خشونت علیه زنان؛ خـانـه‌ها امـن نیسـت!

روح‌الله طاهری
خشونت علیه زنان؛ خـانـه‌ها امـن نیسـت!

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان با نشر گزارش تازه‌ای از اعمال خشونت‌ها علیه زنان در ده ما گذشته‌ی سال روان میلادی گفته است. بر اساس این گزارش، ۹۵.۸ درصد خشونت‌ها بر زنان در محیط خانه رخ داده است.
در متن گزارش کمیسیون حقوق بشر که پنج‌شنبه (۶ قوس) نشر شد، آمده است؛ در ده ماه (جنوری تا اکتبر) سال ۲۰۲۰ تعداد ۳۴۷۷ مورد خشونت با زنان در دفاتر کمیسیون حقوق بشر افغانستان ثبت شده که؛ ۳۳۳۱ مورد آن، یعنی ۹۵.۸ درصد در محیط خانه رخ داده است. این رقم نشان می‌دهد که محیط خانه، ناامن‌ترین جای برای زنان در افغانستان دانسته می‌شود. باقی موارد در جاده یا کوچه، محل کار یا اداره و شفاخانه، مکتب یا دانشگاه و در توقیف‌گاه‌ها یا زندان رخ داده است.

انواع خشونت علیه زنان
در گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، انواع خشونت؛ خشونت فزیکی، جنسی، زبانی و روانی، اقتصادی، اخراج از منزل، ازدواج اجباری، ازدواج زودهنگام، ممانعت از حق انتخاب همسر، بدوبدل‌دادن، ممانعت از حق تحصیل و غیره گفته شده است که در افغانستان اعمال می‌شود.

خشونت فزیکی
بر اساس این گزارش، در ده ماه سال روان، تعداد ۱۲۴۱ مورد خشونت فزیکی که شامل لت‌وکوب، قطع اعضای بدن، مجروح‌کردن، کار اجباری و غیره است، در دفاتر کمیسیون مستقل حقوق بشر ثبت شده است که ۳۵.۷ درصد کل مواد خشونت با زنان را تشکیل می‌دهد.
نظر به این گزارش، ۲۸۱ مورد خشونت حاد از قبیل قتل، تجاوز، اختطاف و خودکشی توسط مسوولان کمیسیون حقوق بشر افغانستان، مستند شده است که از میان آن، ۱۶۷ مورد قتل زنان بوده است؛ این قتل‌ها که از سوی اعضای خانواده صورت گرفته، ۱۲۳ عامل آن دست‌گیر و ۱۵۸ قضیه‌ از پنجه‌ی قانون بیرون اند.
خشونت جنسی
در متن این گزارش گفته شده است که خشونت جنسی از مسایل تابو در جامعه‌ی سنتی افغانستان است؛ از این رو، تلاش می‌شود که وقایع خشونت جنسی کتمان شود. بنا بر این بسیاری از موارد خشونت جنسی گزارش نشده و ثبت نمی‌شود. با این حال، در ده ماه سال روان، ۱۳۰ مورد خشونت جنسی با زنان در دفتر کمیسیون حقوق بشر ثبت شده که ۳.۷ درصد کل موارد خشونت با زنان را نشان می‌دهد. حادترین این نوع خشونت، تجاوز جنسی است که ۲۳ مورد رخ داده است.
خشونت زبانی و روانی
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در این گزارش آورده است که خشونت زبانی یکی از شایع‌ترین نوع خشونت علیه زنان است که به آن کم‌تر توجه می‌شود. به اساس یافته‌های این کمیسیون، ۱۱۲۰ مورد خشونت زبانی و روانی با زنان در ده ماه سال روان ثبت شده که ۳۲.۲ درصد از کل موارد خشونت با زنان را نشان می‌دهد.
این نوع خشونت به شکل تهدید به ازدواج مجدد و یا طلاق‌دادن اجباری از سوی همسر، تمسخر و سخنان تحقیرآمیز، نسبت اتهام، تهدید به بی‌سرنوشتی، تهدید به قتل و تهدید به تجاوز به اقارب ثبت شده است.

خشونت اقتصادی و سایر موارد خشونت
در ده ماه سال روان، ۶۰۱ مورد خشونت اقتصادی علیه زنان در دفاتر کمیسیون مستقل حقوق بشر ثبت شده است که ۱۷.۳ درصد از مجموع موارد خشونت با زنان در دوره‌‌ی زمانی یادشده را نشان می‌دهد.
همین‌طور در ده ماه سال روان، تعداد ۳۸۵ مورد خشونت شامل مواردی؛ مانند اخراج از منزل، ازدواج اجباری، ازدواج زودهنگام، ممانعت از حق انتخاب همسر، بد و بدل دادن، ممانعت از حق تحصیل و غیره بوده است.

