انرژی خورشیدی؛ تنها بدیل برای انرژی‌های فسیلی

خورشید منبع اساسی انرژی برای دوام زندگی است که با پیشرفت فناوری، استفاده از آن برای برآورده‌ساختن نیازهای انرژی مصرفی انسان‌ها نیز گسترش یافته است.
نور خورشید، هنگام تابیدن به زمین با خود به اندازه‌ای انرژی می‌آورد که می‌تواند همه‌ساله نیازهای انرژی جهان را تأمین کند.
در حال حاضر فناوری خورشیدی رو به پیشرفت و هزینه‌ی پیاده‌سازی این انرژی در حال کاهش است. فناوری‌های مختلفی برای تبدیل نور خورشید به انرژی مصرفی وجود دارد که از آن‌ها برای گرمایش و سرمایش خانه‌ها، گرم کردن آب، پخت‌وپز و همین طور تولید برق استفاده می‌شود.
استفاده از انرژی خورشیدی برای این که بازدهی بهتری نسبت به انرژی‌های فسیلی داشته و هزینه‌ی استفاده را کاهش می‌دهد و بی‌پایان است، اهمیت زیادی در زندگی انسان‌ها دارد.
انرژی خورشیدی هدیه‌ی طبیعت است که با بهره‌گیری درست از آن می‌توان بیشترین استفاده را برده و مصرف انرژی‌های فسیلی؛ مثل ذغال سنگ که عامل اصلی آلودگی هوا است را به اندازه‌ی زیادی کاهش داد.
امروز که آلودگی بیش از اندازه‌ی محیط‌ زیست و گرم‌شدن جو زمین، برای انسان‌ها خطرساز شده است، استفاده از انرژی خورشیدی را بیش از پیش ضروری کرده است.
روی این دلیل، کشورهای مختلف جهان در بخش استفاده‌از انرژی خورشیدی، سرمایه‌گذاری‌های بزرگی را انجام داده اند که هند و چین پیشتازترین آن‌ها اند.
برای استفاده از انرژی رایگان که طبیعت برای ما هدیه کرده است، کافی است فناوری آن را پیاده کنیم، تا آسیب کمتری به طبیعت زده و همین‌طور با مصرف انرژی پاک پشتیبان سلامت خود و محیط خود باشیم.
بحران آلودگی هوا و محیط زیست کابل که آن را در میان آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار داده است؛ نیازمند سرمایه‌گذاری و استفاده از انرژی خورشیدی است که به دلیل پاک و رایگان بودن آن، بهترین بدیل برای انرژی فسیلی می‌تواند باشد.

مزیت‌های استفاده از انرژی خورشیدی
انرژی خورشیدی به دلیل نداشتن تاریخ مصرف، جایگزین پایداری برای سوخت‌های فسیلی به شمار می‌رود؛ چون سوخت‌های فسیلی تاریخ مصرف دارند؛ اما انرژی خورشید تا ملیاردها سال در دست‌رس خواهد بود.
از سوی دیگر این انرژی گاز گلخانه‌ای پخش نمی‌کند که در مقایسه با سوخت‌های فسیلی تأثیر کمتری روی محیط زیست دارد. همین‌طور به دلیل زیاد بودن نور خورشید در همه جا، این منبع در اختیار همگان قرار دارد و با سرمایه‌گذاری در این بخش، می‌شود در بخش انرژی‌های مصرفی، کشورها از هم‌دیگر بی‌نیاز باشند.

انرژی خورشیدی در افغانستان
افغانستان در سال بیشتر از ۳۰۰ روز خورشیدی دارد که بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی خورشیدی است. از سویی هم برای کاهش آلودگی هوا در شهر کابل که سالانه جان ۳۵۰۰ نفر را می‌گیرد، به ایست کامل سوخت‌های فسیلی نیاز است.
محمد کاظم همایون، رییس محیط زیست کابل، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که ما بیشتر از ۳۰۰ روز آفتابی داریم و در کنار آن کشوری خشک و نیمه‌خشک استیم، تهدیدها جدی است و منابع طبیعی ما با رشد جمعیتی هم‌خوانی ندارد که منجر به از میان رفتن باروری زمین شده و فقر را گسترش می‌دهد؛ روی این دلیل تنها بدیل برای انرژی‌های فسیلی در افغانستان، می‌تواند انرژی خورشیدی باشد.
