هوتل «شیراتون» در قطر روز گذشته شنبه (۱۰حوت)، میزبان امضای «توافق‌نامه‌ی» صلح امریکا و طالبان بود. در مراسم امضای این توافق‌نامه، افزون بر مایک پمپئو، وزیر خارجه‌ی امریکا، زلمی خلیل‌زاد، فرستاده‌ی ویژه‌ی امریکا برای صلح افغانستان و طالبان، نمایندگان و سفیران بیش از ۳۰ کشور جهان نیز حضور داشتند؛ اما به نمایندگی از حکومت افغانستان فردی در این نشست حضور نداشت.
دیپلومات‌های امریکایی یک‌ونیم سال پیش، آستین بالا زدند تا به طولانی‌ترین جنگ این کشور در افغانستان خاتمه دهند، جنگی که برای امریکا، یک تریلیون دالر هزینه داشته است.
زلمی خلیل‌زاد، امریکایی افغانی‌تبار در ۲۲ سپتامبر سال ۲۰۱۸ میلادی، به عنوان فرستاده‌ی ویژه‌ی امریکا برای صلح افغانستان تعیین شد تا تلاش‌های پراکنده‌ی صلح را منسجم و این پروسه را مدیریت کند. سرانجام پس از ۱۸ ماه بحث و مذاکره، آقای خلیل‌زاد و طالبان در پایان دور یازدهم این مذاکرات، به توافقی دست یافتند.
طالبان برای این که ثابت کنند، به مفاد این توافق پای‌بند استند، طرح کاهش یک هفته‌ای خشونت‌ها را عملی کردند. این روند، بامداد روز شنبه (۳حوت) آغاز شد و ساعت ۱۲ جمعه‌شب (۹حوت) پایان یافت. ۱۸ساعت پس از پایان روند «کاهش چشم‌گیر خشونت‌ها» در افغانستان، آن‌طرف در قطر، امریکا و طالبان موافق‌نامه‌یی را امضا کردند که گفته می‌شود با امضای این توافق‌نامه، «گرهِ کور» صلح در افغانستان باز خواهد شد.
توافق‌نامه‌ی صلح امریکا و طالبان
امریکا و طالبان نام توافق‌نامه‌ی شان را «موافقت‌نامه‌ی آوردن صلح به افغانستان» گذاشتند. این توافق‌نامه، طی مراسمی با حضور نمایندگان بیش از ۳۰ کشور و نهادهای بین‌المللی، توسط زلمی خلیل‌زاد، نماینده‌ی ویژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا و ملا برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر، به امضا رسید.
توافق‌نامه‌ی صلح امریکا و طالبان، حاوی چهار مورد مهم است. ۱- تعهد و ایجاد مکانیزم مشخص مبنی بر این که از خاک افغانستان علیه امریکا استفاده نشود. ۲- ایجاد جدول زمانی مشخص برای خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان. ۳- پس از اعلام تضمین مبنی بر این که از خاک افغانستان علیه امریکا استفاده نمی‌شود و نهایی شدن جدول زمانی خروج نیروهای خارجی، مذاکرات بین‌الافغانی در تاریخ ۱۰ مارچ یعنی تا ده روز دیگر آغاز خواهد شد. ۴- آتش‌بس دایمی در افغانستان بخشی از آجندای بحث مذاکرات بین‌الافغانی خواهد بود.
بر بنیاد این توافق‌نامه، در صورت اجرایی شدن دو مورد به شمول «ایجاد مکانیزم و تضمینی مبنی بر این که از افغانستان، علیه خاک امریکا استفاده نشود و ایجاد جدول زمانی برای خروج نیروهای خارجی از افغانستان»، دو مورد دیگر به شمول «آغاز مذاکرات بین‌الافغانی در دهم مارچ و خروج تمام نیروهای خارجی از افغانستان در ۱۳ ماه»، عملی خواهد شد.
