آن‌چه که طالبان را قدرت‌مند کرده، درآمد نامشروع است

فاطمه حسن‌زاده
آن‌چه که طالبان را قدرت‌مند کرده، درآمد نامشروع است

بر اساس گزارش سری پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) که در ۱۷ سنبله‌ی سال روان در روزنامه‌ی صبح کابل نشر شده است، روشن می‌شود که بیش‌تر درآمد طالبان از راه قاچاق- راه نامشروع- به دست می‌آید. در این گزارش آمده است که طالبان سالانه، تنها ۴۶۴ میلیون دالر امریکایی را از قاچاق مواد معدنی افغانستان به دست می‌آورند.
به باور کارشناسان، قاچاق مواد معدنی و درآمد نامشروع برای رشد این گروه کمک زیادی می‌کند.
علی‌سجاد مولایی، استاد دانشگاه و آگاه سیاسی می‌گوید: «این قاچاق و درآمد نامشروع است که طالبان را قدرت‌مند می‌کند.» به گفته‌ی او، طالبان تلاش دارند تا با به کنترول‌گرفتن معدن‌های منرال‌ها و سنگ‌های قیمتی، به قدرت‌ شان افزوده و در قالب جریان مستقل سیاسی با ملیشه‌های نظامی، عرض‌اندام کنند.
طالبان در سال‌های اخیر با ایجاد کمیسیون مالی و استراتیژی گرد‌آوری درآمد مالی، تلاش کرده اند بیش‌تر مناطقی را زیر کنترل بگیرند که موادهای منرالی و معدنی باارزشی دارد.
در گزارش سری ناتو، اعضای گروه طالبان به رهبری ملایعقوب، گفته اند: «در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ ما درآمد کمی از طریق گرد‌آوری عشر و استخراج معادن به ‌دست می‌آوردیم؛ اما حالا ما تصمیم گرفتیم که معادن را در کنترل بگیریم و با استخراج و فروش آن در بیرون از افغانستان، درآمد خود را از ۸ میلیون دالر، به صدها میلیون دالر افزایش دهیم.»
شماری از شهروندان و فعالان مدنی ولایت هلمند، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که طالبان، روزانه چند موتر باربری سنگ قیمتی را از این ولایت به پاکستان انتقال می‌دهند.
عبدالحق زواکمن، فعال مدنی در ولایت هلمند، می‌گوید: « طالبان، مواد معدنی و سنگ‌های قیمتی را از ولسوالی‌های جنوبی هلمند از جمله ولسوالی خان‌نشین به پاکستان انتقال می‌دهند.» او می‌افزاید که بارها از طریق رسانه‌ها و همین‌طور در نشست‌هایی رو در رو که با وزیر معادن و پترولیم داشته است، مساله‌ی قاچاق مواد معدنی را مطرح کرده است؛ اما تا اکنون اقدامی برای پیش‌گیری از استخراج غیرقانونی نکرده اند. « وزیر به ما گفت که ما به قول اردوی ۲۵۰ میوند اطلاع می‌دهم که جلوگیری کند؛ اما تا حالا خبری از قول اردو نشده است.»
با این حال، عبدالقادر مطفی سخن‌گوی وزارت معادن و پترولیم، می‌گوید که طالبان از ساحه‌هایی که در کنترول ‌شان دارند، مواد معدنی را قاچاق می‌کنند؛ اما حکومت با تشکیل «کمیته‌ی محافظت از معدن» توانسته است، محل‌هایی را از کنترول آن‌ها بیرون کند. «ما ساحاتی را که طالبان مواد معدنی استخراج می‌کند، شناسایی کردیم و در تلاشیم که ساحات دیگر را نیز در کنترل بگیریم.» به گفته‌ی او، کمیته‌ی محافظت از معدن متشکل از مقام‌های امنیتی و وزارت معادن و پترولیم است که تلاش دارند مانع استخراج و قاچاق مواد معدنی توسط طالبان، زورمندان و مافیا را شوند.
این در حالی است که به اساس گزارش توسعه‌ی ملی انسانی ۲۰۲۰ (یو ان دی پی)، افغانستان از استخراخ مواد معدنی، سالانه ۴۲ میلیون دالر درآمد دارد.
