خرید و فروش گرده در صف اعلانات بازرگانی رسید

کابل؛ شهری که دیوارهایش را کاغذپاره‌های تبلیغاتی پوشانده است. از عکس‌های به جامانده‌ی نامزدان انتخاباتی، اعلان‌های بازرگانی، آموزشی، کاریابی تا اعلاناتی که درخواست عضوی از بدن انسان را می‌رسانند.

فقر و تنگ‌دستی‌ گذشته از استخوان ، انسان‌های زیادی را وادار به فروش عضوی از بدن شان کرده است.  فروش یک عضوی از بدن، تضمین باقی اعضا! «یکی برای همه یا همه برای یکی»؟

(چو عضوی به درد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار )؟

کلیه‌ها با داشتن وظیفه‌ی تصفیه‌ی خون در بدن، از اعضای مهم بدن به شمار می‌روند. متخصصان، ادامه‌ی زندگی را با یک کلیه/گرده‌ی سالم، ممکن می‌دانند. امکانی که برخی با استفاده از آن، دست به فروش یکی از کلیه‌های شان می‌برند تا قسمتی از فقر و تنگ‌دستیِ شان رفع کنند و برخی از این امکان، برای زنده‌ماندن استفاده می‌کنند. بیمارانی که با از دست‌دادن کلیه‌های شان، منتظر خرید یک کلیه‌ی سالم از اهداکنندگان/فروشندگان کلیه استند.

عده‌ی زیادی که در تلاش فروش یکی از کلیه‌‌های شان استند، علت آن را، فقر و مشکلات اقتصادی عنوان می‌کنند. اوضاع نا‌بسامان اقتصادی، سیاسی و امنیتیِ این ‌روزهای کشور، از جمله مهم‌ترین عوامل در بلندرفتن گراف فقر در افغانستان محسوب می‌شوند.

حمید از جمله افرادی است که به‌خاطر شدت فقر، یکی از کلیه‌های خود را به فروش رسانده است. او می‌گوید که تصمیم انجام این کار برایش بسیار دشوار بوده است. کسی که مجبور شده است یکی از اعضای حیاتی بدنش را برای باقی عمر به فروش برساند. با نگرانی و ترسی از کار افتادن تنها کلیه‌ی باقی‌‌‌مانده در بدنش.

 حمید، کلیه‌اش را در برابر ۳۰۰ هزار افغانی به فروش رسانیده است. مبلغی را که در برابر از دست‌دادن عضوی از اعضای بدنش ناچیز عنوان می‌کند.

او نمونه‌ای از صدها شهروند کشور است که فشار مالی، آن‌ها را مجبور به گرفتن تصمیمی می‌کند که زندگی و سلامت آینده‌ی آنان را تحت تاثیر شدید، قرار می‌دهد.

پیوند کلیه، یکی از دست‌آوردهای تازه‌ی طبی در افغانستان، است. امکان درمانی‌ای که در کشورهای پیش‌رفته، جان آدم‌های زیادی را نجات داده است. متخصصان، اهدای کلیه را معمولن توسط یکی از اعضای خانواده، دوستان یا اقارب به صورت رایگان عنوان می‌کنند. فداکاری‌ای که برای نجات جان انسان دیگر می‌شود. در افغانستان اما؛ این اجرای این عمل، بیشتر با خرید کلیه‌ از فروشندگان آن صورت می‌گیرد.

نقیب، بیماری که دچار عدم کفایه‌ی کلیوی شده‌ای است. نقیب، در جستجوی فردی است تا کلیه‌اش را به او اهدا کند. او که دو ماه می‌شود با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کند، شماره‌اش را در نقاط متفاوتی از شهر نصب کرده است. به گفته‌ی او، داوطلبان زیادی برای فروش کلیه با او تماس می‌گیرند؛ اما او در تلاش یافتن شخصی است که کلیه‌اش را به‌طور رایگان به او اهدا کند. نقیب می‌گوید افراد، در بدل فروش کلیه‌ی شان، مبالغی بین سه‌صد تا چهارصد هزار افغانی تقاضا می‌کنند. مبلغی که نقیب توان پرداخت آن را ندارد.

بازار گرم خرید و فروش گرده، دلالان خودش را دارد. افرادی سودجو

در این میان، تنها نگرانیِ موجود، فروش اعضا از طرف افراد نیست؛ بلکه ورود دلالان به بازار خرید و فروش کلیه و کشانیده شدن این مسأله به بازار سیاهِ عده‌ای سودجو و منفعت طلب، از جمله عوامل نگران‌کننده به شمار می‌رود.

شفیق‌الله کسی است که دوستش را در جریان بیماری تا ختم عمل پیوند و صحت‌یابی دوباره‌اش همراهی کرده است. او در کابل زندگی می‌کند؛ اما می‌گوید که به‌خاطر هزینه‌ی بالای عملیات و قیمت بلند کلیه در کابل، دوستش را به هرات انتقال داده است. او در پاسخ به نحوه‌ی یافتن فردی با گروه خونی مناسب در هرات، آن‌هم در زمانی محدود می‌گوید؛ بعضی از شفاخانه‌های شخصی‌ای که عملیات‌ پیوند کلیه را انجام می‌دهند، لیستی از مشخصات و گروپ خون افرادی که در صف فروش کلیه استند، دارند.

شفیق‌الله می‌گوید آن‌ها مبلغ سه‌صد و سی هزار افغانی را در ازای دریافت کلیه به شخص اهداکننده و مبلغ چهار‌صد هزار افغانی دیگر را جهت هزینه‌ی عملیات به بیمارستان تحویل داده‌اند. او می‌گوید که در جریان جستجو برای یافتن کلیه‌ی مناسب، با بعضی از دلالان و واسطه‌های خرید و فروش گرده نیز مواجه شده است که در ازای معرفی شخصی با گروه خونی مناسب، شیرینی و حق خود را نیز مطالبه می‌کردند.

