سیلاب؛ فاجعه‌ای ناگهانی، بی‌توجهی و سردرگمی

افغانستان در کنار جنگ و فقر، یکی از کشورهای به شدت آسیب‌پذیر در برابر حوادث طبیعی است. همان‌طوری که جنگ، روزانه جان افراد زیادی را می‌گیرد و خانه‌های زیادی را نیز نابود می‌کند و فقر فزاینده زندگی اکثر مردم را زیر تأثیر قرا می‌دهد، حادثه‌های طبیعی نیز، دست از سر مردم این کشور بر نمی‌دارد و سالانه‌، شمار زیادی از شهروندان این کشور، جان‌های شان را در سیلاب‌ها، زلزله، لغزش کوه و برف‌کوچ، از دست می‌دهند.

اخیرا، جاری شدن سیلاب در ۱۳ ولایت افغانستان، خساره‌هایی به مردم وارد کرد که میزان آن، «بسیار» گسترده عنوان شده است. این سیلاب، در ولایت‌های پروان، کابل، کاپیسا، میدان وردک، پنجشیر، ننگرهار، لغمان، لوگر، پکتیکا، پکتیا، نورستان و خوست جاری شده و جان شماری زیادی از افراد را گرفته و شماری هم، زیر آوارها هنوز مفقود اند.

قاسم حیدری، معین پالیسی وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید، آماری که آنان تا اکنون جمع‌آوری کرده اند، نشان می‌دهد که ۱۵۱ نفر جان باخته، ۲۵۰ نفر زخمی شده و بیش از ۱۵۰۰ خانه تخریب شده است؛ اما این آمار، نهایی نیست و هر لحظه در حال افزایش است. طبق آمار این وزارت، تنها در چاریکار، مرکز ولایت پروان، تعداد جان‌باخته‌گان به بیش از ۱۰۰ نفر می‌رسد که بیشترین خسارت را از سیلاب‌های اخیر دیده است.

هم‌چنان، در ولایت کاپیسا، ۳۰ نفر در نتیجه‌ی جاری شدن سیلاب، جان باخته اند و بیش از ۶۰ نفر دیگر، زخمی شده اند. در ولسوالی سروبی ولایت کابل نیز، تا اکنون ۱۹ نفر جان باخته اند. وضعیت کاپیسا، نگران‌کننده اعلام شده و هم‌چنان، مسؤولان می‌گویند که احتمال سرازیر شدن سیلاب در روزهای آینده نیز، در برخی از ولایت‌های دیگر وجود دارد.

به گفته‌ی معین پالیسی وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث، سیلاب‌های اخیر، به ویژه در ولایت پروان، ناگهانی و غافل‌گیرکننده بود. او می‌افزاید، کاری که آنان توانایی انجامش را داشته‌اند، در بخش توزیع کمک‌های غذایی و غیرغذایی  به آسیب‌دیدگان انجام داده و حدود ۲۰۵ میلیون افغانی، به زیان دیدگان کمک اختصاص یافته است.

سیلاب‌ها هرچند قابل پیش‌بینی اند، اما پیش‌گیری سیلاب، کاری سخت و ناممکن به نظر می‌رسد. برای جلوگیری از خسارت ندیدن در سیلاب، خانه‌ها باید پیش از وقوع رویداد، تخلیه شود؛ کاری که در افغانستان، خیلی کم صورت می‌گیرد و مورد توجه مردم و دولت نیست. معمولا، سیلاب از باران‌های شدید، ذوب برف‌ها، تغییر بستر رودخانه‌ها و بندهای آب به وجود می‌آید و گاهی سیلابی در یک منطقه جاری می‌شود که حتا قابل پیش‌بینی نیست. سیلابی که در چاریکار مرکز ولایت پروان جاری شد، از همین نوع سیلاب بود.

کمکی از سوی دولت صورت نگرفته است

با آن که وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث، می‌گوید که به آسیب‌دیدگان ناشی از سیلاب اخیر در ۱۳ ولایت، کمک‌های اولیه صورت گرفته؛ اما باشندگان محل، می‌گویند که هنوز هم هیچ کسی به آنان کمک نکرده است.

برخی از باشندگان چاریکار، در صحبت با روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گویند، میزان خسارتی که آنان دیده اند، غیر قابل تصور است، خانه‌های آنان ویران شده، افرادی زیادی زیر آوارها گیر مانده و هنوز هیچ کمکی از سوی دولت، به آنان صورت نگرفته است.

