کابل چگونه در تنش ایران و امریکا بی‌طرف می‌ماند؟

سید مهدی حسینی
کابل چگونه در تنش ایران و امریکا بی‌طرف می‌ماند؟

عصر روز یک‌شنبه (۱۵ جدی)، پارلمان عراق با اکثریت آرا فیصله کرد که نیروهای امریکایی هرچه زودتر از خاک عراق بیرون شوند. بر اساس مصوبه‌ی پارلمان عراق، درخواست کمک دولت این کشور برای مقابله با داعش لغو شده و حضور هر نیروی خارجی و استفاده از حریم دریایی، هوایی و زمینی این کشور غیرقانونی پنداشته می‌شود. افزون بر این، اجازه‌‌ی استفاده از سلاح فقط در انحصار دولت عراق قرار خواهد گرفت. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر استعفاکرده‌ی عراق، در جلسه‌ی اضطراری پارلمان، گفت که هم به نفع عراق و هم به نفع امریکا است که به حضور نیروهای امریکایی در این کشور پایان داده شود.
عادل عبدالمهدی با این ‌که استعفا کرده و تا انتخاب نخست‌وزیر جدید عراق، در رأس اداره‌ی دولت قرار دارد، دو راه‌کار را در پارلمان به رأی گذاشت: یا خروج فوری یا تعیین جدول زمانی و هم‌زمان محدود شدن نقش نیروهای امریکایی به آموزش و مبارزه با داعش که اعضای پارلمان عراق به خروج فوری نیروهای امریکایی رأی موافق دادند.
به دنبال این تصمیم پارلمان عراق، دونالدترامپ، رییس‌جمهوری امریکا، واکنش نشان داده و هشدار داد، در صورتی‌ که عراقی‌ها نیروهای امریکایی را اخراج کنند، وی شدیدترین تحریم‌ها را علیه این کشور (عراق) اجرا خواهد کرد. رییس‌جمهوری امریکا هنگام بازگشت به واشنگتن به خبرنگاران گفت که امریکا یک پایگاه بسیار ویژه و گران‌قیمت را در عراق ساخته است که بیلیون‌ها دالر هزینه برداشته است؛ بنا بر این، امریکا عراق را ترک نمی‌کند مگر این‎‎که دولت عراق هزینه‌ی این پایگاه را پرداخت کند.
ترامپ، همچنان تأکید کرد که اگر دولت عراق به دلایل غیردوستانه از نیروهای امریکایی بخواهد که این کشور را ترک کنند، واشنگتن عراق را به صورتی تحریم خواهد کرد که در گذشته اتفاق نیفتاده است که حتا، تحریم‌ها نسبت به ایران، ناچیز خواهد بود. در عین حال، رییس‌جمهوری امریکا، تهدیدهای خود را بر دولت ایران تکرار کرد که در صورت انجام اقدام تلافی‌جویانه‌ی ایران، امریکا دست به اقدام نظامی بر ۵۲ هدف خواهد زد که برای ایران و فرهنگ این کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.
از سویی هم، ترامپ در سه توئیت جداگانه نوشته است: «آن‌ها (ایران) به ما حمله کنند، ما متقابل حمله می‌کنیم. اگر دوباره حمله کنند که من شدیدا توصیه می‌کنم این کار را نکنند، ما به آن‌ها سخت‌تر از همیشه حمله خواهیم کرد.» به گفته‌ی رییس‌جمهور امریکا، واشنگتن تازه دو تریلیون دالر در تجهیزات نظامی سرمایه‌گذاری کرده که بزرگ‌ترین و بهترین ارتش دنیا را دارد؛ در صورتی‌ که دولت ایران به پایگاه امریکایی یا هر فرد امریکایی حمله کند، بعضی از این تجیهزات جدید بدون تعلل به سوی آن‌ها فرستاده می‌شود.
