پس از هفته‌ها توقف گفت‌وگوهای صلح افغانستان و به بن‌بست رفتن آن، زلمی خلیل‌زاد –فرستاده‌ی ويژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا برای صلح افغانستان- به کابل آمد و سند پیشنهادی وزارت خارجه‌ی امریکا برای ایجاد «دولت انتقالی صلح» را به رهبران دولت افغانستان و شماری از چهره‌های سیاسی این کشور سپرد. پس‌ازآن محمد اشرف‌غنی، رییس‌جمهور افغانستان، می‌گوید که این طرح‌ها هم در گذشته و هم اکنون نوشته می‌شود و ممکن است که در آینده نیز هم‌چون کاغذهایی نوشته شود؛ اما راه افغانستان در قانون اساسی این کشور مشخص شده است.
رییس‌جمهور غنی، شنبه (۱۶ حوت) که در برنامه‌ی گشایش سال سوم دور هفدهم تقنینی پارلمان صحبت می‌کرد، گفت که هیچ‌کسی نمی‌تواند، در مورد انحلال نهادهایی که موجودیت‌شان در قانون اساسی افغانستان آمده است، تصمیم بگیرد. او می‌گوید که شورای ملی افغانستان دوام‌دار است و قانون اساسی و نهادهای ملی هم به‌جای خود خواهند ماند. «ما وثیقه نمی‌خواهیم، ما قانون اساسی داریم و کسی هم نمی‌تواند قانون اساسی ما را منحل اعلام کند.»
در سندی که آقای خلیل‌زاد به رهبران سیاسی و جهادی سپرده و نسخه‌ا‌ی از آن به رسانه‌ها درز کرده، آمده است که همه‌ی قوانین کنونی در افغانستان به شمول قانون اساسی و تعهدات بین‌المللی افغانستان تا تصویب قانون اساسی جدید، پابرجا می‌ماند؛ اما نشست بزرگان داخلی با محوریت سازمان ملل متحد، در بیرون از کشور تشکیل می‌شود که درباره‌ی آینده‌ی افغانستان تصمیم بگیرند.
در این سند، دو ساختار برای حکومت و دو ساختار برای شورای ملی –پارلمان- پیش‌بینی شده است. در طرح اول، حکومت و پارلمان پابرجا بوده و نمایندگان طالبان در آن مدغم می‌شود؛ اما در ساختار دومی حکومت شامل رییس‌جمهور، صدراعظم، معاونین صدراعظم، روسای ادارات مستقل و دیگر نهادهای مرتبط حکومتی خواهد بود. همچنان در ساختار دومی، پارلمان منحل شده و صلاحیت‌های این نهاد، به «دولت انتقالی صلح افغانستان» سپرده خواهد شد.
با این‌حال، رییس‌جمهور غنی می‌گوید که شورای ملی ما دوام‌دار است و قانون اساسی، راه تعدیل قانون اساسی را نیز باز گذاشته است؛ کسی نمی‌تواند با نوشتن طرح‌های مختلف برای افغانستان تکلیف تعیین بکند.
آقای غنی، هرچند به گونه‌ی مستقیم به سند خلیل‌زاد اشاره نمی‌کند؛ اما تأکید می‌کند که برای رسیدن به صلحی که در آن استقلال و منافع ملی حفظ شود، حاضر به هرگونه فداکاری است؛ اما از قانون اساسی و انتخابات که در آن اراده‌ی مردم تمثیل می‌شود، نمی‌گذرد.
انتخابات زودهنگام یا عقب‌نشینی غنی
هرچند در سند «دولت انتقالی صلح» که به رسانه‌ها درز کرده، گفته شده است که در قانون اساسی بعدی افغانستان، انتخابات یک اصل عمده است و رهبری سیاسی در افغانستان آینده بر مبنای انتخابات سالم، شفاف، بی‌طرف و سراسری برگزیده می‌شود؛ اما رییس‌جمهور غنی انتخابات را یک اصل غیرقابل معامله پنداشته و تأکید می‌کند: «انتقال قدرت از طریق انتخابات برای ما یک اصل غیرقابل معامله است. ما آماده استیم که در مورد برگزاری انتخابات آزاد، شفاف و سرتاسری تحت مدیریت جامعه جهانی بحث کنیم. در مورد تاریخ برگزاری انتخابات هم می توانیم صحبت کنیم و به نتیجه برسیم.»
با این‌حال، شماری از نمایندگان مجلس با اشاره به گفته‌های غنی، تصریح می‌کنند که آقای غنی، در سخنان امروزی‌اش نوعی «عقب‌نشینی» داشته است؛ عقب‌نشینی‌ای که هم می‌تواند راهگشا باشد و هم می‌تواند طرح حکومت موقتی یا انتقالی را مهار کند.
محمدعلی اخلاقی، عضو مجلس نمایندگان به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که در صحبت‌های آقای غنی این پیام روشن بود که او در صورت پابرجا بودن نهادهای داخلی و قانون اساسی، حاضر است که انتخابات زودهنگام را برگزار کند: «غنی برخلاف گذشته، امروز یک عقب‌نشینی عقلانی کرد؛ انتقال قدرت از طریق انتخابات زودهنگام.»