به باور کارشناسان محیط زیست، افغانستان، از لحاظ جغرافیایی بستر مناسبی برای استفاده از انرژی خورشیدی است؛ اما به سرمایه‌گذاری گسترده در این بخش نیاز است تا بتوان به گونه‌ی فراگیر از این انرژی پاک استفاده کرده و مصرف انرژی‌های فسیلی را کاهش داده و در نهایت به صفر رساند.
به باور آقای همایون، سرمایه‌گذاری روی انرژی خورشیدی در افغانستان به ویژه شهر کابل به سه دلیل اهمیت پیدا می‌کند.
نخست این که افغانستان عضویت کنوانسیون تغیرات اقلیمی؛ که برای کاهش دی‌اکساید کاربن در جهان کار می‌کند، را دارد.
هر چند افغانستان از شمار کشورهایی نیست که بیشترین دی‌اکساید کاربن را تولید کند؛ اما عضویت کنوانسیون را دارد و همین‌طور عضویت کنوانسیون‌های مونترال و وین را که به خاطر رقیق شدن لایه‌ی اوزون است، دارد و در اهداف انکشاف ‌پایدار و در تعهداتی که در کنوانسیون‌های بین‌المللی دارد، ملزم به کاهش دی‌اکساید کاربن است. آقای همایون می‌گوید که در صورت تطبیق این برنامه، افغانستان می‌تواند از کنوانسیون، پول‌های زیادی را به کشور واریز کند؛ اگر ظرفیت‌ها و جود داشته باشد.

دوم این که با سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توان به اقتصاد ‌پایدار که راه رسیدن به انکشاف پایدار است، رسید.
سوم این که چالش‌های محیط زیستی‌ای که امروز سر راه ما است و هر روز گسترش پیدا می‌کند؛ مثل ازدیاد جمعیت در شهرها که سبب پایین‌آمدن عمر محیط و اکو‌سیستم ما می‌شود و هزینه‌های پنهانی‌ای که ما از این بابت می‌پردازیم، عدالت میان‌نسلی را متأثر می‌کند که تنها با استفاده از انرژی خورشیدی می‌توان این بحران را مهار کرد.وزارت انرژی و آب، برای رهایی کشور از این وضعیت، پالیسی انرژی قابل تجدید افغانستان را تدوین کرده است که روند اصلی پروژه‌های انرژی قابل تجدید را در برنامه‌های توسعه‌ای کشور پیش‌بینی می‌کند که انرژی خورشیدی را نیز در بر می‌گیرد.
احمد سیر نیکزاد، سخنگوی وزارت انرژی و آب، می‌گوید که این پالیسی دو مرحله دارد که در مرحله‌ی نخست (۲۰۱۵- ۲۰۲۰) محیط سالم را برای فعالیت‌های توسعه‌ای و رشد سکتور انرژی قابل تجدید به ویژه با مشارکت سکتورهای عامه و خصوصی آماده کرده و مشوق‌هایی را برای جلب سرمایه‌گذاری معرفی کرده است.
در مرحلۀ دوم (۲۰۲۱-۲۰۳۲) انرژی قابل تجدید، به اساس تجربه‌های به دست آمده در کوتاه‌مدت کاملا به طور تجارتی راه‌اندازی خواهد شد.
به اساس پالیسی انرژی قابل تجدید وزارت انرژی و آب، تا ۲۰۳۲ قرار است ۹۵ درصد برق مورد نیاز کشور، از منابع قابل تجدید و درون‌مرزی تأمین شود.
این وزارت سند داوطلبی بسته‌ی دو هزار میگاوات برق خورشیدی در پنج زون کشور را نیز به اعلام سپرده است. این پروژه قرار است در ولایت‌های بلخ، هرات، کندهار، ننگرهار و کابل، تطبیق شود که تا هنوز تنها کار ساخت بسته‌ی کندهار آن تکمیل شده است.
همین‌طور پروژه‌ی ۵٫۵ میگاوات برق خورشیدی ولایت دایکندی نیز در حال تطبیق است که در نتیجه‌ی تطبیق آن نزدیک به بیست هزار خانوار از برق برخوردار خواهد شد .
همین‌گونه قرارداد پروژه‌ی ۵ میگاوات برق خورشیدی ولایت غور نیز بسته شده است که در نتیجه‌ی تطبیق آن نزدیک به ۱۵ هزار خانواده از نور برق برخوردار خواهد شد.
این وزارت در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ در بیشتر ولایت‌های کشور، کار سروی و ترتیب اسناد تخنیکی، پروژه‌ی برق خورشیدی را انجام داده است؛ اما بیشتر این پروژه‌ها هنوز وارد مرحله‌ی اجرایی آن نشده است.