شمس‌الحق، وکیل‌گذر منطقه‌ی «پارچه یازده» در مرکز چاریکار ، از چشم‌دید خود و میزان آسیب‌های سیلاب، به روزنامه‌ی صبح کابل اطلاعاتی ارائه کرد. به گفته‌ی او، خسارتی که در منطقه‌ی شان وارد شده، غیر قابل توصیف است. او گفت: «همی پروان بیخی سروزیر شده، خودم دیروز تا چوک چاریکار رفتم، هیچ کوچه و سرک معلوم نمی‌شه و هیچ به زبان راست نمی‌یایه، کل پروان سروزیر است.»

او، در واکنش به این که گویا دولت به آسیب‌دیدگان، کمک غذایی و غیرغذایی توزیع کرده، می‌گوید که حتا یک نان خشک هم به آنان از سوی دولت کمک نشده و تنها، نهادهای خیریه و سکتورهای خصوصی، به مردم کمک کرده اند. به گفته‌ی او، دولت پروای آنان را ندارد و ناگزیر، خودشان دست به کار شده و افراد را از زیر آوارها بیرون می‌کشند.

باشندگان محل در چاریکار پروان، می‌گویند که امکان دارد تعداد جان‌باختگان، به بیش از ۱۵۰ نفر برسد و هنوز هم، جست‌وجوی آنان جریان دارد.

رامش که یکی دیگر از آسیب دیدگان است، می‌گوید که ۳ عضو خانواده‌ی شان را از دست داده و برادرش، زخمی شده و زن برادرش، در زیر آوار گیر مانده است.  او، می‌گوید که به آنان، هیچ کمکی صورت نگرفته و به همه‌ی مردم آن محل، معلوم است.

این در حالی است که رییس‌جمهور غنی نیز، چهارشنبه شب (۵ سنبله)، در صحبت با شماری از بزرگان ولایت پروان، گفته است که دولت، از تمام امکاناتش برای رسیدگی به آسیب دیدگان کار خواهد گرفت و تیم عملیات عاجل و صحی، در ساحه موظف شده تا به مردم کمک کند. او، به آسیب‌دیدگان ناشی از سیلاب‌های اخیر، از هر گونه همکاری دولت اطمینان داد و از نهادهای خیریه و تاجران نیز، تقاضا کرد تا به آن‌ها، کمک کنند.

از سویی هم، احمدتمیم عظیمی، سخن‌گوی وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث، روز پنج‌شنبه (۶ سنبله)، در یک نشست خبری گفت که ۳۱۳ روستا در ۲۵ ولایت، در معرض تهدید جدی خطر‌های طبیعی قرار دارد. او، افزود که تیم عملیاتی در ساحه توظیف شده و به حدود ۵هزار خانواده نیز، کمک صورت گرفته است.

سخن‌گوی وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث، می‌گوید که برای هر فردی که در نتیجه‌ی سیلاب جان باخته، ۵۰ هزار افغانی پول اختصاص یافته و به خانواده‌های شان، سپرده شده است. به گفته‌ی او، کمک‌هایی مثل توزیع لباس، غذا و آب، به آسیب‌دیدگان صورت گرفته و نهادهای خصوصی نیز، در این راستا همکاری کرده اند.

دلیل گستردگی سیلاب‌ها

محمدقاسم حیدری، معین پالیسی وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث، می‌گوید، به دلیل این که اکثر خانه‌ها سنگی و گلی اند، در برابر سیلاب مقاومت کمتر دارند و به محض جاری شدن سیلاب، این خانه‌ها به گسترده شدن سیلاب‌ها کمک می‌کند و میزان تخریب و خسارت نیز، بالا می رود.

راه حلی برای بیرون رفت از این مشکل که همه‌ساله در شمار زیادی از ولایت‌ها، سیلاب جاری شده و تلفات سنگینی به مردم وارد می‌کند، وجود ندارد. خانه‌ها به شکل بی‌رویه، بدون پلان و نقشه‌کشی ساخته می‌شوند.

شمس‌الحق، یکی از متنفذین منطقه در چاریکار، می‌گوید که خانه‌های اکثر مردمی که از سیلاب زیان دیده اند، در دامنه‌ی کوه قرار گرفته و ساحه بدون نقشه‌ی دولت، به مردم فروخته شده است. به گفته‌ی او، مردم برای رفع آب باران از بام‌های شان، یک یا دو ناودان می‌گذارند، اما آبی که از دامنه‌ی کوه سرازیر می‌شود، راه بیرون رفت ندارد. سیلاب، مهمان ناخوانده‌ی آنان است و همه ساله در این ولایت، سیلاب جاری می‌شود؛ اما راه‌حلی برای آن سنجیده نشده است.