شش ماه پس از شیوع کرونا؛ افغانستانی‌ها ۱۸ درصد فقیرتر شدند

علی شیر شهیر
شش ماه پس از شیوع کرونا؛ افغانستانی‌ها ۱۸ درصد فقیرتر شدند

به اساس آمار بانک جهانی و آمار دولت افغانستان، با گذشت شش ماه از شیوع کرونا در این کشور، درآمد ملی ۳۰ درصد و رشد اقتصادی ۸ درصد کاهش یافته است. هم‌چنان در شش ماه قرنتین، شهروندان افغانستان، ۱۸درصد فقیرتر شدند و سکتور خصوصی نیز دو میلیارد دالر امریکایی زیان کرده است.
نخستین واقعه‌ی ویروس کرونا در افغانستان، در ماه حوت سال گذشته در هرات ثبت شد. در حال حاضر با گذشت شش ماه از شیوع ویروس کرونا، شمار آلودگان به ۳۸ هزار رسیده است که از این میان ۱۴۰۰ نفر، جان باخته‌اند.

۳۰ درصد کاهش در درآمد ملی
گزارش شش ماهه‌ی بانک جهانی از وضعیت اقتصادی افغانستان در سال روان میلادی نشان می‌دهد که ۳۰ درصد از درآمدهای ملی و ۸ درصد رشد اقتصادی این کشور کاهش یافته است.
از سویی هم وزارت مالیه‌ی افغانستان، تاکید دارد که از زمان شیوع ویروس کرونا تا حالا، به دلیل بسته‌بودن مرزها و کاهش دادوستد اقتصادی، ۱۸ میلیارد افغانی، در درآمد ملی کاهش آمده است.
شمروزخان مسجدی، سخن‌گوی وزارت مالیه به روزنامه صبح کابل، می‌گوید: « در سال جاری مالی از آغاز شیوع کرونا تاکنون، عایدات ملی کاهش ۱۴ درصدی را نسبت به سال گذشته در عین زمان داشته است. بنابر این حدود ۱۸ میلیارد افغانی عاید را در شش ماه گذشته پس از شیوع کرونا از دست داده‌ایم.»
صادرات افغانستان که در مقایسه با واردات این کشور هیچ‌گاه قابل مقایسه نبوده، هم‌زمان با شیوع کرونا، کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است. به گفته‌ی اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان، میزان صادرات، در برخی از ماه‌هایی که این کشور اوج شیوع کرونا را تجربه کرد، حتا به صفر رسیده بود.
عبدالکریم ملک‌یار، سرپرست معینیت صنعت و تجارت وزارت صنعت و تجارت به روزنامه صبح کابل می‌گوید: «مقایسه شش ماه اول ۲۰۲۰ با شش ماه اول ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که واردات افغانستان ۲۳ درصد وصادرات افغانستان حدود ۲۸ درصد کاهش داشته است.»
به گفته‌ی آقای ملک‌یار بحران ناشی از شیوع کرونا سبب شده است که در شش ماه نخست ۲۰۲۰ صادرات افغانستان به ۲۳۵ میلیون دالر و واردات به ۲۶۲۳ میلیون دالر کاهش پیدا کند. در حالی که به اساس آمار وزارت صنعت و تجارت، میزان حجم بازرگانی افغانستان در سال ۲۰۱۹ به ۷٫۶ میلیارد دالر می‌رسید. از این مجموع نزدیک به ۶٫۶ میلیارد دالر آن واردات و ۹۹۵ میلیون دالر آن را صادرات تشکیل می‌داد.
خساره‌ی دو میلیارد دالری سکتور خصوصی
آماری اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان نشان می‌دهد که هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا شمار زیادی از تجارت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های متوسط و کوچک در افغانستان، ورشکست شده است.
سید زمان هاشمی، رییس اجرایی اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری، به روزنامه صبح کابل می‌گوید که به اساس ارزیابی این اتاق، شیوع کرونا سبب شده بسیاری از کارگران وظایف خود را از دست دهند و شماری از تجارت‌ها به ویژه تجارت‌های زنان تعطیل شود.
آقای هاشمی می‌گوید: « ضرر مالی وارد شده از کرونا به تمام تجارت‌ها ارزیابی نشده، اما تخمین زده می‌شود که تجارت‌های کوچک که بیشتر آسیب پذیر بودند، حدود دو میلیارد دالر ضرر دیده باشند.»
ارزیابی این اتاق نشان می‌دهد که به اثر شیوع کرونا، حرکت به سوی وضعیت بد اقتصادی در افغانستان دو برابر شده است. به اساس آماری اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان، سال‌های گذشته حرکت به سوی وضعیت بد اقتصادی در حدود هفت یا هشت درصد بود. ارزیابی‌های امسال این اتاق اما نشان می‌دهد که به دنبال بحران کرونا این رقم به ۱۴ درصد افزایش یافته است.
