جامعه از موانع پیشرفت زنان به شمار می‌رود؟
قادری: یکی از این موضوعات دید کاملا متفاوت مردم افغانستان نسبت به زنان است. از سویی هم امکانات آموزش‌وپرورش برای زنان به صورت درست فراهم نمی‌شود و سطح پایین سواد در برخی مناطق باعث عدم رشد و پیشرفت آن‌ها شده است. در بخش سیاسی نیز مشکل بزرگی که مانعی برای پیشرفت زنان به شمار می‌رود، نظام مردسالاری است.
شبکه: به نظر شما چگونه می‌توان این موانع را از بین برد؟
قادری: تغییر دیدگاه‌ها و افکار، آگاهی‌دهی به مردم جامعه و ارتقای موقعیت اجتماعی زنان، از جمله راه‌های از میان‌برداشتن این موانع و پیشرفت زنان در سطوح مختلف است. اگر این موانع به تدریج رفع شود سهولت‌های بیش‌تری برای پیشرفت آنان به وجود می‌آید.
شبکه: در صورت مشارکت طالبان در قدرت، آیا جامعه‌ی مدنی قادر به فعالیت خواهد بود؟
قادری: اگر طالبان در قسمت مشارکت زنان در دولت محدودیتی ایجاد نکنند، جامعه‌ی مدنی می‌تواند فعالیت بکند؛ اما اگر این گروه در قسمت حقوق زنان محدودیت‌هایی ایجاد کند، جامعه‌ی مدنی را نیز با مشکلاتی روبه‌رو خواهد کرد؛ زیرا تعدادی از اعضای جامعه‌ی مدنی را زنان تشکیل می‌دهند.
شبکه: ارزیابی تان از آن‌چه تا اکنون در گفت‌وگوها گذشته است چه است؟
قادری: در این شکی نیست که تنها راه حل جنگی که در یک کشور جریان دارد صلح است. به نتیجه‌رسیدن روند صلح و دست‌یابی به راه حل، زمان‌گیر است و این روند در افغانستان تا اکنون برای مردم یک امیدواری نسبی به وجود آورده است. یکی از قواعد مذاکرات صلح این است که اولویت کاری طرف‌های مذاکره‌کننده آتش‌بس باشد؛ اما متاسفانه طالبان به خواست مردم و حکومت در رابطه با آتش‌بس تمکین نکرده و خشونت‌ها را کاهش نداده اند؛ بلکه با افزایش خشونت‌ها از امید مردم برای دست‌یابی به صلح کاسته اند. حالت سردرگمی و بی‌ارادگی طرف‌های مذاکره در دوحه نشان‌دهنده‌ی خواست‌های بزرگ طالبان از دولت و هم‌چنان روحیه‌ی خسته‌ی هیئت مذاکره‌کننده‌ی دولت و خواست‌های جامعه‌ی جهانی نشان‌دهنده‌ی یک آینده‌ی غیرقابل پیش‌بینی است.
به باور آقای قادری، اگر طالبان و حکومت افغانستان به صورت مستقل به خواست‌های معقولی که دارند رسیدگی بکنند، می‌توان به تحقق صلح سرتاسری در آینده‌ای نزدیک امیدوار بود؛ اما اگر طالبان با خواست‌های نامعقول، از جمله نادیده‌گرفتن حقوق و وجایب شهروندان کشور پیش بروند، احتمال دست‌یابی به صلح کم‌تر است.
