فقر و بیکاری همیشگی در افغانستان، سالانه، صدها هزار شهروند را ناچار به ترک کشور می‌کند؛ این شهروندان، به دلیل اشتراک‌های فرهنگی و زبانی، در نزدیک‌ترین مقصد، ایران و پاکستان را برای مهاجرت انتخاب می‌کنند.
افغانستان، نزدیک به ۲٫۵ میلیون مهاجر در ایران دارد؛ بیشتر این مهاجران به خاطر کار کردن به این کشور رفته اند تا لقمه نانی برای خانواده‌ی شان در افغانستان، بفرستند.
فقر در افغانستان، باعث شده است که روند مهاجرت شهروندان به ایران نیز پیوسته جریان داشته باشد؛ اما شیوع ویروس کرونا در ایران و پس از آن در افغانستان، باعث شد که روند مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران، توقف پیدا کند.
عبدالباسط انصاری، سخن‌گوی وزارت مهاجران و بازگشت‌کنندگان، به روزنامه صبح کابل، می‌گوید: «حالا شهروندان افغانستان به هیچ کشوری مهاجرت نمی‌توانند و تنها مهاجران افغانستانی از ایران به کشور می‌آیند.»
از شروع شیووع ویروس کرونا در ایران، روند بازگشت مهاجران افغانستانی به کشور افزایش بی‌سابقه‌ای یافت.
تا پیش از حمل امسال، روزانه بیشتر از ۱۰ هزار مهاجر افغانستانی از ایران به کشور برمی‌گشتند؛ اما این روزها میزان بازگشت مهاجران از این کشور در مقایسه با ماه حوت سال گذشتهُ ده برابر کاهش یافته است.
انصاری، می‌گوید: «روزانه از دو دروازه‌ی رسمی که از ولایت هرات و نیمروز برگشت داریم، حد اکثر آن به ۱۵۰۰ تن می‌رسد؛ اما در بیشتر روزها ۱۰۰۰ مهاجر از ایران به کشور برمی‌گردند.»
او، می‌گوید که از شروع ۲۰۲۰ تا حالا، ۳۷۰ هزار مهاجر افغانستانی از ایران به کشور برگشته اند که ۲۷۰ هزار تن آن از ماه حوت به این سو به کشور برگشته اند.
در میان بازگشت‌کنندگان از ایران، بخشی از آن‌ها به گونه‌ی اجباری از سوی دولت ایران، از این کشور به افغانستان بازگردانده می‌شوند.
اخراج اجباری مهاجران افغانستانی از ایران، مشکل همیشگی مهاجران افغانستانی در این کشور بوده است.
مسوولین وزارت مهاجران و بازگشت‌کنندگان، می‌گوید: «سطح اخراج اجباری از ایران این روزها پایین آمده است؛ روزانه که آمار کلی اخراجی را بررسی می‌کنیم، از ۲۰۰ تن بیشتر نمی‌شود.»
بیشتر مهاجران افغانستانی در ایران، کسانی اند که از راه غیر قانونی –قاچاقی-، وارد این کشور می‌شوند و پس از گذراندن چند سالی، به افغانستان بر می‌گردند؛ اما غیر قانونی بودن این مهاجران درد‌سرهای زیادی برای شان بار آورده است که مهم‌ترین آن، اخراج اجباری از این کشور است.
انصاری، می‌گوید: «یگانه دلیل اخراج اجباری، نداشتن اسناد و کارت‌های اقامت است.»
او، می‌گوید که ناآگاهی شماری از مهاجران با فرهنگ جامعه‌ی ایران نیز، باعث می‌شود که این شهروندان در جامعه‌ی ایران، از خود کنش و واکنش‌های منفی برون دهند که در نتیجه، از سوی پولیس دست‌گیر و به افغانستان بازگشتانده می‌شوند.
با این همه، مسؤولان وزارت مهاجران و بازگشت‌کنندگان، می‌گویند، تنها شهروندانی که اخیرا به گونه‌ی قاچاقی وارد خاک ایران شده اند و کارت اقامت هم ندارند، از سوی پولیس دست‌گیر و دیپورت می‌شوند.
از سویی هم شمار زیادِ مهاجران افغانستانی در ایران، با از دست دادن کار شان در جریان قرنتین بیشتر از پیش آسیب‌پذیر شده و به سختی با شرایط کرونایی ایران برای زنده‌ماندن مبارزه می‌کنند.
انصاری، می‌گوید که برای رسیدگی به مهاجران افغانستانی در ایران، اتحادیه‌ی اروپا، ۱۳ میلیون یورو را هزینه کرده است؛ همین‌گونه تعهد کرده است که ۱۱ میلیون یوروی دیگر را نیز برای پیش‌گیری از آلوده شدن به کرونا و درمان بیماران کوید-۱۹ مهاجران افغانستانی، کمک کند.
