نویسندگان: مجیب مشعل، اسدالله تیموری و نجیم رحیم – نیویورک تایمز
مترجم: مهدی غلامی
کابل، افغانستان – زمانی که ویروس کرونا آغاز به شیوع بیشتر کرد، حتا پس از آن که تبدیل به یک بحران آشکار و مرگ‌بار در کشور همسایه، ایران شد، بسیاری از مردم افغانستان آن را انکار می‌کردند. برخی‌ها تقوای شان را جار زدند و می‌گفتند پیش از پیش دست‌های شان را شسته و هر روز پنج وقت نماز خوانده اند. دیگران، حتا تعدادی از مقام‌ها، شوخی می‌کردند که سیستم بهداشتی آن قدر بد است و کشور پیش از پیش پر از میکرب و باکتری است که یک ویروس اشغال‌گر جدید نمی‌تواند راهش را تا این‌جا باز کند.
با مشخص شدن بیست و یک‌مین مورد مثبتِ اعلام‌شده در کشور، پایه‌های این انکار سُست شده است. آزمایش‌ها شدیدا محدود است؛ تا کنون تنها نزدیک به ۲۵۰ آزمایش گرفته شده است؛ بنا بر این، مقام‌ها و قانون‌گذاران می‌ترسند که در نبود ظرفیت برای تشخیص و آهسته کردن گسترش این ویروس، شمار مبتلایان بسیار بیشتر است.
نگران‌کننده‌تر این است که ایران درخواست دولت افغانستان برای محدود کردن عبور از مرز را نادیده گرفته است و روزانه تا ۱۵۰۰۰ نفر وارد افغانستان می‌شوند. وحیدالله مایار، سخن‌گوی وزارت صحت عامه، می‌گوید که تمام ۲۱ مورد تأییدشده‌ی ویروس کرونا، شامل مسافرانی بوده که از ایران برگشته اند.
این ویروس در زمانی گسترش می‌یابد که جنگ شعله‌ورتر شده و بحران سیاسی، حکومت‌داری در افغانستان را متوقف کرده است. افغانستانِ فقیر با سیستم بهداشتی و تغذیه‌ای که از جنگ آسیب دیده، همیشه به طور شدیدی آسیب‌پذیر بوده است. اولین مورد مثبت در ولایت هرات گزارش شد که مرز طولانی‌ای با ایران دارد و ورودی اصلی به افغانستان محسوب می‌شود. اکنون، شش ولایت دیگر نیز مواردی از این ویروس را گزارش داده اند و نگرانی‌ها در مورد این که این ویروس بدون کنترل در سراسر کشور شیوع پیدا کرده، رو به افزایش است.
بیشتر ترس‌ها از آن‌جا ریشه می‌گیرد که افغانستان نتوانسته است وضعیت در بدترین ولایتِ مبتلا به این ویروس را زیر کنترل درآورد. کارکنان پزشکی، با کم‌بود برخی از ابتدایی‌ترین وسائل روبه‌رو اند و مقامات دولتی ورود سیل‌آسای مردم از ایران و کم‌بود حمایت مالی را متهم می‌کنند.
عبدالقیوم رحیمی، والی هرات، روز شنبه گفت: «ما در وضعیتی استیم که سیاست‌مداران و حتا بخش‌هایی از دولت، جدیت این خطر را احساس نمی‌کنند. اگر شروع به اقدام نکنیم، می‌ترسم روزی برسد که حتا مرده‌ها را نیز نتوانیم جمع کنیم.» به نظر می‌رسد که چشم‌انداز قرنطینه بودن، بیماران را ترسانده است. در بیمارستان شیدایی در هرات، ۳۸ بیمار در اواخر روز دوشنبه به کارکنان بیمارستان حمله کردند و در حالی که پولیس تنها تماشا می‌کرد، گریختند.
دکتر عبدالحکیم تمنا، رییس صحت عامه‌ی ولایت هرات، گفت که تنها آزمایش یکی از آن ۳۸ نفر مثبت بوده است. او گفت که هژده بیمار در بیمارستان شیدایی قرنطینه استند.