هم‌چنان امریکا و طالبان توافق کرده اند که در جریان ۱۳۵ روز آینده، نیروهای خود را به ۸۶۰۰ نفر کاهش دهد و به صورت کلی باید تمام نیروهای خود را به شمول سربازان، مربیان و مشاوران آن‌ها را در ۱۳ماه دیگر از افغانستان بیرون کند.
آزادی ۶هزار زندانی دولت افغانستان و طالبان
کلیدی‌ترین موردی که در این توافق‌نامه گنجانیده شده، بحث آزادی ۵هزار زندانی طالبان و یک‌هزار زندانی حکومت افغانستان است. بر اساس این توافق‌نامه، حکومت افغانستان باید روند آزادی ۵هزار زندانی طالبان را در نخستین روز آغاز مذاکرات بین الافغانی آغاز کند.
شیرعباس ستانکزی، عضو هیأت طالبان در قطر می‌گوید که گروه طالبان، با ایالات متحده‌ی امریکا توافق‌نامه امضا می‌کند و از همین‌رو، این «وظیفه‌ی» امریکا است که پنج هزار زندانی طالب را از زندان‌های افغانستان آزاد کند.
حال بحث این‌جاست که ۵هزار زندانی که در زندان‌های دولت افغانستان به سر می‌برند، آزادی و در بند نگهداشتن آن‌ها در دست امریکا نه، بلکه در حیطه‌ی اختیارات اداره‌ی کابل است. صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری هفته‌ی پیش به رسانهها گفت که تصمیم مبنی بر آزادی زندانیان طالبان در چوکات قانون صورت خواهد گرفت. او تأکید کرد که قرار نیست طالب هر خواستی داشته باشد، دولت افغانستان آن را بپذیرد، همه چیز پس از آغاز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی مشخص خواهد شد.
از سویی‌هم حمدالله محب، مشاور شورای امنیت ملی افغانستان نیز می‌گوید که بحث آزادی ۵هزار زندانی طالب، از بحث‌های است که در مذاکرات بین‌الافغانی مطرح خواهد شد. او افزود: «اگر تمام بحث روی آزادی زندانیان باشد، زیاد عاقلانه نیست.»
تیموتی ویکس و انس حقانی در مراسم امضای توافق‌نامه‌ی صلح
در مراسم روز گذشته، در کنار نمایندگان کشورهای پاکستان، ایران، هند، تاجیکستان، اوزبیکستان، ترکمنستان، روسیه، جرمنی، دو زندانی تیموتی ویکس، استاد دانشگاه امریکایی که حدود سه ونیم سال قبل از سوی طالبان در کابل ربوده شد و چند ماه پیش در بدل سه زندانی طالبان رها شد و انس حقانی، بردار رهبر فعلی طالبان نیز که در سال ۱۳۹۳ از سوی نیروهای امنیت ملی بازداشت، نیز حضور داشتند.
یک روز پیش از امضای توافق‌نامه‌ی صلح، این دو زندانی با هم وارد قطر شدند و با نشر عکس مشترک شان اعلام کردند که آن‌ها نیز در این نشست دعوت شده اند.
اعلام پیروزی طالبان و حرفهای مایک پمپئو
ملا عبدالغنی برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر پای توافق‌نامه‌ی صلح را امضا کرد. او پیش از امضای این توافق‌نامه، پیروزی امارت اسلامی را در مقابل اشغال امریکا اعلام کرد و گفت که مذاکرات کامیاب امریکا و طالبان و توافق دو طرف یک گام مهم بود و آن را برای هوادارانش تبریک گفت.
ملا برادر افزود: «طالبان به این توافق‌نامه متعهد است و می‌خواهد پس از این با امریکا و سایر کشورهای منطقه رابطه‌ی خوب داشته باشد. امیدوارم تمام نیروهای خارجی از افغانستان خارج شوند. به همین خاطر به تمام جهت های افغانستان صدا می‌کنم که صادقانه، برای ساختن یک نظام خوب، آماده شوند.»
