نخستین واقعه‌ی ابتلا به ویروس کرونا، در افغانستان به تاریخ ۵ ماه حوت سال گذشته در هرات ثبت شد. بعد از این واقعه، شمار مبتلایان در کشور سیر صعودی داشته است. با انتشار بیشتر این ویروس در افغانستان، کشورهای جهان پروازهای رفت‌وآمد شان را به افغانستان متوقف کردند.
شرکت‌های هوایی کام‌ایر و آریانا، علاوه بر پروازهای داخلی، به بیش از ده کشور دیگر پرواز داشتند.
تا قبل از شیوع این ویروس در افغانستان، در هر ۲۴ ساعت، ۴۰۰ پرواز از حریم فضایی افغانستان می‌گذشت. اداره‌ی هوانوردی، از هر پرواز مبلغ ۷۰۰ دالر حق‌العبور می‌گرفت.
این در حال است که کاهش در پروازها، نگرانی شرکت‌های هوایی را در افغانستان بر انگیخته است.
نظر به بودجه‌ی پلان شده‌ی شرکت‌هوایی آریانا، این شرکت در ربع اول سال، ۶۲ درصد درآمدش را از دست داده است که در صورت ادامه‌ی این حالت، کاهش عایداتی چشم‌گیر در این شرکت‌ها احساس خواهد شد.
عزیز عظیم، معاون شرکت هوایی آریانا به روزنامه‌ی صبح کابل گفت: «در مجموع در پروازهای داخلی و خارجی در افغانستان کاهش آمده و مشکلی جدی از سوی شرکت وجود نداشته است؛ اما پروازهای محدودی به داخل و خارج کشور با در نظر داشت نکات بهداشتی داشته است. با کم شدن محدودیت در کشورهای دیگر پروازها از سر گرفته خواهد شد.»
این تغییر نا به هنگام نه تنها در افغانستان، بلکه در همه‌ی کشورهای جهان مشهود است. با پدید آمدن تشنج و بی‌ثباتی در فضای ایران و خلیج فارس، شرکت‌های هوایی جهان تغییر مسیر داده و از فضای افغانستان حق عبور گرفتند؛ به این ترتیب در افزایش ۲۵ در صدی در پروازها از فضای افغانستان به وجود آمد که مدت زمان زیادی دوام نکرد و جهان درگیر ویروس کرونا شد.
براساس گزارش ارسالی انجمن بین‌المللی ترانسپورت هوایی ( آیاتا)، این خساره ۱۵۰ میلیون دالر در سال ۲۰۲۰ صرفا در سکتور هوایی تخمین شده است. شرکت‌های هوایی آریانا و کام ایر، در نتیجه‌ی متوقف شدن عملیات میدان‌های خارجی و عدم اجرای ویزا، این شرکت‌ها مجبور شده اند تا ۹۰ درصد پروازهای خود را متوقف کنند. اکثر این پروازها که به کشورهای عربستان، هندوستان، تاجکستان و کویت بود، مسدود شدند، تعداد سیت‌های کنسل شده ۱۲۰۰۰۰ سیت در هفته است. به این ترتیب، پروازهای ارتباطی نیز کاهش یافته و در حال حاضر ۳۰ تا ۴۰ پروازهای داخلی نیز کم شده است.
شرکت هوایی کام‌ایر ۱۰۲۸ کارمند دارد که ۴۵ نفر خارجی و ۹۸۳ نفر آن‌ها داخلی اند. این شرکت در هفتهی ۱۱۹ پرواز دوطرفه ۸۹ پرواز داخلی و ۳۵ پرواز در سکتورهای خارجی داشت.
این شرکت‌ها، از عاید به دست آمده‌ی شان باید مالیات، کرایه‌ی دفاتر، پارکینگ، لندینگ، لایتنگ و هزینه‌های دیگر را بپردازند که این روزها درآمد ندارند و این کار را بسیار سخت کرده است.
در همین حال، شرکت هوایی کام ایر، ۴۶۶ تن اموال تجاری را ماهانه به خارج کشور انتقال می‌داد. این شرکت، ماهانه ۵۹ میلیون دالر عاید داشته و باید از این مبلغ ۳۸ میلیون افغانی بابت مالیه، در ربع اول سال ۱۳۹۹ بپردازد؛ اما اکنون که این پروازها متوقف است، مالیات آن نیز صفر می‌شود.
با شیوع ویروس کرونا، پروازهای این شرکت به کشورهای هندوستان، پاکستان، تاجکستان، اوزبکستان، عربستان سعودی، ایرا ، انقره و استانبول قطع شده و در فروش تکت‌ها مبلغ چهار میلیون و ۱۰۰ هزار دالر امریکایی کاهش بعمل آمده است و همچنان از پروازهای داخلی نیز یک میلیون دالر امریکایی کم شده است.