با این رقم، میزان درآمد دولت از استخراج و فروش مواد معدنی ۱۱ برابر کم‌تر از درآمد طالبان از استخراج و قاچاق این مواد در سال است.
آقای مطفی می‌گوید که استخراج معادن از سوی دولت افغانستان قانونی است؛ اما طالبان مواد قیمتی را به شکل غیرقانونی به کشورهای همسایه قاچاق می‌کنند.
قاچاق مواد معدنی، منبع مهم مالی طالبان است که این گروه با استفاده از آن توانسته است، روز‌به‌روز به ثبات مالی نزدیک شده و به مثابه‌ی یک گروه تروریستی همیشه‌فعال در برابر دولت و شهروندان افغانستان بجنگد.
برنامه‌ی توسعه‌ای سازمان ملل متحد (یو ‌ان ‌دی ‌پی) در گزارش توسعه‌ی ملی انسانی خود برای سال ۲۰۲۰ در افغانستان، گفته است: «شورشیان معادن افغانستان را در کنترل دارند و از استخراج آن، منابع مالی خود را برای ادامه‌ی جنگ تامین می‌کنند و از این طریق، مشروعیت حکومت را تضعیف کرده و فساد و خشونت را گسترش می‌دهند.»
طالبان بر اضافه‌ی درآمد ۴۶۴ میلیون‌دالری‌ای که از قاچاق مواد معدنی افغانستان دارند، سالانه از قاچاق مواد مخدر، کالا و جمع‌آوری عشر و زکات نیز، پول هنگفتی را به دست می‌آورند که رقم کلی آن به ۱٫۶ میلیارد دالر در سال می‌رسد.
بر اساس گزارش سری ناتو، به اضافه‌ی قاچاق مواد معدنی، گروه تروریستی طالبان، سالانه نزدیک به ۴۱۶ میلیون دالر از قاچاق مواد مخدر، ۲۴۰ میلیون دالر از قاچاق کالا و فرآورده‌های افغانستان به بیرون از کشور، ۱۶۰ میلیون دالر از گرد‌آوری عشر و زکات، ۸۰ میلیون دالر از معامله‌های ملکیت و ۲۴۰ میلیون دالر را از راه‌های دیگری به دست می‌آورند.
با این حال، هم‌سویی طالبان با گروه‌هایی مثل القاعده، شبکه‌ی حقانی، جنبش اسلامی ازبیکستان و سازمان‌های تروریستی بین‌المللی دیگر، نشان می‌دهد که آن‌ها از نگاه تمویل مالی مشکلی ندارند و جنگ‌جویان شان، به راحتی حاضر به پیوستن با دولت افغانستان، نخواهند شد.
در گزارش سری پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو)، تاکید شده است، تا زمانی که اقدام‌های جهانی در این مورد انجام نشود، طالبان با داشتن بودجه‌ی خودکفا، حمایت بیرونی از کشورهای منطقه و هم‌چنین حامیان فردی در سراسر جهان، به‌ عنوان یک سازمان تروریستی ثروت‌مند باقی خواهد ماند.
به باور برخی کارشناسان سیاسی، طالبان با قاچاق مواد معدنی و مواد مخدر، منابع مالی شان را بلند برده و در گفت‌وگوهای صلح افغانستان، قدرت‌مندتر آشکار شده اند.
علی‌سجاد مولایی استاد دانشگاه و آگاه سیاسی، می‌گوید: «این درآمد می‌تواند در سربازگیری و طراحی عملیات انتحاری برای طالبان، موثر واقع شود.» به گفته‌ی او، گروه طالبان از یک‌سو، با منابع ثابت مالی‌ای که در اختیار دارند، نیاز به دولت افغانستان نداشته و تلاش می‌کند که منافع پاکستان را تامین کند. از سویی دیگر طالبان با حمله‌های تروریستی‌ای که با این منابع مالی بر ضد شهروندان افغانستان انجام می‌دهند، از آن به مثابه‌ی آله‌ی فشار بر هیئت ‌گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان نیز کار بگیرند.