منبع: تی‌آرتی ترکیه
برگردان: سید جمال اخگر
نیروهای امنیتی افغانستان در حالی که هیچ راهی برای سرنگونی هواپیماهای بدون سرنشین طالبان در اختیار ندارند، امروز با سلاحی روانی پنهان اما کشنده روبرو هستند که احتمالاً در آینده به تهدیدی اثرگذار تبدیل خواهد شد.
طالبان تا سال ۲۰۱۶ از هواپیماهای بدون سرنشین مجهز با دوربین فیلم‌برداری فیلم‌های تبلیغاتی استفاده می‌کردند؛ اما در اوایل اکتبر سال ۲۰۲۰، آن‌ها برای جنگ با نیروهای امنیتی از هواپیماهای بدون سرنشین با قابلیت انتقال بمب استفاده کردند.
در حالی که میزان استفاده از پهپاد-پرنده هدایت‌پذیر از دور یا همان طیاره بدون سرنشین-هنوز اندک است؛ اما به‌کار بستن این تاکتیک تازه، شواهدی از مقاومت گروهی را که از حملات امریکا به افغانستان جان سالم به در برده‌اند، ارایه می‌دهد. موضوع نگران‌کننده این است که طالبان در کنار نشستن پای میز مذاکره با دولت افغانستان، روی هدف استراتژیک برای ادامه ظرفیت‌سازی جنگیدن نیز کار می‌کنند.
عمران فیروز یک‌تن از متخصصین هواپیماهای بدون سرنشین که با شبکه خبری «تی‌آرتی ورلد» صحبت می‌کرد، گفت: «واضح است که طالبان قصد دارند از جنگ هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی تقلید کنند، آن‌چه را که ما طی چند سال دیده‌ایم، نه‌تنها در افغانستان بلکه در سایر مناطقی که امریکایی‌ها درگیر جنگ هستند ، گروه‌های شبه‌نظامی سعی در تقلید از این نوع جنگ‌ها می‌کنند.»
استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین تجاری، حتا در نبردهای امروزی هم بی‌سابقه است. این هواپیماها، سایه‌ای بزرگ‌تر از اندازه خود در ذهن رقیبان ایجاد می‌کند. از همین‌رو، این شیوه تازه‌ی طالبان، برای نیروهای دولتی افغانستان، بار روانی ویران‌گری را در پی خواهد داشت؛ زیرا سبب می‌شود که نیروهای امنیتی تصور کنند با دشمنی مجهزتر از خود روبرو هستند.
فیروز می‌گوید: «بدیهی است که این فناوری‌ای نیست که ایالات‌متحده استفاده می‌کند. شما نمی‌توانید هواپیماهای بدون سرنشین تجاری را با هواپیماهای بدون سرنشین امریکن ریپر مقایسه کنید؛ اما آن‌ها سعی می‌کنند خودنمایی کنند و نشان دهند که ما نیز می‌توانیم از هواپیماهای بدون سرنشین استفاده کنیم و نیروهای ویژه مشابه نیروهای ویژه ایالات‌متحده داریم که به‌شدت مجهز هستند.»
هم‌چنین، طالبان با شیوه‌های پرتاب بمب توسط این هواپیماهای بدون سرنشین آشنایی پیدا کرده‌اند. آن‌ها در پرتاب سرگلوله هاوان و ماین های خود ساخت روی سرپوش بوتل نوشیدنی «پپسی» که با کشیدن ماشه منفجر می‌شود و نارنجک‌انداز مهارت دارند.
چالشی که طالبان در استفاده از این هواپیماهای بی‌سرنشین با آن مواجه بودند، نبود گیرنده‌ها در بال‌های هواپیما بود که سبب می‌شد بیشتر مهمات آن‌ها در هوا پخش شود؛ اما مهندسان طالب، راهکار جالبی برای حل معضل‌شان یافتند: آن‌ها پره‌های توپ بدمینتون را به انتهای مواد منفجره بستند تا این مواد در هنگام فرود، منحرف نشود. حمله هواپیماهای بی‌سرنشین طالبان به یک منطقه خلاصه نمی‌شود. آن‌ها در چندین جبهه در سراسر افغانستان، به‌ویژه در ولایت‌ها و ولسوالی‌های پکتیا میرزاکا و زرمت، برکی برک، بلخ، فاریاب، چرخ، پل علم و شمال کندز با طیاره‌های بی‌سرنشین عملیات انجام داده‌اند.
گروه طالبان از کدام نوع پهپادها استفاده می‌کند؟
تا هنوز دقیقاً مشخص نیست که گروه طالبان از کدام نوع هواپیمای بی‌سرنشین استفاده می‌کند اما؛ مدلی که اخیراً از عملیات‌های آن‌ها به دست آمده نشان می‌دهد که طالبان از پهپادهای «کوادکوپتر» تجاری که از راه دور اداره می‌شود استفاده می‌کند.
