تانک‌های تیل؛ بمب‌های کارگذاری‌شده وسط شهر

اکرم رسا
تانک‌های تیل؛ بمب‌های کارگذاری‌شده وسط شهر

نزدیک به دو سال از آتش‌سوزی در تانک تیل احمدیار در حوزه‌ی نهم امنیتی -چهارراه عبدالحق- شهر کابل می‌گذرد؛ اما نشانه‌های این آتش‌سوزی وحشتناک، هنوز هم در ساختمان «کابل‌تاور» که در نزدیکی این تانک تیل آتش‌ گرفته بود، به چشم می‎‌خورد. در این رویداد، ۳ نفر جان باختند و ۴۹ نفر دیگر، به شمول زنان و کودکان زخمی شدند. در این آتش‌سوزی بر علاوه‌ی تلفات جانی، خسارات شدید مالی به افرادی که در اطراف این تانک تیل زندگی می‌کردند نیز، وارد شد.
پس از آن رویداد، شماری از آسیب‌دیدگان در یک گردهمایی اعتراضی، خواستار توقف فعالیت تانک‌‌‌هایی شده‌اند که در میان خانه‌های رهایشی ساخته شده است؛ اما آن گردهمایی، بدون دست‌آوردی پایان یافت.
بر علاوه‌ی ده‌ها آتش‌سوزی در تانک‌های تیل‌، در تازه‌ترین مورد، حدود پنج ماه پیش، تانک تیل پنج ستاره، در حوزه‌ی سوم امنیتی شهر کابل، برای دومین‌بار در هشت سال گذشته، درنتیجه‌ی مشکلات تخنیکی آتش‌ گرفت که به شماری از خانه‌ها‌ی اطراف آن نیز آسیب رسید. با گذشت پنج ماه، هنوز هم آسیب‌های ناشی از این آتش‌سوزی در خانه‌های اطراف این تانک تیل به‌وضوح، دیده می‌شود.
این در حالی است که بر اساس طرزالعمل ساخت تانک‌های تیل‌، ساختن تانک تیل در میان خانه‌های رهایشی و یا هم در نزدیکی شفاخانه‌ها و مراکز آموزشی جواز ندارد؛ اما در حال حاضر دیده می‌شود که شمار زیادی از این تانک‌های تیل‌ با اجازه‌ی دولت در مکان‌های خلاف قانون ساخته و فعالیت دارند.
جواد -نام مستعار- باشنده‌ی حوزه‌ سوم امنیتی کابل که در همسایگی تانک تیل سرای غزنی زندگی می‌کند، می‌گوید که شمار زیادی تانک تیل‌های کابل در میان خانه‌های رهایشی ساخته شده است.
جواد می‌گوید که او نگران خانواده و فرزندانش است. «چندین بار به نهادهای مسئول ازجمله شهرداری و اداره‌ی مواد نفتی شکایت کردیم؛ اما دیدیم که زور هیچ‌کس، حتا فکر کنم از امرالله صالح به صاحب این تانک تیل نمی‌رسه.»
در سال‌های اخیر، تجارت مواد نفتی در افغانستان به یکی از پردرآمدترین کارها تبدیل شده است. درآمد عالی این تجارت سبب ساخت بی‌رویه تانک‌های تیل غیراستندرد در شهر کابل شده که این غیرمعیاری بودن تانک‌ها، سبب آتش‌سوزی‌های زیادی در این دو دهه‌ی گذشته شده است.
همین‌گونه، شماری از شهروندان که در ساحه‌ی سرای غزنی زندگی می‌کنند و یا دکان‌ دارند، از موجودیت این تانک تیل به ستوه آمده‌اند. به گفته‌ی آن‌ها، با شکایت‌های مکرر نتوانسته‌اند که فعالیت‌های این تانک را متوقف کنند.
سخنگوی شهرداری کابل در پاسخ به این‌که چرا جلو فعالیت‌ تانک‌‌های تیلی را که در میان خانه‌های مسکونی فعالیت دارند، نمی‌گیرد، می‌گوید که این تانک‌ تیل‌ها، پیش از ساخته‌شدن خانه‌های رهایشی فعالیت داشتند.
فعالیت‌ تانک‌ تیل‌، در میان خانه‌های رهایشی و وقوع رویدادهای آتش‌سوزی در آن، شهروندان را از آن ترسانده است که مبادا حمله‌ی تروریستی‌ای در نزدیکی تانک تیل باعث انفجار آن شود. گفتنی است که پیش از این چندین تانک تیل درنتیجه‌ی حمله‌ی گروه طالبان در شهر کابل منفجر شده و خسارت هنگفت مالی نیز به همراه داشته است.
انجنیر زبیر عظیمی، رییس انسجام مواد نفتی، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که این تانک‌های تیل‌ در ابتدای دوران حکومت حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان ساخته شده است؛ چون در آن زمان حاکمیت قانون وجود نداشت، زورمندان بدون رعایت قانون تانک‌های تیل زیادی ساختند.
با این حال اما؛ شواهد نشان می‌دهد که بیشتر تانک‌های تیل در سال‌های پسین و با اجازه‌ی نهادهای مسئول ساخته شده است. اتحادیه‌ی تانک‌داران شهر کابل می‌گوید که همه‌ی این تانک‌های تیل‌ با گذراندن مراحل قانونی در سطح شهر، آغاز به فعالیت کرده است.
الله‌محمد احمدزی، رییس این اتحادیه، می‌گوید که همه‌ی این تانک‌های تیل‌ با اجازه و شیوه مواد نفتی، اطفاییه و شهرداری کابل ایجاد شده است و هیچ‌کدام‌شان غیرقانونی و سر به خود ساخته نشده است.