مکتب‌های خصوصی یکی از این تجارت‌های کوچکی است که به گفته‌ی اتحادیه‌ی این مکتب‌ها، بیشترین زیان را در زمان شیوع ویروس کرونا در افغانستان تجربه کرده و حدود ۳۰ درصد از این مکاتب بسته شده‌اند.
داوود بابری، رییس اتحادیه‌ی مکاتب خصوصی به روزنامه صبح کابل می‌گوید: «هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا در شش ماه گذشته، حدود دو نیم میلیارد افغانی به مکاتب خصوصی ضرر رسیده است. پیش از این در شروع هر سال خورشیدی، شمار زیاد از مکاتب جدید خصوصی آغاز به فعالیت می‌کردند. امسال اما در عین زمان درصدی زیادی از مکاتب حتا بسته شده و شمار زیادی از استادان ما بیکار شده‌اند.»
به گفته‌ی آقای بابری در شش ماه قرنتین، ۷۵ هزار استاد و کارمند اداری مکاتب خصوصی حقوق نگرفته‌اند. تاکنون ۲۵ هزار مکتب خصوصی زیر این اتحادیه در سراسر افغانستان فعالیت می‌کند. شماری از مکاتب خصوصی نیز استند که عضویت این اتحادیه را ندارد.
روح‌الله یما، مدیر یکی از مکتب‌های خصوصی در غرب کابل می‌گوید که پیش از شیوع ویروس کرونا، ماهانه نزدیک به ۵۰ هزار افغانی از این مکتب درآمد داشت. شش ماه قرنطیه اما سبب شده است که نه‌تنها درآمدی از این مکتب نداشته باشد، بل هر ماه بیشتر از ۳۰ هزار افغانی از بابت کرایه ساختمان، به او زیان برسد.
این مدیر مکتب می‌گوید: « در پنج ماه که مکتب رخصت بود، ما نزدیک به ۱۵۰ هزار افغانی ضرر دیده‌ایم. در کنار آن استادان ما در دوره قرنتین توقع معاش دارند و به دلیل که نتوانسته‌ایم معاش آنها را بپردازیم، تعداد آنها مکتب را ترک کرده‌اند. در کل نظم دادن دوباره‌ی مکتب هزینه‌ی دیگری کار دارد.»
۴۰ میلیون دالر کسر عاید از فضای هوایی
شیوع ویروس کرونا سبب شده است که پروازها از فضای هوایی افغانستان کاهش پیدا کند و تاثیر مستقیم روی درآمد ناشی از این پرواز داشته باشد. آماری اداره هوانوردی ملکی افغانستان نشان می‌دهد که این اداره در شش ماه گذشته، حدود ۴۰ میلیون افغانی کسر عواید داشته است.
قاسم وفایی‌زاده، رییس عمومی اداره هوانوردی ملکی چندی پیش در یک نشست خبری در کابل گفت: « شیوع ویروس کرونا بر میزان عواید اداره هوانوردی ملکی تاثیر داشته و عواید نیمه‌ی اول سال مالی ۱۳۹۹ این اداره، در مقایسه با زمان مشابه آن در سال گذشته، ۴۰ میلیون دالر کاهش داشته است.»
آماری اداره هوانوردی ملکی نشان می‌دهد که در زمان شیوع کرونا در افغانستان، شرکت‌های داخلی تنها ۴۱۲ پرواز خارجی داشته است. با این حال در دوره قرنتین تنها به دو شرکت هوایی داخلی به شمول آریانا و کام‌ایر بیشتر از سه میلیون دالر خساره وارد شده است. شرکت هوایی آریانا نیز تاکید دارد که در شش ماه گذشته این شرکت نزدیک به ۶۰ درصد از درآمدش را از دست داده است.
عالم شاه ابراهیمی، رییس شرکت هوایی آریانا به روزنامه صبح کابل می‌گوید: « ما پیش از شیوع کرونا به صورت هفته‌وار در شهرهای ارومچی چین، مسکو روسیه و جده‌ی عربستان پرواز داشتیم. در کنار آن پروازهای روزانه‌ی ما به شهرهای دبی، انقره، استانبول و دهلی ادامه داشت. کرونا سبب شد که این پروازها متوقف شود و با بیشتر از ۶۰ درصد عواید خود را از دست دهیم.»
افزایش بی‌پیشنه‌ی فقر و بیکاری
گزارش بانک جهانی نشان می‌دهد که شیوع کرونا در افغانستان و نبود زیرساخت‌های کمک‌رسانی سبب شده است که میزان فقر در این کشور ۱۸ درصد افزایش یابد. هم‌چنان آماری اتاق پیشه‌وران و دکانداران نشان می‌دهد که بیشتر از دو میلیون کارگر در زمان کرونا، از کار بی‌کار شده‌اند.