از سوی دیگر این اتحادیه، ۷ میلیون یورو، برای رسیدگی به مهاجران افغانستانی در پاکستان کمک کرده است؛ شفاخانه‌ای در شهر پشاور، برای رسیدگی به مهاجران افغانستانی‌ای که به کوید۱۹ گرفتار می‌شوند، اختصاص داده شده است.
انصاری، می‌گوید، اتحادیه‌ی اروپا، تعهد کرده است که برای توزیع بسته‌های بهداشتی و درمان بیماران کوید-۱۹ مهاجران افغانستانی در پاکستان، ۱۱ میلیون یوروی دیگر نیز کمک می‌کند.
همه‌ی این پول‌ها، از طریق سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM)، به مصرف می‌رسد.
پس از ایران، پاکستان با داشتن ۲ میلیون مهاجر افغانستانی، بیشترین شمار مهاجران افغانستانی را در خود جای داده است؛ اما این روزها روند برگشت مهاجران افغانستانی از این کشور، به دلیل بسته بودن مرز، متوقف شده است.
عطاءالله خوگیانی، سخن‌گوی والی ننگرهار، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که حالا مرز میان افغانستان و پاکستان بسته است و هیچ مهاجر افغانستانی از پاکستان به کشور برنمی‌گردد.
انصاری، می‌گوید: «از تاریخ ۶ الی ۹ ماه اپریل، نزدیک به ۴۰ هزار بازگشت‌کننده از پاکستان داشتیم. همین‌طور دو هفته پیش، مرز برای یک روز باز شد نزدیک به ۱۳۵۰۰ تن دیگر نیز وارد افغانستان شدند.»
برگشت مهاجران افغانستانی از ایران در شروع شیوع ویروس کرونا در این کشور، پیوسته نگرانی شهروندان را از انتقال و گسترش این ویروس در پی داشته است. روی این دلیل، شهروندان همواره از بررسی سطحی بازگشت‌کنندگان در هرات و نیمروز شکایت داشته اند.
از سویی هم ویروس کرونا برای نخستین بار در افغانستان، توسط شهروندی از شهر قم ایران به کشور انتقال داده شد؛ اما جیلانی فرهاد، سخن‌گوی والی هرات، می‌گوید: «حالا ویروس کرونا به اندازه‌ی کافی در میان خانواده‌ها، اجتماع و به ویژه در هرات انتشار پیدا کرده است؛ نگرانی از انتقال بیماری‌های صحی و ویروسی کم‌تر است، خود ما به اندازه‌ی کافی افراد مصاب داریم.» او می‌گوید که با آن هم تدابیر پیش‌گیرانه، به گونه‌ی جدی در مرز تطبیق می‌شود.
پس از مرز اسلام-قلعه در هرات، بیشترین شمار مهاجران افغانستانی از ایران، از نیمروز وارد خاک افغانستان می‌شوند.
بهرام حقمل، سخن‌گوی والی نیمروز، به روزنامه صبح کابل می‌گوید که روزانه ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ مهاجر افغانستانی از ایران وارد نیمروز می‌شوند.
او، می‌گوید مهاجران افغانستانی هنگام برگشتن از ایران، آزمایش کرونا می‌شوند و پس از آن وارد خاک افغانستان شده و به ولایت‌های شان انتقال داده می‌شوند؛ کسی که آلوده به کرونا باشد، اجازه‌ی رفتن به جای دیگری را نداشته و قرنیتن می‌شود.
این در حالی است که در شفاخانه‌ی صدبستر کوید-۱۹ در زرنج، تنها ۱۲ نفر قرنتین استند که چهار تن آن‌ها آلوده به کوید-۱۹ بوده و ۸ تن آن مشکوک به آن اند.
از سویی هم در شفاخانه‌ی کوید-۱۹ نیمروز، لابراتوار تشخیص کوید-۱۹، وجود ندارد. شفاخانه‌ی صدبستری که برای رسیدگی به بیماران کوید-۱۹، در زرنج اختصاص یافته است، پس از گرفتن آزمایش از فرد، نمونه‌ی آن را برای تشخیص به کندهار و یا هرات می‌فرستد.
حقمل، می‌گوید که ما امکانات در ولایت نیمروز نداریم؛ نزدیک به ۱۵۴ نمونه‌ی آزمایش کرونا از شهروندان گرفته ایم و آن را در ۲۰ رمضان به کندهار فرستادیم؛ اما پس از گذشت ۱۵ روز، هنوز نتیجه‌ی آن نیامده است. این تست‌ها کلا گم شده و روشن نیست که کدام یک از آن‌ها کرونا داشتند و کدام شان نداشتند.
او، می‌گوید که ریاست صحت کندهار و هرات، کار نکردن دستگاه لابراتوار را بهانه می‌آورند.
