ایستگاه‌های شهری در کابل؛ بس‌ها در دهلی

مهم‌ترین ویژگی زندگی شهری، نظم است که برای رسیدن به آن به ابزارهای بی‌شماری نیاز است؛ یکی از این ابزارها، بس‌های شهری است.
وجود بس‌های شهری، ایستگاه‌های شهری و خط انتقال شهری، از مشخصه‌های زندگی شهری است. در شهرها به دلیل تراکم بیش از اندازه‌ی جمعیت و تنظیم این جمعیت و مهیاکردن زمینه‌ی رفت‌وآمد راحت در شهر، به بس‌های شهری نیاز است. برطرف کردن این نیاز مسؤولیت حکومت است تا این زمینه را برای همگان بدون تبعیض مهیا کند؛ اما باشندگان کابل پس از ورود مجاهدین به کشور تا امروز با از کار افتادن بس‌های برقی شهری دیگر از این امتیاز محروم شده اند.
تنظیم ترافیک شهری در افغانستان به عهده‌ی وزارت امور داخله است؛ اما در شهر کابل، بر اساس توافق‌نامه‌ی (۸ عقرب ۱۳۹۶) میان وزارت امور داخله و شهرداری کابل؛ امور خدماتی ترافیک شهری از وزارت امور داخله به اداره‌ی شهرداری کابل انتقال یافته است. روی این دلیل، شهرداری کابل از اواخر سال گذشته به این سو به ساخت و ساز ایستگاه‌های شهری پرداخته و به گونه‌ی مجموعی ۲۶۴ ایستگاه شهری را در هجده ناحیه‌ی شهر به مصرف ۱۶۰ میلیون افغانی ایجاد کرده است.
این ایستگاه‌ها با داشتن دو درازچوکی و سایه‌بان، در کنار خود یک غرفه را نیز جا داده است. به اساس گفته‌های شهرداری کابل، قرار است این غرفه‌ها به سکتور خصوصی به کرایه داده شود و در آمد آن به حساب شهرداری کابل واریز شود.
همچنین برای این ایستگاه‌های شهری سولر (برق آفتابی) نیز در نظر گرفته شده است. نرگس مومند، سخنگوی شهرداری کابل، می‌گوید که با شروع فعالیت بس‌های شهری این سولر‌ها نیز نصب خواهد شد.
از ساخت این ایستگاه‌های شهری در کابل ماه‌ها می‌گذرد؛ اما از بس‌های شهری خبری نیست.
این در حالی است که از شروع حکومت حامدکرزی تا به حال صد‌ها عراده بس شهری از سوی کشورهای مختلف به افغانستان کمک شده است؛ به ویژه هند، کوریا و پاکستان.
شمار زیادی از این بس‌های شهری به دلیل به کفایتی‌های ریاست تصدی ملی‌بس از کار افتاده و در انباری (پارکینگ‌های این تصدی)، تلنبار شده است.
در حال حاضر ۸۰ عراده بس شهری در چهار خط شهری در کابل فعال است؛ اما ۳۵۰ عراده‌ی دیگر، به دلیل مشکلات فنی در پارکینگ تصدی ملی‌بس انتظار ترمیم را می‌کشد.
قرار است که هندوستان به اساس توافق‌نامه‌ی (PRP) که با وزارت ترانسپورت افغانستان به امضا رسانده، هزار عراده بس شهری دیگر نیز به افغانستان کمک کند؛ اما پیش‌شرط هند برای دادن این بس‌های شهری؛ ترمیم ۳۵۰ بس شهری موجود در تصدی ملی‌بس است.
محمدیونس امیری، رییس تصدی ملی‌بس، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید: «قرار است ۳۵۰ عراده‌ی دیگر را به کمک دولت هند ترمیم کنیم. که ۵۰ درصد پرزه‌ها آمده ‌است و در انتظار آمدن پرزه‌های دیگر استیم. با آمدن این پرزه‌ها، بس‌هایی که ترمیم‌طلب است، ترمیم می‌شود.»
او، می‌گوید که کار پلان و بهره‌برداری این طرح تکمیل شده است که در نتیجه‌ی تطبیق این طرح، میزان راه‌بندان در شهر کاهش یافته و از آلودگی هوا نیز کم می‌شود.
