نویسنده: استفانی گلینسکی – The National
مترجم: مهدی غلامی
افغانستان ممکن است هنوز در جنگ باشد؛ اما گروهی از فعالان جوان در این کشور می‌گویند که تغییرات اقلیمی قوی‌تر از تفنگ است، قاتل بی‌صدایی که با تمام کره‌ی زمین اعلام جنگ کرده است. به همین دلیل، در اوایل تابستان امسال، نزدیک به ۲۰ جوان و نوجوان «جمعه‌ها برای آینده»ی افغانستان را ثبت کردند و از دولت و مردم افغانستان خواستند که پیامدهای تغییرات اقلیمی را مدنظر بگیرند. آن‌ها تظاهراتی را سازمان‌دهی کرده و چندین کارگاه آموزشی بازیافت را در مکاتب و یتیم‌خانه‌ها ایجاد کردند.
فردین بارکزی ۲۴ساله، که پایه‌گذار فصلِ افغانستان این حرکت است، توضیح داد: «در حال حاضر مردم زیادی از صلح پشتیبانی می‌کنند؛ اما تغییرات اقلیمی، بزرگ‌ترین جنگی است که در آن می‌جنگیم.»
جمعه‌ها برای آینده، اصولا در آگست ۲۰۱۸ آغاز شد، جایی که «گرتا تونبرگ»، نوجوان سویدنی، مقابل پارلمان کشورش اعتصاب یک‌نفره‌ای را در مورد تغییرات اقلیمی به راه انداخت. از آن زمان تا کنون، این یک حرکت بین‌المللی شده است. در ماه سپتامبر، فعالان اقلیمی افغانستان، به عنوان بخشی از اعتصاب‌های جهانی در رابطه به تغییرات اقلیمی که هم‌زمان در چندین شهر در سراسر دنیا برگزار می‌شد، برای اولین بار به خیابان‌ها رفتند. نزدیک به ۱۰۰ معترض، در حالی که پوسترهای روشنی را روی هوا بلند کرده بودند، آهسته قدم برمی‌داشتند و ۲۱ سرباز از آن‌ها محافظت می‌کردند.
بارکزی، آهی کشید و گفت: «هیچ چیز در اینجا آسان نیست. در اروپا می‌توانید بدون هیچ مشکلی، تظاهرات بزرگی داشته باشید؛ اما در افغانستان برای این که در امان باشید و به شما حمله نشود، پیش از پیش باید برنامه‌ریزی کنید.» آن‌‌چه برای بارکزی آسان است، کار کردن با گروهی از فعالان با هدف مشترک از تمامی نقاط شهر است که زمان و انرژی شان را وقف جمعه‌ها برای آینده کرده اند. او می‌گوید: «جنگ، ناامیدی به بار آورده است؛ اما این گروه، به من انگیزه می‌دهد و در یک سرزمین جنگ‌زده، انرژی مثبت پخش می‌کند.»
تغییرات اقلیمی به جمعیت ۳۷ میلیونی کشوری که مردمش در ارتفاعات بلند کوه‌های هندوکش آشیانه گزیده اند، به تدریج آسیب می‌رساند. سال گذشته، سازمان ملل متحد اعلام کرد که نزدیک به ۲۵۰٫۰۰۰ نفر به دلیل خشک‌سالی شدید در غرب افغانستان بی‌جا شده اند. جاری شدن سیل در همان منطقه، اوایل امسال در ماه مارچ، منجر به مرگ ۳۵ تن شد. مردم زیادی در ولایت‌های غربی مانند هرات و بادغیس، دور از روستاهای شان، همچنان در خانه‌های موقت یا خیمه‌ها زندگی می‌کنند و به دلیل پیامدهای تغییرات اقلیمی بی‌جا شده اند.
در کابل که تقریبا شش میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند، آلودگی سنگینی حکم‌فرماست، به ویژه در زمستان که زغال‌سنگ و چوب و برای آن‌هایی که وسع شان به هیچ کدام از این دو نمی‌رسد، پلاستیک و تایر‌های کهنه است که خانه‌ها و آپارتمان‌ها را گرم می‌کند. وزارت بهداشت افغانستان می‌گوید که سالانه، ۳ هزار نفر بر اثر بیماری‌های مرتبط به آلودگی در کابل می‌میرند و بیش از ۷۰ درصد از بیماران در بیمارستان‌ها از عفونت‌های دستگاه تنفسی و دیگر مشکلات تنفسی رنج می‌برند. هر چند نمی‌توان تمام آن را به آلودگی هوا نسبت داد؛ اما بسیاری از آن‌ها به این مورد ربط می‌گیرند. لیلا سامانی، سخن‌گوی اداره‌ی ملی حفاظت از محیط‌زیست می‌گوید: «تغییرات اقلیمی به طور فزاینده‌ی یک مشکل شده است؛ اما آگاهی‌دهی در مورد آن بسیار کم است. ما چندین کمپاین را برای کاهش استفاده از پلاستیک و صرفه‌جویی در مصرف آب به راه انداختیم؛ اما پول و تحقیقات کافی در این زمینه نداریم.»