به گفته‌ی این عضو مجلس، اگر گزینه‌ها در اختیار رییس‌جمهور غنی گذاشته شود، او به‌هیچ‌عنوان حاضر به رها کردن قدرت در وسط سال‌هایی که قانون اساسی برایش تعریف کرده است، نخواهد بود؛ اما از آن‌جایی که سازمان ملل و ایالات‌متحده‌ی امریکا، تأکید روی حکومت اشتراکی دارد، رییس‌جمهور غنی هم مجبوراست که قربانی بدهد و رها کردن قدرت از طریق انتخابات «زودهنگام» بهترین گزینه برای او است.
با این‌حال، شماری از کارشناسان سیاسی هم باور دارند که تلاش حکومت و شخص آقای غنی بر این است که نظام حفظ شود. علی‌سجاد مولایی، آگاه سیاسی در صحبت با روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که ممکن است، آقای غنی قربانی باشد؛ اما تلاش می‌کند که از طریق انتخابات حتا انتخابات زودهنگام، قدرت انتقال کند: «غنی می‌گوید که ساختار حفظ شود، قانون اساسی پابرجا بماند، اگر تغییراتی هم میاید در چارچوب قانون اساسی باشد.»
از سویی هم شماری از چهره‌های سیاسی، از طرح آقای خلیل‌زاد، استقبال کرده و آن را یک طرح «خوب» خوانده است. به باور این چهره‌ها، در طرح آقای خلیل‌زاد، به حفظ دست‌آوردهای بیست سال گذشته، تأکید شده است.
عطامحمدنور، رییس اجرایی حزب جمعیت اسلامی، (شنبه، ۱۶ حوت) در صحبت با رادیو آزادی گفته است که طرح آقای خلیل‌زاد، یک طرح «خوب» است؛ زیرا این طرح در سه بخش –توافق روی قانون اساسی و دولت اسلامی آینده، توافق و فیصله روی نحوه‌ی اداره‌ی بخشی اجرایی و حکومت‌داری و آتش‌بس دایمی و فراگیر- تنظیم شده است.
همین‌گونه، رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان، (پنج‌شنبه، ۱۴ حوت) در برگه‌ی فیس‌بوکش نوشته است؛ طرح جديد را خوانده که یک طرح بهتر است: «با آن‌كه كامل نيست و سوال‌هاى زيادى در مورد اجرايى شدن عادلانه، با در نظر داشت ناكامى‌هاى گذشته و اخذ تضمين‌هاى لازم ملى و بین‌المللی وارد است، طرح بهتر است؛ اما بازهم بايد هوشيار بود!»
آقای نبیل، در گفت‌وگوی که با رادیو نوروز داشته و آن را در برگه‌ی فیس‌بوکش بازنشر کرده، گفته است که گمان می‌کنم که بیشتر اعضای شورای عالی مصالحه و شماری از اعضای تیم مذاکره‌کننده که وابستگی به رهبران ما دارند، این خواست را بپذیرند. حتا سیاست‌مداران بیرون از شورای عالی مصالحه مثل صلاح‌الدین ربانی و گلبدین حکمتیار، خواستار حکومت موقت هستند، حامد کرزی هم با آنان هم‌نوا است، حتا داکتر صاحب عبدالله هم از ایده‌ی حکومت موقت بدش نمی‌آید؛ احتمالش بسیار زیاد است که امریکا و جامعه‌ی جهانی هم از خواست اداره‌ی موقت پشتیبانی کنند.
تأکید آقای نبیل بر این است که رییس‌جمهور غنی، جمهوریت را تکه‌تکه کرده است و اجماع داخلی را که بایست حفظ می‌کرد، خراب کرده است: «اشرف‌غنی به یکه‌تازی ادامه داد و همه را از خود دور ساخت و خودش را در یک حباب محصور کرد.» بنابراین سخت است که آقای غنی، چهره‌های سیاسی را دور خودش جمع کند.
از سویی هم با گل‌رحمان قاضی، یکی از نزدیکان حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان و قربان‌علی فصیحی، رییس دفتر کریم خلیلی، معاون پیشین رییس‌جمهور و رهبر حزب وحدت اسلامی، درباره‌ی طرح آقای خلیل‌زاد صحبت کردم؛ به گفته‌ی آن‌ها، این طرح، مورد تأیید رهبران سیاسی و جهادی افغانستان قرار دارد.
گفتنی است که آقای غنی در بخش دیگر سخنانش به‌نحوی از فردای توافق‌نامه‌ی صلح ابراز نگرانی کرده است: او، افزوده است: «مدیریت نادرست روند صلح خطرناک است. هر مرحله باید مدیریت شود؛ در غیر آن نه‌تنها به صلح نمی‌رسیم، بلکه خطر فروپاشی نیز وجود خواهد داشت. عجله در صلح خطرناک است. نیت مثبت را با شتاب‌زدگی و بی‌برنامگی نباید اشتباه گرفت. ساختار نظام بعد از صلح چه خواهد بود؟ چگونه می‌توانیم یک ساختار بعد از صلح را مشروعیت ببخشیم؟»
این‌همه، در حالی است که آقای خلیل‌زاد به دوحه سفر کرده و با هیئت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان و گروه طالبان دیدار داشته است. گفته می‌شود که او در دیدار با هیئت طالبان، طرحش را به آن‌ها پیشنهاد کرده و در روزهای آینده، نسخه‌ی از آن را در اختیار کشورهای منطقه و دخیل در صلح و جنگ افغانستان نیز، قرار خواهد داد.