مقام‌ها گفتند که یک روز پیش‌تر، یکی از بیماران در ولایت بلخ در شمال افغانستان که نتیجه‌ی آزمایشش برای ویروس کرونا مثبت بوده، شبانه از یک بیمارستان گریخته تا نزد خانواده‌اش برگردد. دکتر مرضیه سلام یفتلی، سرپزشک بیمارستان ولایتی کندز می‌گوید که در دست‌کم برخی از مناطقِ تحت کنترل طالبان، شورشیان اقدامات سخت‌گیرانه‌ای را پیاده کرده اند. دکتر یفتلی گفت: «بازگشت‌کنندگانی که از ایران می‌آیند، جبرا برای معاینه به بیمارستان‌ها فرستاده می‌شوند و تنها با تأیید کتبی بیمارستان‌ها، می‌توانند به روستای شان برگردند.»
در ولایت هرات، آقای رحیمی، والی این ولایت، از کم‌بود پشتیبانی ابتدایی مالی، تأسف خورد. دو هفته پیش، دولت مرکزی در جلسه‌ای به ریاست رییس‌جمهور اشرف‌غنی، اعلام کرد که ۲۵ میلیون دالر را برای اقداماتی جهت جلوگیری از گسترش این ویروس جمع‌آوری کرده و بخش بزرگی از آن در هرات خرج خواهد شد؛ اما آقای رحیمی می‌گوید که تنها ۱۳۰۰۰۰ دالر به این ولایت رسیده و این مبلغ هنوز هم به طور رسمی به حساب بانکی این ولایت ننشسته است. او گفت: «مجبور شدیم برای تأمین نیاز بیمارستان‌های مان، از شرکت‌ها پول قرض کنیم.»
در هرات، داکترانِ شفاخانه‌ی ولایتی که مسؤول پردازش موارد مشکوک بوده اند، گفتند که از همین اکنون هم دست‌پاچه شده اند. آن‌ها تا ساعت ۱۱ پیش از چاشت روز شنبه، ماسک نداشتند. یکی از دکتران که به دلیل ترس از تلافی دولت، به شرط افشا نشدن نامش صحبت کرد، گفت: «پس از آمدن از سر کار، حتا به زن و فرزندان خودم هم نزدیک نشده‌ام. از آن جایی که وسائل لازم را نداریم، از ترس مبتلا بودن به ویروس، خودم را در یک اتاق منزوی کرده‌ام. زمانی که می‌گوییم با کم‌بود تجهیزات روبه‌رو استیم و تعداد کارکنان کم است، مسؤولان می‌گویند که می‌توانید کار کنید یا استعفا دهید.»
این ویروس می‌تواند تلاش‌ها برای گفت‌وگوهای مستقیم میان دولت افغانستان و طالبان را از خط خارج کند. این روند پیش از آن هم پیچیده بود. زلمی خلیل‌زاد، فرستاده‌ی ویژه‌ی ایالات متحده، هفته‌ها است که در کابل است تا جناح‌های نامتحد افغانستان را به توافق بر سر یک تیم مذاکره‌کننده‌ی متحد، وادار کند و سازشی برای آزادکردن هزاران زندانی طالبان به وجود بیاورد؛ مسأله‌ای که دولت افغانستان در برابر آن مقاومت کرده است.
گفت‌وگوهای مستقیم، قرار بود در تاریخ ۱۰ مارچ آغاز شود و از قطر، ناروی و آلمان به عنوان میزبانان احتمالی گفت‌وگوها حرف زده می‌شد. اکنون، در میان بحران جاری سیاسی در کابل و آغاز محدودیت‌های سفر در سراسر جهان به دلیل ویروس کرونا، مشخص نیست که حتا با سرِ پا شدن دوباره‌ی دولت افغانستان، چه زمانی گفت‌وگوها آغاز خواهد شد. دولت آقای غنی به دلیل ترس از گسترش این ویروس، گردهمایی‌های بزرگ را پیش از تحلیف برنامه‌ریزی شده‌اش در ۹ مارچ، لغو کرده بود؛ اما هزاران نفر در مراسم سوگند او به ارگ دعوت شدند. آقای عبدالله که یک دکتر پزشکی است و با پیروزی آقای غنی مخالفت و حکومت موازی اعلام کرد، در همسایگی ارگ مراسم تحلیفش را برگزار کرد که هزاران نفر در آن حضور یافتند.