در یکی از خیابان‌های آرام غرب کابل، پشت یک دیوار خشتی و یک دروازه‌ی فلزی، فعالان جمعه‌ها برای آینده، کمپی برپا کرده اند. دفاتر آن‌ها مجموعه‌ای از کانتینرهای روشنی است که با پوستر و تصاویر هنریِ تهیه شده از آشغال‌های بازیافتی، تزئین شده است. آن‌ها در این شهر پرجنب‌وجوش پنهان اند و خیلی آرام به یک صدای بلند تبدیل شده اند. گروهی از دانش‌جویان در گوشه‌ای نشسته اند و قلم به دست، پیام‌هایی را روی پوسترها می‌نویسند. فریبا نوری، دانشجوی ۲۲ساله می‌گوید: «انبارهای زباله در سطح شهر آزارم می‌داد، ما شاهد تظاهرات جوانان در سراسر دنیا بودیم، پس چرا این کار را در افغانستان نکنیم؟» او در همکاری با تعدادی از بازیگران تئاتر، نمایش‌هایی را در کابل به راه می‌اندازد که هدفش رسیدگی به مشکلات تغییرات اقلیمی، گرمایش جهانی، آلودگی هوا و مدیریت زباله‌ها است.
با هجوم آوردن روزانه‌ی مردم به کابل، زباله‌ها خیلی زود تبدیل به یک مشکل در این شهر شده است. شهرداری کابل می‌گوید که روزانه ۲۵۰۰-۲۸۰۰ متر مربع زباله به وجود می‌آید که بیشتر آن به تنها گورستان زایدات کابل، در حومه‌های شرقی این شهر ریخته می‌شود. شصت فرد مسلح از آن منطقه محافظت می‌کنند که نشت‌های سمی زباله‌ها به داخل زمینش فرو می‌رود. وحید آقا ۲۰ساله، از اعضای جمعه‌ها برای آینده که فکر می‌کند برگزاری اعتراض‌ها برای او کافی نیست، می‌گوید: «پول زیادی در زباله‌ها است. زباله‌ها طلای سیاه افغانستان است.» وحید آقا که در پاکستان به دنیا آمده و در هفت سالگی به افغانستان بازگشته، در خیمه‌ای در منطقه‌ی کارته نو شهر کابل زندگی می‌کند و ماهانه ۷۰۰۰ افغانی کرایه می‌دهد. کارته نو جایی است که در آن خانواده‌هایی که بی‌جا شده اند یا آن‌هایی که از خارج برگشته اند در آن زندگی می‌کنند. او گفت: «تصمیم گرفتم جمعه‌ها برای آینده را به کمپ مان بیاورم و شروع به برگزاری کارگاه‌های آموزشی در مورد بازیافت و مدیریت زباله‌ها کردم. به جای سوختاندن زباله‌ها برای گرم شدن، به مردم یاد می‌دهم تا آن را بفروشند و با پولش هیزم بخرند. پلاستیک جنگی را علیه مردم ما به راه انداخته و باید با آن مبارزه کنیم.»
وحید آقا، در کمپش که پوششی از خانه‌های گلی و خیمه‌هایی است که جاده‌های ناهموار آن‌ها را به هم پیوند می‌زند، یک مرکز کوچک بازیافت ایجاد کرده که در آن به همسایه‌هایش مشوره می‌دهد. او گفت: «برای کودکان این منطقه فرصت فوق‌العاده‌ای است تا ببینند که خارج از این کمپ هم زندگی در جریان است. خیلی‌ها با جمع کردن زباله بزرگ می‌شوند؛ اما قرار نیست اوضاع تا ابد همین طور باشد. می‌خواهم این چرخه را بشکنم.»
بارکزی که خود یکی از کودکان خیابانی بوده و در مارکت‌ها، کاغذ دست‌شویی می‌فروخته و کفش رنگ می‌کرده است، گفت: «انرژی گروه ما بی حد و مرز است و به همه سرایت می‌کند. من هم در دوره‌ی طالبان و هم در دوره‌ی کرزی کار می‌کردم. کابل همیشه با چالش‌های محیط‌زیستی روبه‌رو بود. هیچ فرقی هم نداشت.» آگاهی‌ها در سراسر افغانستان به تدریج رو به افزایش است. با ابتکارهای کوچک، جمعه‌ها برای آینده در سراسر کابل و دیگر شهرهای افغانستان رو به رشد است. بارکزی گفت: «چون در زمان جنگ زندگی می‌کنیم، قبول دارم که ذهن‌مان دیگر مسائل زیادی است؛ اما تغییرات اقلیمی را هم باید به درگیری‌های ذهنی‌مان اضافه کنیم.»