نعمت الله رضایی متخصص بخش نفرولوژی و مسؤول بخش پیوند گرده در شفاخانه‌ی ملت می گوید که طی دوسال گذشته، آن‌ها هفتاد مورد عمل پیوند گرده را در شفاخانه‌ی خصوصی ملت انجام داده‌اند که تمام آن‌ها موفقیت‌آمیز بوده است.

به گفته‌ی داکتر رضایی، اکثر بیمارانی که عمل پیوند گرده انجام داده‌اند، کلیه‌ی مورد ضرورت شان، ازسوی اعضای خانواده‌ی شان اهدا شده و در برخِ موارد دیگر، افرادی حاضر به اهدای کلیه به فرد بیمارشده‌اند.

رضایی می گوید: «ما در جریان خرید و فروش کلیه از سوی افراد نبودیم و اگر هم وجود داشته باشد، مربوط شفاخانه و داکتر نمی‌شود و این موضوعی است که به بیمار و کسی که کلیه‌ی خود را می‌فروشد ربط می‌گیرد؛ اما به گونه‌ی قانونی، هیچ فردی، حق ندارد عضوی از بدن خود را به فروش برساند.»

 همودیالیز روش دیگر درمان کلیه است که از دوسال به این سو در کابل؛ در برخی از شفاخانه‌های خصوصی و شفاخانه‌ی دولتی جمهوریت عملی می‌شود.

بیشتر بیماران به دلیل مشکلات اقتصادی به شفاخانه‌ی جمهوریت مراجعه می‌کنند. مسؤولین این شفاخانه می‌گویند که درمرکز، ۲۵ پایه دستگاه هیمودیالیز وجود دارد که روزانه ۸۰ مریض را تحت مداوا قرار می‌دهد. دوکتور محمد الله (علیشنگی) رییس شفاخانه‌ی جمهوریت افزایش بیماران کلیوی در سال‌های اخیر را تایید می‌کند؛ اما می‌گوید که در گذشته امکانات درمان بیماری کلیه به شکل حاد آن درکشور موجود نبود و کسانی که توانایی اقتصادی داشتند به بیرون از کشور غرض تداوی مراجعه می‌کردند. درشفاخانه‌های خصوصی داخلی اکنون در هر نوبت همودیالیز مبلغ ۳ الی ۵ هزار افغانی هزینه برمی‌دارد که یک فرد مریض باید هفته‌ای ۱۲ تا ۱۶ ساعت تحت دیالیز قرار بگیرد. دیالیز، بیشتر در دوره‌های سه و یا چهار‌ ساعته انجام می‌شود و به‌خاطر محدودیت‌های موجود، اکثریت افراد تنها قادر به اخذ دو دوره‌ی دیالیز در هفته می‌شوند.

علیشنگی می گوید: «بیماران بخش دیالیز را افرادی از مرکز و ولایات مختلف کشور تشکیل می‌دهد و این برنامه تنها در ولایت های کابل و هرات، در شفاخانه های دولتی اجرا می‌شود.

پس از گذشت ۲ سال از اجرایی‌شدن عمل پیوند کلیه در شفاخانه‌های خصوصی، هنوز در شفاخانه‌های دولتی این کار انجام نمی شود. وحیدالله مایار سخنگوی وزارت صحت عامه‌ی کشور می‌گوید به دلیل موفقیت‌آمیز بودن عمل پیوند کلیه درشفاخانه های خصوصی، قرار است به زودی برنامه‌ی عمل پیوند کلیه در شفاخانه‌ی محمد علی جناح که از جمله شفاخانه‌های دولتی است، نیز راه اندازی شود.

مایار نیز بر اهدای کلیه به صورت رایگان در میان شهروندان تاکید داشته می‌گوید که هنوز شاهد خرید و فروش کلیه در سطح کشور نبوده است.

 تاثیر اقتصادی پیشرفت‌های طبابت می‌تواند تاثیر مثبت بر اقتصاد کشور داشته باشد. داکتر رضایی متخصص بخش عمل پیوند کلیه می‌گوید که با اجرایی شدن عمل پیوند گرده توسط شفاخانه های خصوصی، از رفتن صدها شهروند بیمار و هزینه‌های هنگفتی که در پاکستان، هندوستان و برخی از کشورهای دیگر صورت می‌گرفت، جلوگیری شده است.

مایار سخنگوی وزارت صحت نیز تاکید دارد که همزمان با توسعه‌ی بخش‌های مختلف طبابت، به ویژه عمل پیوند کلیه، بیشتر از ۹۶ درصد بیماران این بخش در داخل کشور تداوی شده و کمتر از ۴ درصد دیگر به بیرون از کشور مراجعه کرده‌اند.

سخنگوی وزارت صحت با آنکه چالش‌های موجود در بخش‌های مختلف طبابت را می‌پذیرد؛ اما می گوید که طی سال گذشته، بیشتر از یک ملیون عملیات جراحی در سطح کشور انجام شده که حد اکثر آن موفقیت آمیز بوده است.

همان‌طور که افزایش عملیات های پیوند کلیه در دو سال اخیر، یکی از دست‌آوردهای مهم د ر عرصه‌ی پزشکی و طبابت کشور به شمار می‌رود، نگرانی‌هایی مبنی بر ترویج فرهنگ فروش کلیه در میان طبقه‌ی فقیر جامعه را افزایش می‌دهد.