کرونا؛ مهمان ناخواسته‌ای که از چین سفرش را آغاز کرد و همه‌ی جهان را به چالش کشید و افغانستان را نیز از مصیبت خود بی‌بهره نماند؛ کشوری را که هر مصیبتی در آن، مصیبتی است بر مصیبتی دیگر! در کنار بخش‌های دیگری که زیر سایه‌ی ترس‌ناک کرونا زیان‌مند شد، یکی سیستم آموزشی و تحصیلی در این کشور بود که با شیوع کرونا در اول سال روان خورشیدی، به رخصتی چندماهه رفت.
هر چند پس از رخصت‌شدن مکتب‌ها و دانشگاه‌ها، وزارت‌های معارف و تحصیلات عالی، به دنبال راه بدیل –تدریس آنلاین به جای تدریس حضوری- رفتند؛ اما با توجه به مشکل‌های افغانستان و نبود دست‌رسی دانش‌آموزان و دانش‌جویان به انترنت، این سیستم در افغانستان خوب پاسخ نداد. پس از گذشت چهار ماه از رخصتی نهادهای آموزشی و تحصیلی، کم کم تاب و تب کرونا فرو نشست و وزارت تحصیلات عالی، طرحی را به کابینه‌ی افغانستان پیشنهاد کرد که به اساس این طرح، باید درس‌های سمستر بهاری دانشگاه‌ها که در حالت عادی چهار ماه را در بر می‌گرفت، به صورت تشدیدی برای دو ماه برگزار شود.
درس‌های تشدیدی دوماهه، بر اساس طرح وزارت تحصیلات عالی شروع شده است و نزدیک به پایان است؛ اما برخی از دانش‌جویان در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی، این طرح را پاسخ‌گو ندانسته و ادعا می‌کنند که در این مدت، تنها می‌توان درس‌های نظری را دنبال کرد؛ اما فرصتی برای انجام درس‌های عملی نیست.
دولت‌حسین، دانش‌جوی دانشگاه طبی کابل، از دانش‌جویانی است که درس‌های تشدیدی را پاسخ‌گوی نیازهای درسی‌اش ندانسته و می‌گوید: «با کاهش زمان درسی، ضربه‌ی محکمی در کار عملی ما وارد شده است. سال ششم و سمستر اساسی ما است و با پایان این سمستر، دوره‌ی ستاژ ما آغاز می‌شود. ما سال اساسی ما را بدون کار عملی سپری می‌کنیم.»
دولت‌حسین نگران موضوع‌های اساسی‌ای است که باید به گونه‌ی عملی آن را می‌آموخت؛ اما نظر به زمانی که به درس‌های تشدیدی داده شده، وقتی برای کارهای عملی شان داده نشده است. برخی از دانش‌جویان طب که رشته‌ی حساسی را می‌خوانند، از نبود زمان کافی برای فعالیت‌های عملی شکایت دارند.
طرح دوماهه‌ی درس‌های تشدیدی، ظاهرأ ادامه‌ای است برای پوشش درس‌هایی که آنلاین برگزار شده است؛ اما به دلیل نبود انترنت و مشکلات در درس‌های آنلاین، نزدیک به ۸۰ درصد دانش‌جویان در دانشگاه‌هایی که درس‌های آنلاین برگزار شده است، حضور نداشتند و یا هم در برخی از دانشگاه‌ها، درس‌های آنلاین اصلاً برگزار نشده است.
کارشناسان آموزش‌وپروش به این باورند اند که درس‌ها در نظام‌های آموزشی و تحصیلی، به اساس یک استندرد جهانی تهیه شده است و کاهش زمان در این استندرد، انتظارهایی که از آن می‌رود را به چالش می‌کشد.
داکتر سرو رسا رفیع‌زاده، کارشناس آموزشی، ضمن نارضایت‌بخش خواندن طرح درس‌های تشدیدی، می‌گوید که افغانستان نیز می‌توانست زندگی پس از کرونا را از همان جایی که متوقف شده بود، دوباره آغاز کند و با استفاده از رخصتی‌های زمستانی، طوری طراحی کند که پنج ماه قرنتین را در مدت دو سال جبران کند. به باور داکتر رفیع‌زاده، طرح درس‌های تشدیدی، تنها به هدف سپری‌شدن سمستر طراحی شده و پاسخ‌گوی نیاز دانش‌جویان به ویژه در رشته‌هایی که کار عملی بیش‌تری را می‌خواهد، نیست.
با این وجود، درس‌های تشدیدی و مشکلاتی که از این طرح دوماهه به وجود آمده است، در همه دانشگاه‌ها همسان نیست. برخی از دانشگاه‌ها که توانسته اند درس‌های آنلاین را برگزار کنند، ادعا دارند که ویدیوهای درس‌های آنلاین در پورتال‌های دانش‌جویی موجود است و دانش‌جویانی که از سرعت درس شکایت دارند، می‌توانند با دیدن این ویدیوها مشکلات درسی شان را حل کنند و این‌گونه برای استادان فرصتی مهیا می‌شود که روی درس‌های عملی با دانش‌جویان کار کنند.