برای استفاده از انرژی خورشیدی در افغانستان، مشکل اصلی نبود و یا کم‌بود منابع مالی است.
آقای همایون می‌گوید: «در صورتی که درایت داشته باشیم، وزارت انرژی و اّب، ریاست برشنا، اداره‌ی ملی حفاظت محیط زیست و سایر نهادهای سکتوری در این بخش می‌توانند دور هم جمع شده، پیشنهادها و پروپوزل‌های خود را به دبیرخانه‌ی کنوانسیون تغیرات اقلیمی ارائه کنند.»
افغانستان چهاردهمین کشور متأثر از تغیرات اقلیمی در جهان است و روی این دلیل کنوانسیون تغیرات اقلیمی باید سالانه ۱٫۷ میلیارد دالر به افغانستان بدهد.
کاظم همایون می‌گوید، با هماهنگی و ایجاد ظرفیتی که بتواند پیشنهادهای خود را به دبیرخانه‌ی کنوانسیون تغییرات اقلیمی ارائه کند؛ ما می‌توانیم صدها میلیون دالر از این کنوانسیون گرفته و بخش مهم آن را روی انرژی‌ خورشیدی سرمایه‌گذاری کنیم.
اما وی می‌گوید که متأسفانه سیاست‌های ما از دید زیست‌محیطی سیاست سبز نیست؛ در صورتی که ما به تعهدات خود در رابطه به کنوانسیون تغییرات اقلیمی درست عمل کنیم و گزارش سالانه‌ی خود را به دبیر‌خانه‌ی آن ارائه کنیم، می‌توانیم کمک‌های فراوانی را دریافت کنیم.
به گفته‌ی آقای همایون، متأسفانه افغانستان تا هنوز دومین گزارش خود را به کنوانسیون تغییرات اقلیمی ارائه کرده است؛ این در حالی است که دیگر کشورها هفتمین و هشتمین گزارش شان را ارائه کرده اند.
لیلا سامانی، رییس اطلاعات و ارتباطات عامه‌ی اداره‌ی ملی حفاظت از محیط زیست می‌گوید: «در افغانستان تا هنوز بیشتر تمرکز روی صلح و جنگ بوده و تا چند سال پیش کسی به محیط زیست توجهی نداشته و در آجندای کاری دولت شامل نبوده است.»
خانم سامانی، تأکید می‌کند که اگر هوای پاک و محیط پاک می‌خواهیم باید روی انرژی خورشیدی سرمایه‌گذاری کنیم و این برای افغانستان پاسخ مثبت می‌دهد.
هم‌زمان با بالا گرفتن آلودگی هوای کابل که نفس‌های مردم را با مرگ آلوده کرده است، چهارشنبه‌ی هفته‌ی گذشته (۲۲ قوس) محمداشرف غنی، رییس‌جمهور کشور، در دیدار با مسؤولان اتحادیه‌های خدمتی تولیدی و صنعتی انرژی قابل تجدید در رابطه به حمایت از سیستم‌های انرژی خورشیدی به هدف کاهش آلودگی هوا، گفت که دولت برای پیش‌گیری از آلودگی هوا، دنبال تولید انرژی بدیل برای سوخت نفت و ذغال است.
وی هم‌چنان اضافه کرد که به خاطر رسیدن به این هدف در شروع باید اداره‌های دولتی از انرژی خورشیدی استفاده کنند تا آلودگی هوا کاهش پیدا کند.
آقای غنی هم‌چنان مدعی شد که در آینده این برنامه را برای شهرک‌ها، تأسیسات خصوصی، گرمابه‌ها، فرودگاه‌ها و کارخانه‌ها نیز در نظر دارند تا بتوانند با آلودگی هوا به گونه‌ی جدی و پی‌گیر مبارزه کنند. او می‌گوید که برای پیاده ساختن این هدف، حکومت حاضر است در این بخش با همه شرکت‌های تولید انرژی خورشیدی، برای فراهم شدن سهولت بیشتر، مشارکت را راه بیاندازد.
امروز در سطح جهان انرژی خورشیدی تنها بدیل برای انرژی‌های فسیلی به ویژه در شهرهای آلوده شناخته است؛ روی این دلیل تنها با استفاده از انرژی خورشیدی می‌توان پاکی و سلامتی را به هوای کابل بازگردانده و همه‌ساله از مرگ ۳۵۰۰ نفر پیش‌گیری کرد.