ویدیویی که در جنوری ۲۰۲۰ نشر شد، نشان می‌دهد که یک هواپیمای نوع DJI ماتریس مجهز به یک دوربین بزرگ‌نمای زینموس Z30مکانیزم انداخت مهمات است، اما این امکان هم هست که این مسئله آن‌طور که به‌نظر می‌رسد، نباشد. در این ویدیو شخصی ادعا می‌کند که این هواپیمای بدون سرنشین در ولایت هلمند زمانی که بر ضد طالبان مورد استفاده قرار می‌گرفت، توقیف شده است. عجیب است که گروه‌های ضد طالبان از هواپیمای بدون سرنشین تجاری استفاده نمی‌کنند، قابل‌ذکر است که ارتش افغانستان در سال ۲۰۱۶ هواپیماهای بدون سرنشین نظارتی را در ولایت هلمند آزمایش کرد، اما این نوع آن بسیار بزرگ‌تر از بوئینگ اسکن ایگل بود.
طالبان هواپیماهای بدون سرنشین خود را از کجا می‌آورند؟
تهیه هواپیمای بدون سرنشین در بازار نسبتاً آسان است؛ اما باوجودآن، گمان‌هایی وجود دارد که از طریق پاکستان به افغانستان وارد می‌شود. مقامات افغان غالباً ادعا می‌کنند که تجهیزات نظامی مورد استفاده طالبان از پاکستان فراهم می‌شود. احمدضیا سراج-رئیس امنیت ملی- در تاریخ (۲۳ نوامبر) در پارلمان متعهد شد که برای جلوگیری از چنین حملاتی واردات هواپیماهای بدون سرنشین تجاری را به افغانستان منع کند؛ اما با این وجود، هنوز هم دستیابی به آن‌ها کار سختی نیست.
فیروز در ادامه مصاحبه‌اش با شبکه ترکیه‌ای می‌گوید: «بسیاری از بازارهای سیاه در افغانستان، پاکستان و چین وجود دارد که هواپیماهای بدون سرنشین زیادی، به‌شمول جنگی و تجاری را به سراسر جهان صادر می‌کند.»
چنین پهپادهایی در اکثر کشورها به‌راحتی در دسترس است. نرخ یک هواپیمای بدون سرنشین دست‌دوم که در فیلم‌های تبلیغاتی از آن کار گرفته می‌شود ۷۰۰ دالر و هواپیمای بدون سرنشین پیشرفته و جدید تا حدود ۶۵۰۰ دالر است، طبعاً چنین هواپیماها ارزان نیستند اما برای گروه بزرگی مانند طالبان که از راه کشت و قاچاق مواد مخدر پول هنگفت به دست میاورند خرید آن کار دشواری نیست.
طالبان و نیروی هوایی ارزان‌بها
به اساس گفته‌های ملا یعقوب، فرزند رهبر معنوی طالبان-ملا محمد عمر- طالبان در آخرین سال مالی خود که در ماه مارچ ۲۰۲۰ پایان یافت، حدود ۱٫۶ میلیارد دالر آمریكای درآمد به‌دست آورد است. با توجه به درآمد بالای طالبان، استفاده از پهپاد دو مزیت کلان و ویژه دارد: یکم؛ استفاده نکردن از نیروی انسانی که تلفات را بالا می‌برد و دوم؛ داشتن یک ماشین به‌عنوان نیروی هوایی برای طالبان به مثابه‌ی «نیروی هوایی ارزان بها» می‌تواند بسیار کارآمد باشد. از طرفی هم عدم موجودیت شماره سریال یا شناسه‌های منحصربه‌فرد هواپیماهای بدون سرنشین تجاری کار تهیه و قاچاق آن را سهل کرده و به‌راحتی پوشش می‌دهد.
استفاده از چنین پهپاد های کار بسیار ساده‌ای است و نیاز به مهارت‌های اولیه و آشنایی با نصب مواد منفجره دارد اما؛ پرسش قابل طرح این است که چرا طالبان به‌تازگی مسلح کردن هواپیماهای بدون سرنشین را آغاز کرده‌اند، در حالی که قبلاً از هواپیماهای بدون سرنشین تجاری برای فیلم‌برداری از حملات انتحاری یا تصاویر تبلیغاتی زمان زیادی استفاده کردند؟
الگوبرداری از مهاجم
عمران فیروز خاطرنشان می‌کند که «جنگ کنونی در افغانستان در حال امریکایی شدن است». از این‌رو شبه‌نظامیان سعی می‌کنند سلاح‌های مشابه و شیوه جنگی مشابه نیروهای امریکایی را استفاده کنند. آن‌ها فقط این جنگ‌ها را که پیشرفته دانسته می‌شود الگوبرداری می‌کنند. طالبان، یا دست‌کم سران آن‌ها به این ذهنیت رسیده‌اند که در قرن ۲۱ باید مطابق به روز و زمان بجنگند.
چندی پیش، یکی از اعضای طالبان ادعا کرد که آن‌ها فقط ارتش افغانستان را هدف قرار می‌دهند و غیرنظامیان را هدف قرار نداده‌اند. این درست همان روایتی است که توسط همه، حتا امریکایی‌ها استفاده می‌شود. دروغ محضی که طالبان نیز مانند سایرین به این دروغ متوسل شده‌اند.