با وجود که بیکاری پیش از شیوع ویروس کرونا نیز در کشور بیداد می‌کرد، با شیوع کرونا اما میزان بیکاری به‌شکل بی‌پیشینه‌ای افزایش یافت. اکثر کسانی که به دلیل وضع قرنتین کارهای شان را از دست دادند، کارگران و کسبه‎‌کارانی با درآمد کوچک استند. این طبقه به دلیل نداشتن پس انداز، بیشترین آسیب‌پذیری را در دوره قرنتین متحمل شدند. به اساس برآورد وزارت اقتصادی افغانستان میزان بیکاری در زمان شیوع کرونا، از ۲۴ تا ۳۰ درصد بیشتر شده است.
آماری اتاق پیشه‌وران و دکانداران نشان می‌دهد که در شش ماه گذشته، بیشتر از دو میلیون کارگران روزمزد و غیررسمی در افغانستان کارهای شان را از دست داده اند.
نورالحق نذیر عمری، معاون اتاق پیشه‌وران و دکانداران افغانستان به روزنامه صبح کابل می‌گوید: « نظر به احصاییه‌ای که از طریق رییسان اصناف و پیشه‌وران به ما رسیده است، حدود ۳۰ درصد از پیشه‌وران کوچک، کسب وکار خود را از دست داده اند. کسانی که سرمایه صدهزار و دوصد هزار افغانی داشتند، در جریان قرنتین این پول‌های شان، مصرف مخارچ روزانه‌ی شان شده و تمام شده است.»
به گفته‌ی آقای عمری شیوع بیماری کرونا در افغانستان سبب شده است که کارهای متوسط و کوچک حدود ۸۰۰ میلیون تا یک میلیارد دالر خساره را متحمل شوند.
از سویی هم آماری بانک جهانی نشان می‌دهد که در زمان شیوع کرونا در افغانستان، ۱۵ میلیون افغان که شامل ۲ میلیون خانواده می‌شوند، در معرض آسیب‌پذیری شدید اقتصادی قرار دارند.
در گزارش بانک جهانی آمده است، برخی افغان‌ها که در آمد ثابت و دوام‌دار نداشتند، مجبور شدند اموال خانه‌ی شان را به فروش برسانند که بتوانند برای خانواده‌های شان مواد غذایی تهیه کنند.
این بانک در گزارش اخیرش نوشته است که بسیاری از خانواده‌ها به دریافت پول نقد از یک یا چندین عضو خانواده‌ی شان متکی استند که در کشورهای همسایه از جمله ایران و پاکستان مصروف کار استند، اما آن‌ها نیز مشکلات اقتصادی مشابهی را در زمان کرونا تجربه می‌کنند.
محاسبات بانک جهانی نشان می‌دهد که با ادامه‌ی این وضعیت، فقر شاید رشد ۱۸ درصدی را طی کند و از میزان کنونی(۵۴.۵ درصد) تا ۷۲ در صد افزایش یابد.
با این حال حکومت افغانستان برای کاهش آسیب‌پذیری افغان‌ها از بحران کرونا و رفاه عمومی، بودجه‌ی ۸۹.۶ میلیارد افغانی معادل ( حدود ۱.۲میلیارد دالری) را اختصاص داد. در کنار آن نهادها و کشورهای بین‌المللی نیز ۲۲.۴ میلیارد افغانی(حدود ۲۹۴ میلیون دالر) را برای مبارزه با کرونا تعهد کردند. مصرف این بودجه برای مبارزه با کرونا در سراسر افغانستان، تاثیری قابل توجهی بر وضعیت مردم نکرده و در مصرف آن صدها میلیون افغانی فساد صورت گرفت.
برنامه دوم حکومت برای رفاه عمومی در جریان شیوع کرونا، «دسترخوان ملی» با ۲۲۴ میلیون دالر بودجه بود. قرار بود این برنامه بیش از چهار میلیون خانواده را پوشش دهد، اما این طرح حکومت از سوی مجلس نمایندگان به دلیل ضعف مدیریت پروژه قبلی، رد شد.
از شیوع ویروس کرونا در افغانستان شش ماه می‌گذرد. با آنکه میزان مبتلایان این ویروس در شهرهای مخلتف افغانستان در هفته‌های اخیر، کاهش چشم‌گیری داشته، اما وزارت صحت عامه‌ی افغانستان هشدار داده است که در صورت جدی نگرفتن این ویروس از سوی شهروندان، افغانستان شاهد موج دوم کوید-۱۹ خواهد بود.