از بابت انتقال دوباره‌ی مسافرین از جده و دهلی که طیاره از کابل به جده و دهلی باچوکی‌های خالی پرواز داشته است، نزدیک به ۴۵۰ هزار دالر امریکایی متضرر شده است و در حدود دوصدهزار دالر امریکایی مواد و وسایل وقایوی ویروس کرونا خریداری شده است.
با قطع پروازهای خارجی، عواید این شرکت، چهار میلیون و ۱۰۰ هزار دالر کاهش یافته و در پروازهای داخلی یک میلیون دالر امریکایی کاهش به عمل آمده است؛ بر علاوه‌ی آن ماهانه مجموعآ مبلغ ۲۵۲۸۳۸۴ دالر امریکایی بابت قراردادهای هوتل، کرایه‌ی دفاتر در داخل و خارج از کشور، معاش کارمندان، پرداخت پول قسط هواپیماهای خریداری شده، پرداخت کرایه‌ی ماشین هواپیماها، مصارف بیمه هواپیماها، پرداخت قروض بانکی و دیگر مصارف ماهانه، وضعیت این شرکت را بغرنج کرده است.
شروع کار یک سکتور جدید، تقریبآ شش ماه را در بر می‌گیرد که بتواند اعتماد مشتری را جلب کند که با قطع پروازها و از سرگیری دوباره‌ی آن بعد از رفع بحران موجود، شش ماه دیگر ضرورت است تا مردم به آن اعتماد کنند. بنابراین، درشش ماه نخست، شرکت‌های هوایی با ضرر و زیان کار می‌کنند. باید گفت که پروازهای متعدد روزانه‌ی شرکت‌های هوایی خارجی مثل فلای دوبی، ایرعربیه، امارات و ترکش ایرلاین، شرکت هوایی کام ایر را پیش از این متضرر کرده بود که در پی شیوع ویروس کرونا، پروازهای حج نیز متوقف شده که هر سال، منبع خوب عایداتی برای این شرکت‌ها بود. شرکت‌های هوایی افغانستان طرحی را آماده کرده است که بتوانند بعد از این مرحله‌ی نامناسب، بتوانند به کار ادامه دهند.
طرح پیشنهادی شرکت‌های هوایی برای حمایت از سکتورهای دولتی:
۱: مالیات به صورت اقساط طولانی پرداخت شود و جرایم تأخیر پرداخت معاف شود
۲: حق الاجرت میدان‌های هوایی کشور کم شود و پرداخت آن قسطی باشد
۳: فیس‌های لندینگ، پارکینگ، نویگیشن و لایتنگ هواپیماها در میدان‌های کشور برای مدت یک سال بعد از آغاز دوباره‌ی پروازها معاف شود.
۴: کرایه‌ی دفترها و جای‌دادهای دولتی که یک میلیون و ۲۱۷ هزار دالر می‌شود برای مدت یک‌سال معاف شود.
۵: بر اساس پیشنهادهای مکرر قبلی شرکت‌های هوایی داخلی، اداره‌ی محترم هوانوردی ملکی افغانستان و فیصله‌های قبلی شورای عالی اقتصادی کشور در بخش تغییر موادهای قرارداد خدمات هوایی با کشورهای خارجی، برای تنظیم عادلانه‌ی پروازها، بر اساس تعداد مسافران و ظرفیت مارکیت هوایی افغانستان اقدام شود تا در بین پرواز شرکت‌های هوایی افغانی و خارجی تعادل برقرار شود.
۶: پس از بحران و شروع دوباره‌ی پروازها، حق اولویت به شرکت‌های هوایی داخلی در سکتورهای خارجی داده شود.
۷: از این که عواید روزانه‌ی شرکت رو به صفر شدن است، در صورتی که معافیت مورد قبول واقع نشود، امیدواریم که مجموع باقی‌داری شرکت را برای مدت ده سال قسط بندی کرده و نخستین پرداخت آن پس از بهبود وضعیت اقتصادی این شرکت باشد.
۸: شرکت‌های هوایی مثل فلای دوبی، سپایس جیت و ایر عربیه که همیشه با استفاده از سیاست دمپینگ شرکت‌های داخلی را متضرر ساخته است، اجازه‌ی پرواز به کشور نداشته باشند.
۹: قرار داد آسمان باز – اوپن اسکای- لغو و یا بازنگری شده و منافع شرکت‌های هوایی داخلی در نظر گرفته شود تا تعادل بین پرواز شرکت‌های هوایی داخلی و خارجی بر اساس تعداد چوکی و یا تعداد پروازها مساویانه و متقابل برقرار شود.