یکی از موارد قابل توجه رشد اعضای جوان طالبان در فناوری، الهام گرفتن آن‌ها از استفاده داعش از هواپیماهای بدون سرنشین تجاری مسلح در سوریه و عراق در سال ۲۰۱۷ است.
فیروز می‌گوید: «در حال حاضر، استفاده طالبان از هواپیماهای بدون سرنشین محدود است و تأثیرات زیادی ندارد اما؛ اگر آن‌ها به پیشرفت خود ادامه دهند یا استفاده خود را گسترش دهند، این سلاح‌ها می‌تواند وحشتناک باشند.»
چشم‌اندازهای ترسناک
هواپیماهای بدون سرنشین تجاری توانایی حمل اجسام سنگین را ندارد. برای یک پهپاد مسلح، اندازه محموله حق سوق انفجاری آن را محدود می‌کند؛ اما اگر طالبان قادر به تهیه هواپیماهای بدون سرنشین قوی‌تر باشند، یا یاد بگیرند که محموله‌های انفجاری را با دقت بیشتری حمل کنند، این اثرات می‌تواند ویران‌گر باشد.
در سال ۲۰۱۷ در سوریه، ۲۰۸ مورد حمل هواپیمای بدون سرنشین تجاری ثبت شده است. در کشور عراق، پهپادها تا اکتبر سال ۲۰۱۶ مورد استفاده قرار گرفتند که در یک مورد، یک والی را با انجام یک پرواز در خانه‌اش ترور کردند و در موردی دیگر یک تانک را منهدم کردند.
از هواپیماهای بدون سرنشین نه‌تنها برای حمل محموله‌های انفجاری بلکه برای هدایت وسایل نقلیه انتحاری به‌شدت زره‌پوش- VBIED-نیز کار گرفته شده است. با این‌همه، از همه خطرناک‌تر، نقش آن را به‌عنوان یک سلاح جنگ روانی نمی‌توان نادیده گرفت.
نوارهای تصویری از سوریه نشان می‌دهد که سربازان لحظاتی پس از شنیدن صدای یک پهپاد تجاری پست‌های نگهبانی خود را رها می‌کنند. هم‌چنین گزارش‌هایی مبنی بر این‌که نیروهای دولت افغانستان در برخی موارد بدون جنگ مواضع خود را ترک کردند از اثرات جنگ روانی است. هواپیماهای بدون سرنشین مسلح می‌توانند ضربه آخر را به روحیه نیروهای دولتی وارد کنند.
برای افغانستان تهدید هواپیمای بدون سرنشین واقعی و ملموس است. استفاده طالبان از هواپیماهای بدون سرنشین نظارتی در حال حاضر افزایش یافته که نشان دهنده‌ی تغییر در تاکتیک آن‌ها است. تاکنون هیچ نوع اطلاعی در مورد توانایی آن‌ها در مسلح سازی پهپادها در دسترس نیست.
پرسش اساسی قابل طرح این است: چگونه می‌توان با پهپاد مقابله کرد؟ مقابله با آن‌ها تنها در گفتار آسان به‌نظر می‌رسد اما؛ شلیک به آن‌ها با توجه جثه‌ی کوچک‌شان کار دشواری است. هم‌چنان ازنظر تاکتیکی، آن‌ها اغلب در تاریکی راه‌اندازی می‌شوند و سرنگون ساختن آن‌ها تقریباً غیرممکن به‌نظر می‌رسد.
راه حل‌های دیگر برای مقابله با پهپادها استفاده از تفنگ‌های مجهز با فناوری روز الکترومقناطیسی است که آن‌هم بسیار گران‌قیمت و هنوز بسیار جدید است.
با توجه به مرزهای باز افغانستان، تلاش نیروهای امنیتی برای منع واردات آن‌ها نیز دشوار است. آمونیوم‌نایتریت که غالباً مورد استفاده آن کود زراعتی است؛ اما از آن‌جایی که در مواد منفجره دست‌ساز نیز استفاده شده بود، دولت افغانستان در سال ۲۰۱۰، واردات آن را ممنوع اعلام کرد. با این وجود، هنوز هم مقدار زیادی از این ماده کیمیایی، روزانه در افغانستان از سوی نیروهای امنیتی ضبط می‌شود.
راه حل‌های جایگزین می‌تواند سرمایه‌گذاری در بخش سیستم‌های جَمِر-اخلال کننده- الکترونیکی یا سقف‌ها و دیوارهای مستحکم کانکریتی برای محافظت در برابر مهمات پرتاب شده باشد.
یکی از راه حل‌های امیدوارکننده که موفقیت‌آمیز نیز بوده است؛ آموزش عقاب‌ها برای حمله به هواپیماهای بدون سرنشین است، نیروی دریایی ایالات‌متحده و ارتش فرانسه در استفاده عقاب‌ها در صید پهپادها پیش‌قدم شده‌اند که به نتایج در خور توجهی نیز رسیده‌اند.