به دنبال رویداد یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱، ائتلاف جهانی به رهبری ایالات متحده‌ی امریکا به منظور مبارزه با هراس‌افگنی اقدامات نظامی را در عراق و افغانستان انجام داد و اکنون پس از چندین دهه حضور نیروهای امریکایی در عراق، تهدید تازه‌ی رییس‌جمهوری امریکا بی‌سابقه است و این تهدید وضعیت عراق را وخیم کرده و راه‌های موفقیت امریکا را مسدود می‌کند. خشونت‌ها در عراق روبه افزایش است، شورش‌گری اعراب سنی، گروه‌های شیعی و حضور هراس‌افگنان داعش و القاعده، خشونت‌های موجود را در عراق تغذیه خواهد کرد. مهم‌ترین چالش، چالش امنیتی عراق است که اوضاع را متشنج کرده است. در شرایط موجود، روحیه‌ی درگیری گروه‌های مذهبی- قومی در عراق بلند رفته که هر کدام این گروه‌ها از سوی کشورهای مختلف به ویژه ایران و امریکا حمایت می‌شود. به عبارت دیگر، عراق به مرکز سیاست خارجی ایران و امریکا مبدل شده و هر دو کشور در زمینه‌های مختلف، طی سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی را انجام داده اند؛ اما« اقدام» اخیر واشنگتن مبنی بر کشتن قاسم سلیمانی در پایتخت عراق، سرمایه‌گذاری این کشور را به مخاطره انداخته و حلقه‌ی حضور خود را در عراق تنگ کرده است. آن چه بر سر عراق و ایران می‌آید، حوادث موجود (کشتن سلیمانی- تهدید عراق) نگرانی‌هایی را نیز متوجه دولت افغانستان کرده است؛ زیرا دولت کنونی وابسته به همکاری‌های جدی امریکا است. هرچند، دولت افغانستان بر اساس امضای توافق‌نامه‌ی امنیتی با امریکا، استدلال کرده که هیچ‌گاهی اجازه نمی‌دهد که از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده شود؛ اما امریکا حدود پنج پایگاه نظامی در افغانستان دارد که تعدادی از این پایگاه‌ها در ولایت‌های هرات، کابل و کندهار قرار دارد. به عبارت دیگر، چهارده هزار نیروی ناتو در افغانستان وجود دارد که بخش بزرگی از این نیروها متعلق به امریکایی‌ها است؛ پس دولت افغانستان چگونه تضمین می‌کند که در صورت درگیری یک جنگ احتمالی تمام‌عیار، افغانستان بی‌طرف باقی مانده و درگیر این جنگ ناخواسته نمی‌شود؟ بنا بر این، در شرایطی که حوادث خاورمیانه بر اوضاع افغانستان سایه افکنده، نیاز است که دولت‌مداران افغانستان پاسخ روشن و استراتیژی درست را بر اساس اقتضای زمانی اوضاع خاورمیانه ترتیب داده و به نگرانی‌های مردم افغانستان پاسخ ارائه کند.
شماری از سناتوران افغانستان بر این عقیده استند که موقف‌گیری دولت در خصوص تنش تهران-واشنگتن، منطقی و خردمندانه بوده و این نشان می‌دهد که افغانستان در طول سال‌های اخیر با ایران و امریکا روابط حسنه برقرار کرده و این روابط هم‌چنان ادامه خواهد داشت. محمد اکبری، عضو مجلس سنا، تأکید کرد، با این ‌که اوضاع و روابط ایران و امریکا بحران و متشنج شده، نیاز است که بی‌طرفی دولت افغانستان در قبال این حوادث هم‌چنان حفظ شود و در عین حال، هر دو کشور متخاصم، به استقلالیت، تمامیت ارضی و بی‌طرفی دولت افغانستان احترام کرده و اجازه داده نشود که این حوادث، افغانستان را متضرر کند.
تصمیم پارلمان عراق و جبهه‌گیری‌های منطقه‌ای علیه امریکا، ذهنیتی را به وجود آورده که گویا، امریکا در خاورمیانه شکست خورده است؛ اما سناتوران افغانستان معتقدند، هنوز زود است که قضاوت شود آیا امریکا شکست خورده یا خیر. محمداکبری خاطرنشان کرد که اوضاع منطقه بحرانی بود و دونالدترامپ این اوضاع را بحرانی‌تر کرد که به نفع هیچ کسی نخواهد بود.