همزمان با آغاز گفتوگوهای میانافغانان در قطر، شماری از شهروندان کشور نگران اند که مبادا هیأت گفتوگوکنندهی دولت افغانستان، در برابر خواستهای طالبان تسلیم شوند و دوباره تاریخ تلخ امارت طالبان در این کشور تکرار شود.
در این گزارش، نگاهی به نگرانیهای باشندگان هرات به ویژه زنان این ولایت انداختیم. باشندگان هرات، نگران استند که ارزشها و دستآوردهای ۱۹ سال گذشته، در جریان گفتوگوها معامله شود و نظام آیندهی افغانستان، به اساس خواست طالبان شکل بگیرد. در جریان گفتوگو با باشندگان هرات، بسیاری آنها از گزینش هیأت گفتوگوکنندهی دولت افغانستان، شاکی بودند؛ زیرا به گفتهی آنها، بیشتر اعضای این هیأت، به دلیل وابستگیهای حزبی و قومیای که داشتهاند، برگزیده شدند.
شفیقه محمدی که دانشآموختهی حقوق وعلوم سیاسی است و در یکی از نهادهای حقوقی کار میکند، میگوید که حاضر نیست، هیچ یک از آزادیهای مدنیاش، قربانی گفتوگوهای صلح شود، در غیر آن، توافق صلحی که به دست میآید، یک توافق سیاسی اجبارگونه خواهد بود.
او میگوید: «ما از دوران طالبان، خاطرات تلخی داریم و تلخی آن خاطرات تا هنوز کماکان ما را آزار میدهد ونمیخواهیم دوباره به آن دورهی سیاه برگردیم؛ دورهای که زن در آن، هیچ جایگاهی نداشت و همه حقوق اساسی آنها سلب شده بود.»
با توجه به این که زنان در دوران طالبان، بیشتر از مردان خشونت این گروه را تجربه کردهاند، بیشتر از همه نگران برگشت طالبان در قدرت استند.
فاطمه غیرت، خانم میانسالی که در دورهی طالبان، آموزگار خانگی بود؛ تجربههای تلخی از این دوره دارد، در گفتوگو با روزنامهی صبح کابل میگوید که اندیشهای که طالبان دارد، برای او و تقریبأ بیشتر زنان قابل قبول نیست؛ زیرا طالبان به نام حقوق زن و کرامت انسانی چیزی را نمیشناسند.
بانو غیرت که سنو سالی از او گذشته، بیشتر نگران آیندهی فرزندان جوانش است و نمیخواهد، ستمهایی که او در دورهی طالبان کشیده است، فرزندانش نیز آن را بکشند.
محروم ماندن زنان در گفتوگوهای صلح
بحث دیگری که بیشتر شهروندان افغانستان به ویژه زنان را نگران کرده، عدم حضور معنادار آنها در گفتوگوهای مستقیم با طالبان است. در ترکیب هیأت گفتوگوکنندهی ۲۱ نفری دولت افغانستان، تنها ۴ زن حضور دارند و بیشتر شهروندان به این باور اند که حضور آنها نیز، سمبولیک است.
اخیرأ نهاد آکسفام و بنیاد صلح، در گزارش مشترکی گفته اند که پس از ۲۰۰۵ میلادی، زنان به گونهی کلی، از ۸۰ درصد گفتوگوهای صلح افغانستان، محروم شدهاند. این نهاد گفته است که هرچند روند گفتوگوهای «میانافغانان» در دوحه کلید خورده است؛ اما بدون نقش کلیدی زنان، هر تلاشی برای صلح با چالش و شکست روبهرو خواهد شد.
در این گزارش به نقل از حشیش دامل، رییس نهاد آکسفام در افغانستان، آمده است: «ما به گونهی جدی نگران نقضشدن حقوق زنان استیم. در ۱۵ سال گذشته، تنها ۱۵ زن در ترکیب هیأت ۶۷ نفری مردان بودهاند. این میزان ۲۲ درصد سهم را تشکیل میدهد، در روندهای مستقیم و غیر مستقیم و گفتوگوهایی که توسط نهادهای بینالمللی حمایت میشدند، زنان نقش اندک داشتند. به هر حال، حضور زنان کمرنگ بوده و نقششان هم چشمگیر نبوده است و در سطح تصمیمگیریهای بزرگ، عقب ماندهاند.»
در همینحال، ایلناز عظیمی، نمایندهی پارلمان جوانان میگوید که پیام زنان به طالبان بسیار واضح است. زنان افغانستان، دیگر زنان دوران حاکمیت این گروه نیست، اکنون آنها میدانند که چه تصمیمهایی در مورد شان گرفته میشود.
بانو عظیمی، تأکید میکند که تلاشها برای حذف مشارکت زنان جریان دارد و مثال آشکار آن، عدم حضور گستردهی زنان درگفتوگوهای صلح است. «اینها همه پیامهایی دارند ونوعی هشداری است و باید زنان آن را جدی بگیرند.»
از سویی هم، برخی از آگاهان مسائل سیاسی در هرات نیز، میگویند که گفتوگوکنندهها در قطر، نباید از موقفشان مبنی بر حفظ جمهوریت کوتاه بیایند؛ زیرا نظامی که طالبان خواستار آن اند، جز تباهی و تاریکی نتیجهای به دنبال ندارد.
عبدالقادر کامل، آگاه امور سیاسی درهرات، به روزنامهی صبح کابل، میگوید که برای مردم افغانستان، جز جمهوریت که همه شهروندان میتوانند درآن به حقوقشان دست یابند، بدیلی وجود ندارد. سیاست طالبان بحرانآفرین است.
این نگرانیها در حالی مطرح میشود که گفتوگوهای میانافغانان روز شنبه (۲۲ سنبله)، رقم خورد. هرچند تا کنون گفتوگوهای رسمی میان دو هیأت (دولت و طالبان)، آغاز نشده؛ اما انتظار میرود که گفتوگوهای رسمی در هفتهی روان آغاز شود.
با اینحال، برخی از اعضای هیأت گفتوگوکنندهی دولت افغانستان، میگویند که طالبان آجندای «بسیار خطرناک» دارند و ایدهای که آنها در سر دارند، به مراتب بدتر از ایدهی دوران حاکمیتشان در افغانستان است.