از سویی‌هم مایک پمپئو، وزیر خارجه‌ی امریکا نیز در این مراسم گفت که بر بنیاد این توافق‌نامه، طالبان باید رابطه‌ی خود را با القاعده و سایر گروه‌های تروریستی قطع کنند و اطمینان بدهند که افغانستان بار دیگر بستر امن برای گروه‌های تروریستی نخواهد شد.
آقای پمپئو گفت: «به این ترتیب است که ما نیروهای خود را از افغانستان خارج می‌کنیم. طالبان باید برای تأمین صلح متعهد باشند. مردم افغانستان منتظر صلح اند و این توافق‌نامه، آغاز یک روند است. امروز ما نشان دادیم که گامی را به سوی صلح گذاشتیم؛ اما آینده‌ی افغانستان مردم این کشور است.»
واکنش‌ها به امضای توافق‌نامه‌ی صلح
امضای توافق‌نامه‌ی صلح میان امریکا و طالبان در کنار واکنش‌های جهانی، با واکنش‌های زیادی در افغانستان نیز مواجه شده است.
عبدالله عبدالله، رییس اجرایی حکومت، امضای توافق‌نامه‌ی صلح را تبریک گفته و آن یک رویداد تاریخی خوانده است. آقای عبدالله افزوده است، دست‌یابی به این نتیجه که منازعه‌ی جاری از راه گفت‌وگو و مذاکره حل و فصل شود، یک پیشرفت و دست‌آورد مهم است.
به گفته‌ای رییس اجرایی حکومت، امضای توافق‌نامه میان امریکا و طالبان، نخستین گام در راستای ختم جنگ جاری در کشور است؛ اما مرحله‌ی سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده‌ی مذاکرات، گفت‌وگوهای بین‌الافغانی و برقراری آتش‌بس دائمی است.
حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان نیز گفته است که امضای توافق‌نامه‌ی صلح میان طالبان و ایالات متحده‌ی امریکا در قطر، گام بزرگی برای پایان دادن به جنگ و استقرار صلح در افغانستان است.
آقای کرزی گفته است: «امیدوارم توافق‌نامه امروز میان تحریک طالبان و ایالات متحده امریکا از یک سو راه را به سوی صلح پایدار بگشاید و از سوی دیگر موجب شود تا روند صلح و کلیه تلاش های صلح جویانه توسط خود افغان ها رهبری و اجرایی شوند. تلاش های صلح، همان گونه که باید موجب استقرار ثبات و امنیت در مملکت ما شوند، باید موجبات بیرون کردن افغانستان از میدان رقابت های میان کشور های دیگر را نیز فراهم آورد.»
دو توافق در یک روز
همزمان با این که امریکا و طالبان توافق‌نامه‌ی شان را در قطر امضا می‌کردند، توافق‌نامه‌ی دیگر میان حکومت افغانستان و امریکا در کابل صورت گرفت. ظاهرا این توافق‌نامه، تضمین و تجدید پیمان امریکا برای ادامه‌ی همکاری‌های این کشور در افغانستان است.
در متن مشترکی که از سوی وزارت دولت در امور صلح به نشر رسیده، آمده است: «جمهوری اسلامی افغانستان به عنوان عضو سازمان ملل متحد که از جانبِ ایالات متحده امریکا و جامعه‌ی جهانی براساس قوانین بین‌المللی منحیث یک دولت مستقل، شناخته می‌شود، و ایالات متحده‌ی امریکا تعهد می‌کند تا در مساعی مشترک به یک توافق‌نامه‌ی جامع و پایدار صلح دست یابند که منتج به پایان جنگ در افغانستان با تامین منافع افغان‌ها شود و به ثبات منطقوی و امنیت جهانی کمک نماید.»
مفاد توافق‌نامه‌ی پیمان امریکا با حکومت افغانستان نیز همانند توافق‌نامه‌ی صلحی است که در قطر امضا شد.