یک شهر چشم‌انتظار بس‌های شهری؛ اما؟
نبود بس‌های مسافربری در شهری به ازدحام کابل، بزرگترین معضل اجتماعی به شمار می‌رود. در حال حاضر خدمت‌رسانی حمل و نقل شهری در کابل را سکتور خصوصی به پیش می‌برد که استفاده از آن برای شماری از مردم گران تمام شده و گاهی استفاده از آن برای شماری از باشندگان کابل ناممکن می‌نماید.
رشید، باشنده‌ی کابل، می‌گوید که گاهی وقت‌ها به دلیل نداشتن پول کافی نمی‌تواند از تاکسی‌های شهری استفاده کند و ناچار است فاصله‌های نیم‌ساعته و یک‌ساعته را پیاده‌روی کند.
بیشتر باشندگان کابل از نبود بس‌های شهری رنج می‌برند؛ چیزی که نبودش باعث شده باشندگان کابل ساعت‌ها روی سرک سرگردان بمانند و به وِیژه پس از چهار عصر، بیشر مردم ناچار اند ساعت‌ها روی سرک در ایستگاه‌های نامشخص انتظار موتری را بکشند تا آن‌ها را به مقصد شان برساند؛ اما این انتظار نه تنها که بر آورده نمی‌شود بکله شماری از رانندگان شهری از ناچاری مردم استفاده کرده و در این زمانی از روز، کرایه را از ۲۰ افغانی به ۳۰ و تا ۵۰ افغانی افزایش می‌دهند که در این صورت شماری از روی ناچاری به این کار راننده تن می‌دهند و شماری هم پیاده‌روی را راه حل دانسته و به راه خود ادامه می‌دهند.
در همین حال، محمدیونس امیری، می‌گوید که اگر دولت هند تعداد ۱۰۰۰ عراده ملی‌بس را که وعده سپرده است، ندهد، دولت افغانستان حاضر شده است ۶۵۰ عراده‌ی دیگر را از هزینه‌ی دولت خریداری کند. به گفته‌ی آقای امیری، این بس‌ها قرار است از اوزبیکستان خریداری شود که در سند بودجه‌ی ۱۳۹۹ جای می‌گیرد.
به اساس گفته‌های تصدی ملی‌بس، قرار بر این است تا در سه ماه نخست سال آینده ۱۲۰ بس آن خریداری شده و به فعالیت در شهر شروع کند و باقی آن در هژده ماه دیگر خریداری خواهد شد.
به اساس سنجش تصدی ملی‌بس، برای تنظیم ترافیک شهری در کابل به ۱۶۰۰ بس شهری نیاز است.
این در حالی است که تصدی ملی‌بس تنها ۸۰ بس شهری فعال در شهر کابل دارد.
اگر فرض را بر این بگیریم که هندوستان از وعده‌ای که به افغانستان داده است شانه خالی کند و این ۱۰۰۰ عراده بس به کابل وارد نشود. با ترمیم ۳۵۰ بس شهری موجود در کشور ،آن هم به کمک هندوستان؛ ما در سال آینده تنها ۴۳۰ بس شهری خواهیم داشت که یک چهارم نیاز کل کابل است.
این‌ها به این معنی است که باشندگان کابل برای رهایی از این معضل باید چشم انتظار هند باشند تا دولت افغانستان.
قرار بر این بود که تصدی ملی‌بس به اداره تبدیل شود؛ این که چرا این کار نشد، دلیلش روشن نیست؛ اما آقای امیری می‌گوید که قرار است این تصدی تا پایان سال به شرکت تبدیل شود. او می‌گوید: «اساس‌نامه‌ی آن ترتیب شده است و روی پروسه‌ی مطالبات و بدهی‌های آن نیز کار جریان دارد و قرار است تا ختم سال این تصدی به شرکت تبدیل شده و در بدنه‌ی وزارت مالیه جای بگیرد.»
این در حالی است که شبکه‌ی خدمات حمل و نقل شهری کابل در سال ۱۳۵۴-زمان ریاست‌جمهوری محمد داوود- ایجاد شد. پیش از شروع جنگ‌های داخلی، تصدی ملی‌بس تنها در کابل نزدیک به ۱۶۰۰ بس‌شهری داشت که پس از آن نزدیک به ۱۵۰ بس‌ برقی نیز به شبکه‌ی حمل و نقل شهری در کابل افزوده شد.
شبکه‌ی حمل و نقل بس‌های برقی در دهه‌های پیش از سوی جمهوری چک در کابل راه‌اندازی شده بود؛ اما این شبکه با به قدرت رسیدن مجاهدین در کابل نابود شده و باشندگان کابل از آن روزها تا به حال چشم انتظار بس‌های شهری را می‌کشند.