سخنگوی شهرداری کابل در پاسخ به این‌که چرا جلو فعالیت‌ تانک‌‌های تیلی را که در میان خانه‌های مسکونی فعالیت دارند، نمی‌گیرد، می‌گوید که این تانک‌ تیل‌ها، پیش از ساخته‌شدن خانه‌های رهایشی فعالیت داشتند.

با وجود این‌که جواز فعالیت تانک‌های تیل‌ در افغانستان، باید تأیید چندین اداره را داشته باشد؛ اما در دو دهه‌ی گذشته تانک‌های تیل زیادی در شهر کابل توسط بخش خصوصی ساخته شده است.
با این‌همه، حالا هیچ اداره‌ای رقم دقیق تانک‌های تیل در شهر کابل را در دست ندارد. به اساس آمار شهرداری کابل، ۲۴۳ تانک تیل در شهر کابل فعال است که ۲۲۰ باب آن مربوط سکتور خصوصی و ۲۳ باب آن مربوط دولت است. این در حالی است که مسئولان اداره‌ی نفت‌وگاز می‌گویند که ۳۵۰ تانک تیل در شهر کابل فعالیت دارد. از سویی هم اتحادیه‌ی تانک‌های تیل شهر کابل می‌گوید که بالاتر از ۳۰۷ تانک تیل اکنون در سطح شهر فعال است. از سوی دیگر، شماری از تانک‌داران شهر کابل می‌گویند که بیشتر از ۴۰۰ تانک تیل در شهر کابل فعالیت دارد که بیشترشان از زورمندان دولتی و آن‌هایی است که افراد مسلح غیرمسئول دارند.
با این‌همه شهرداری کابل می‌گوید که هیچ تانک تیل بدون جواز فعالیت، در حال حاضر در شهر کابل فعالیت ندارد و آماری که از سوی نهادهای دیگر ارایه شده مورد قبول شهرداری کابل نیست. با این حال اگر آمار اداره‌ی نفت و گاز درست باشد، ۶۴ تانک تیل در شهر کابل، در شهرداری این ولایت ثبت نشده است.

۶۰ درصد تانک‌تیل‌های شهر ایمن نیست
با توجه به معلومات وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث، بسیاری از تانک‌های تیل‌ در شهر کابل، بدون تدابیر لازم ایمنی در برابر آتش‌سوزی، ساخته شده‌اند.
احمد تمیم عظیمی، سخنگوی این وزارت به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که به‌تازگی کمیته‌ی دایمی آتش‌سوزی، ۲۵۰ تانک تیل را در سطح شهر کابل سروی کرده که نشان می‌دهد، حدود ۶۰ درصد این تانک‌های تیل‌ معیارهای لازم ایمنی برای جلوگیری و مهار آتش‌سوزی را ندارد و ۴۰ درصد دیگر امکانات اندکی برای جلوگیری از آتش‌سوزی را دارد.
با این حال، آقای عظیمی، می‌گوید که وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث، طرزالعمل‌های جدیدی را به مالکان تانک تیل‌ها در سطح شهر، توزیع کرده و از آن‌ها خواسته شده تا مطابق این طرزالعمل، فعالیت کنند، در غیر آن، به دادستانی معرفی می‌شوند.
از سویی هم سال‌ گذشته اداره ملی استندرد، گفته بود که بیشتر از ۷۰ درصد تانک‌های‌ تیل‌ در شهر کابل، به گونه‌ی غیرمعیاری ساخته شده‌اند. بررسی‌های این نهاد نشان می‌دهد که از میان صدها تانک تیل، تنها یکی-دو تای آن‌ها با معیارهای استندرد ساخته شده‌اند.

وزارت صنعت و تجارت، روند جوازدهی برای تانک‌ تیل‌ها را متوقف کرده است
برخلاف آنچه که در طرزالعمل اداره‌ی تصدی مواد نفتی آمده است، بسیاری از تانک‌های تیل‌ در ساحات سبز، هم‌جوار با خانه‌های رهایشی، مراکز آموزشی و شفاخانه‌ها ساخته شده‌اند.
سخنگوی شهرداری کابل، می‌گوید که بر اساس طرزالعمل ریاست مواد نفتی و گاز مایع، مساحت زمین برای ساخت تانک‌ تیل‌‎ها‌ باید حدود دو تا چهار هزار متر مربع باشد. سمیرا رسا تأکید می‌کند که در این طرزالعمل آمده است که تانک‌ تیل‌ها نباید در مناطق مسکونی ساخته شود.
افزون بر موجودیت تانک‌های تیل‌ در میان خانه‌های رهایشی، غیرمعیاری بودن آن نیز به چالش بزرگی برای شهروندان بدل شده است. مسئولان در وزارت تجارت و صنعت، می‌گویند که دولت از چند سال به این‌سو، به دلیل وقوع آتش‌سوزی در تانک‌های‌ تیل‌، روند صدور جواز برای تأسیس تانک‌ تیل را متوقف کرده است.
جواد دبیر، سخنگوی این وزارت می‌گوید که در حال حاضر روند جواز‌دهی برای تانک‌های‌ تیل‌ در شهر کابل، متوقف است و آن‌ها به‌تازگی یک کمیته‌ی را به‌منظور بررسی موضوعات پیش‌آمده در قسمت غیرمعیاری بودن تانک‌های‌ تیل‌ ایجاد کرده است.
مسئولان وزارت تجارت، متوقف کردن روند جواز را یک راه حل مقطعی می‌دانند و تأکید می‌کنند؛ تا زمانی که دستورالعمل مشخصی برای ساخت تانک‌های تیل‌ ساخته نشود، این روند از سر گرفته نخواهد شد.