حامد احسان، استاد در دانشگاه رنا در کابل، می‌گوید: «ویدیوهای درسی و لکچرنوت‌ها می‌تواند ابزاری برای ممد درسی دانش‌جویان باشد تا درایت پیش‌برد درس‌های تشدیدی را پیدا کنند.» حامد احسان، با توجه به شرایطی که افغانستان و نظام آموزشی-تحصیلی آن دارد، این طرح را بهترین راه‌کار می‌داند.
طرح درس‌های تشدیدی، تنها در برخی دانشگاه‌ها که بخشی از درس‌ها را به گونه‌ی آنلاین برگزار کرده اند، طرحی کارا و فرصتی طلایی خوانده می‌شود؛ برخی از دانشگاه‌های خصوصی و دولتی‌ای که در برگزاری درس‌های غیر حضوری –آنلاین- موفق نبوده‌اند، دانش‌جویان شان از این طرح دوماهه شکایت دارند و می‌گویند که فرصتی برای کارهای عملی شان وجود ندارد. برخی از دانش‌جویان در دانشکده‌ی انجنیری دانشگاه کابل، با شکایت از نبود فرصت برای درس‌های تشدیدی، می‌گویند که در این دانشکده، باید بیشتر درس‌ها عملی دنبال شود که متأسفانه وقت برای اجرای آن به گونه‌ی عملی وجود ندارد.
در همین حال، مسؤولان در وزارت تحصیلات عالی، طرح درس‌های تشدیدی را استفاده از فرصتی اندک شمرده و می‌گویند که در کنار درس‌های تشدیدی دوماهه، کورس‌های آموزشی کمکی نیز در دانشگاه‌های مختلف برای دانش‌جویان در نظر گرفته شده است.
حنیف فرزام، معاون سخن‌گوی وزارت تحصیلات در گفت‌وگو با روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که مشکلاتی در درس‌های آنلاین وجود داشت و دانش‌جویان از نهادهای تحصیلی مختلف، درخواست شروع درس‌ها به شکل حضوری را داشتند. به گفته‌ی آقای فرزام، وزارت تحصیلات مکلف به طرح پلانی بود تا در شرایطی که دیگر قرنتین برداشته شده است، دانش‌جویان بتوانند زمان از دست‌رفته‌ی شان را تلافی کنند.
عبدالصبور غفوری، رییس دانشکده‌ی ژورنالیزم دانشگاه رنا، با غافل‌گیرکننده خواندن طرح درس‌های تشدیدی از سوی وزارت تحصیلات، می‌گوید که باید وزارت تحصیلات طرحی را به اجرا می‌گذاشت که در آن میان دانشگاه‌هایی که درس آنلاین برگزار کرده اند و دانشگاه‌هایی که نتوانسته اند برگزار کنند، تفکیک قایل می‌شد. به گفته‌ی آقای غفوری، وزارت تحصیلات باید با تفکیک این دانشگاه‌ها، طرحی را به اجرا می‌گذاشت که در آن دانشگاه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شد؛ این‌گونه می‌توانست نظر به نیازها و شرایط هر دانشگاه، پلانش را به اجرا بگذارد.
مشکلات در دانشگاه‌های افغانستان، تنها درس‌های تشدیدی و نبود وقت کافی برای اجرای کارهای عملی نیست؛ پیش از این نیز؛ حتا پیش از این که کرونایی مهمان ناخوانده‌ی جهان شده باشد، دانش‌جویان در دانشگاه‌های مختلف دولتی و خصوصی، از نبود رساله‌های درسی به‌روز، نبود استادان با‌سواد کافی و برخی مشکلات دیگر را مطرح می‌کردند که باعث می‌شود سیستم تحصیلی در افغانستان، افراد بی‌سواد و فاقد تخصص فارغ بدهد.
نظام آموزشی و تحصیلی، از شاه‌رگ‌های اساسی یک جامعه است و تا زمانی که این دو نظام دارای مواد درسی، کیفیت تدریس و مدریت نباشد، نمی‌توان به آینده‌ی جامعه امیدوار بود. در افغانستان پس از جنگ، سیستم معارف و تحصیلات عالی که دو دهه از تجربه‌ی بدون وقفه‌اش را پشت سر می‌گذارد، مانند همه ساختارها در افغانستان با کاستی‌های فراوانی روبه‌رو است و کارشناسان آموزشی باور دارند که تا افغانستان نتواند معارف و تحصیلات عالی معیاری در سطح جهان داشته باشد، نمی‌تواند خساراتی که سال‌ها جنگ بر پیکر این جامعه وارد کرده است را جبران کند.