فاصله گرفتن اجتماعی در جامعه‌ای که عمیقا اشتراکی است و چندین نسل از اعضای خانواده در خانه‌ها زندگی می‌کنند، از همین اکنون هم کار دشواری است. نگرانی‌هایی وجود داشت که ائتلاف نظامی به رهبری امریکا نیز ممکن است در افغانستان به این ویروس مبتلا شود.
یک مقام دفاعی ایالات متحده گفت، هر کدام از پرسونل نظامی که در خطر نشانه‌هایی مانند آنفولانزا باشد، به سرویس بهداشتی پای‌گاه دست‌رسی دارد؛ اما آزمایش کووید-۱۹ برای آن‌ها در افغانستان ممکن نیست. نمونه‌های پرسونلی که نشانه‌هایی با خطرات بالا داشته باشند، به آزمایشگاه‌هایی در آلمان فرستاده می‌شوند. سرهنگ دوم، مایک بُرنس، سخن‌گوی این واحد، گفت که دسته‌ی ۳۰۰نفری سربازان امریکایی که از افغانستان برگشته اند، برای چهارده روز در پای‌گاه نظامیِ «فورت بِرَگ» قرنطینه می‌شوند.
برای سربازان، فاصله گرفتن در جریان یک جنگ شعله‌ور حتا دشوارتر است. گروه طالبان یک نیروی چریکی است و به دسته‌هایی از ده‌ها جنگ‌جو تقسیم شده است؛ اما ارتش و پولیس افغانستان نیروی منظمی است که در بخش‌های نزدیکی در پای‌گاه‌ها، سربازخانهها و سالن‌های غذاخوری، صدها و هزاران نفر، حضور دارند. شاید آن‌ها یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها باشند، سیستم ایمنی بدن شان با خستگی و تغذیه و بهداشت کم‌کیفیت، ضعیف شده است.
مصاحبه‌ها با اعضایی از نیروهای امنیتی در سراسر کشور، نشان‌گر تفاوت واضحی است میان آن چه افسران و جنرال‌های شان در مورد اقدمات گرفته شده می‌گویند و آن چه در واقع سربازان می‌بینند. بسیاری از مقام‌های ارشد، گفتند که آن‌ها شروع به اکمال سربازخانهها با ضدعفونی‌کننده‌ها کرده اند و گردهمایی‌های بزرگ لغو شده است. سربازان گفتند که آن‌ها چیزی بیشتر از پوستر‌های ساده در مورد بهداشت فردی که در برخی از سربازخانهها چسب زده شده، ندیده اند.
سَرگُرد گلزار کوهی که آن واحد از سربازان افغانستانی را در یکی از ولسوالی‌های پرجنگ و آشوب ولایت شمالی بغلان، رهبری می‌کند، گفت: «چگونه کسی می‌تواند به ما در خط اول جنگ کمک کند؟ افراد من مشغول جنگ اند و در محاصره‌ی دشمن قرار دارند. خدا می‌داند که آن‌ها هنوز نمی‌دانند ویروس کرونا در حال گسترش است.
آقای کوهی گفت که در چند روز اخیر، جنگ‌جویانش مورد حملات دوام‌دار طالبان قرار گرفته اند و در جنگ شب گذشته دو تن از افرادش را از دست داد؛ جنگی که تا اولین ساعت‌های صبح آن روز، ادامه داشت. او که می‌گوید دو روز است نخوابیده، گفت: «بلا به پس ویروس کرونا. من مشغول جنگیدن با یک ویروس دیگر – طالبان – استم.»