خانواده محیط ناامن برای زنان
خشونت در خانواده یکی از رایج‌ترین خشونت علیه زنان در افغانستان است. آماری که از ده ماه نخست سال روان نشر شده، نشان می‌دهد که ۹۵.۸ درصد خشونت‌ها در محیط خانه رخ داده است. اگرچه این آمار نظر به سال ۲۰۱۹ و ۲۰۱۸ که به ترتیب ۹۷.۴ و ۹۶.۱ در صد بوده، کم است؛ اما کمیسیون حقوق بشر می‌گوید که عوامل متفاوتی چون؛ محدودیت دست‌رسی زنان به ارگان‌های عدلی و قضایی، گسترش ناامنی در سراسر کشور و قرنتین در پی شیوع ویروس کرونا در سال روان، در کاهش ثبت خشونت‌ها، تاثیر داشته است.
شبنم صالحی، کمیشنر کمیسیون مستقل حقوق بشر، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که در دوران قرنتین دفاتر کمیسیون حقوق بشر بسته بوده است و این کمیسیون پس از چند هفته‌ی نخست قرنتین، شماره‌های تماس کارکنان کمیسیون را همگانی کرده و از این شیوه برای ثبت و رسیدگی به شکایات کار گرفته شده است.
خانم صالحی می‌افزاید که اگر دفتر به گونه‌ی عادی به روی آسیب‌دیدگان باز می‌بود، احتمال داشت که آمار ثبت‌شده بسیار بلند می‌بود.
آگاهان و جامعه‌شناسان در حوزه‌ی خانواده، پایین‌بودن سطح دانش حقوقی و اجتماعی اعضای خانواده، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، عناصر روانی، فرهنگ سنتی، نابرابری زنان و مردان در خانه و دوره‌ی قرنتین را عوامل خشونت در محیط خانواده می‌دانند.
احمد الرسول، استاد دانشگاه کابل و جامعه‌شناس خانواده، می‌گوید که مهم‌ترین عنصری که نقش تعیین‌کننده در کاهش و افزایش خشونت علیه زنان در خانواده دارد، وضعیت فرهنگی خانواده‌ها است. «رابطه‌ی نابرابر زنان و مردان در خانه، نبود احترام متقابل، نبود احساس مسوولیت زنان و مردان نسبت به هم‌دیگر و ازدواج‌های زودهنگام و اجباری، آموزش کودکان در محیط خشونت‌زا، عواملی اند که در خشونت علیه زنان در محیط خانه نقش دارند.»
به گفته‌ی آقای رسول، فرهنگ سنتی در جامعه‌ی افغانستان، عامل دیگر خشونت است. «در جامعه‌ی سنتی؛ رسم بر این است که باید مردان بر زنان مسلط باشد. هر گاه زن و خانمی از زیر فرمان مرد، عدول بکند، طبق همین سنت‌های غیرعقلانی مجازات می‌شوند.»
آقای رسول عناصر روانی و واقتصادی خانواده را نیز در بخش عامل‌های خشونت بر زنان مهم و اثرگذار می‌داند. «سازگاری باید میان زن و شوهر در خانه شکل بگیرد. ما باید برویم شرایط تربیتی و زیستی افراد را قبل از ازدواج جست‌وجو بکنیم. خیلی از زنان و مردان در خانه‌ای پرورش یافته اند که در آن‌جا خشونت به میزان بالایی بوده است. بنا از این طریق خشونت‌ها انتقال یافته و دوام‌دار می‌شود.»
در کنار این‌ها فقر نیز از عامل‌های مهم خشونت‌ بر زنان در محیط خانه است.
شیوع ویروس کرونا و شش ماه قرنتین در افغانستان، عامل دیگری است که آگاهان از آن به عنوان عامل افزایش خشونت‌های خانوادگی یاد می‌کند. آقای رسول تاکید می‌کند؛ از آن‌جایی که بیش‌تر مردان افغانستانی به کارهای بیرون از خانه می‌پردازند؛ اما این مردان، در دوره‌ی قرنتین در خانه‌ها محصور شده بودند. در آن شرایط فقر و گرسنگی توام با یاس و دل‌تنگی بر مردان غلبه کرده و بستر خشونت در خانه‌ها را بیش‌تر مهیا کرده بود.
آقای رسول می‌افزاید که برای کاهش خشونت در خانه‌ها باید دانش اجتماعی و حقوقی مردان و زنان در افغانستان بلند برده شود و فرهنگ زندگی مسالمت‌آمیز و برابر در خانه‌ها نهادینه شود.
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان می‌گوید که اعمال خشونت بر زنان پیامدهای ناگواری برای صحت، حرمت و شان اجتماعی و وضعیت زندگی و رفاه زنان دارد. افزون بر این، خشونت مانع رشد زنان شده و سبب انزوای شان می‌شود. به گفته‌ی کمیسیون آمار آسیب‌های روانی ناشی از خشونت خیلی نگران‌کننده است؛ به عنوان مثال، در ده ماه نخست سال روان، تعداد ۱۳۳۹ مورد بی‌سرنوشتی، ۲۶ مورد ترک منزل، ۵۸ مورد فرار از منزل، ۵۳۶ مورد تقاضای تفریق، ۲۴۷ مورد جراحت، ۳۲۸ مورد مشکل‌های روانی و… از پیامدهای معمول خشونت با زنان است.