سفر عمران خان به کابل؛ برآوردن آرزویی پنجاه‌ساله یا شکستن بن‌بست صلح افغانستان؟

مرسل دهاتی
سفر عمران خان به کابل؛ برآوردن آرزویی پنجاه‌ساله یا شکستن بن‌بست صلح افغانستان؟

در حالی که همه‌ی امیدها پس از آغاز گفت‌وگوهای صلح افغانستان در دوحه، قطع شده و هفته‌های پی‌درپی دو هیئت با هم دیداری نداشتند، عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان به کابل آمد تا روی کاهش خشونت‌ها و پیشرفت در این روند، با رییس‌جمهور غنی دیدار و گفت‌وگو کند.
دست‌کم یک ماه می‌شد که دولت افغانستان منتظر آمدن عمران خان به کابل بود. سرانجام روز پنج‌شنبه (۲۹ عقرب)، آقای خان به کابل آمد که با استقبال گسترده‌ا‌ی نیز مواجه شد به نحوی که حتا برای تامین امنیت بهترش، شهر کابل برای یک روز رخصتی عمومی اعلام شد.
عمران خان، پس از ورود به کابل در یک نشست مشترک خبری با رییس‌جمهور غنی، حضور یافت و سفر به کابل را آرزوی پنجاه‌ساله ‌اش خواند. او گفت که به دلیلی حالا این زمان را برای سفرش انتخاب کرده که با وجود حضور دو هیئت در قطر، خشونت‌ها در افغانستان به گونه‌ی بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است.
نخست‌وزیر پاکستان در این نشست خبری، گفت که می‌خواهد به مردم افغانستان اطیمنان بدهد که کشورش در حد توان برای پایان خشونت‌ها در افغانستان تلاش می‌کند.
آقای خان گفت که پاکستان در گفت‌وگوهای صلح میان امریکا و طالبان و آغاز گفت‌وگوها میان دولت افغانستان و طالبان، نقش مهمی را بازی کرده است.
او افزود: «پاکستان پس از افغانستان، یگانه کشوری است که بیش‌تر به صلح در این کشور علاقه دارد. بخش‌های قبایلی پاکستان به دلیل جنگ با هراس‌افگنی، آسیب زیادی دیده و باشندگان هر دو طرف خط دیورند، می‌خواهند صلح در منطقه برقرار شود.»
یک روز پس از سفر عمران خان به کابل، خبر‌هایی از قطر مخابره شد که هیئت‌های گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان و طالبان با هم روی کارشیوه‌ی گفت‌وگوهای اصلی به توافق رسیده اند. یک منبع از دوحه که نخواست نامی از او گرفته شود، روز جمعه (۳۰ عقرب)، به روزنامه‌ی صبح کابل گفت که دو طرف به پیشرفت‌های خوبی در چگونگی آغاز گفت‌وگوهای اصلی دست یافته اند.
به گفته‌ی این منبع، هرچند در برخی موارد هنوز مشکلاتی باقی مانده؛ اما روی کلیات موضوع توافق دو طرف به دست آمده است. این منبع افزود گفت‌وگوهای اصلی احتمالا در هفته‌ی پیش ‌رو آغاز شود.
سفر عمران خان به کابل و احتمال‌ها از آغاز گفت‌وگوهای اصلی در قطر، هم‌زمان است با افزایش خشونت‌ها در افغانستان. گروه طالبان در جریان دو ماه گذشته، نه‌ تنها که در حملات شان کاهش نیاورده اند؛ بلکه به حملات شان در کلان‌شهرهای کشور دو برابر افزایش داده است.
طالبان در هفته‌های اخیر، حملات شان برای گرفتن ولسوالی‌ها را بیش‌تر کرده اند؛ به گونه‌ی نمونه در هفته‌ی گذشته، این گروه برای یک روز ولسوالی دشت ‌ارچی کندز را در اختیار گرفتند. دو روز پس از حمله به کندز، این گروه ولسوالی مایمی ولایت بدخشان را تصرف کردند. منابع محلی در این ولایت، می‌گویند که در جریان حمله‌ی طالبان، دست‌کم ۲۵ نیروی امنیتی، از جمله سه مقام ارشد پولیس جان باختند و چندین سرباز دیگر نیز زخمی شده اند.
از سویی‌ هم، رسانه‌ها به نقل از وزارت‌های دفاع و داخله‌ی افغانستان، گزارش داده اند که گروه طالبان پس از امضای توافق‌‌نامه‌ی صلح با امریکا، بر بیش از ۵۰ ولسوالی در پانزده ولایت افغانستان حمله کرده است. مسوولان این دو وزارت گفته اند که گروه طالبان در جریان شش ماه گذشته، بیش از پنجاه حمله‌ی انتحاری انجام داده است که در نتیجه‌ی آن، بیش از یک هزار و دوصد غیر نظامی کشته شده اند.
بحث اصلی اما نقش پاکستان در چگونگی کاهش و یا افزایش خشونت‌ها در افغانستان است. آیا سفر عمران خان به کابل می‌تواند یک تیر و دو فاخته باشد؛ یعنی این که هم‌ بتواند خشونت‌ها را کاهش بدهد و از سویی دیگر طالبان را به آغاز گفت‌وگوها متقاعد کند؟
شماری از آگاهان سیاسی به این باور اند؛ در صورتی که پاکستان بخواهد، می‌تواند طالبان را متقاعد کند تا خشونت‌ها و حملات شان را کاهش بدهند. محمد حیدری، آگاه مسایل سیاسی، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که رابطه‌ی پاکستان و طالبان، رابطه‌ی پدر و پسر است و اگر پاکستان از طالبان بخواهد که در رفتار شان نرمشی به میان بیاورد، قطعا چنین خواهد شد.
آقای حیدری، گفت: «متاسفانه سیاست اعمالی و اعلامی پاکستان یک‌سان نیست. این‌طرف ما نیز یک سیاست تعامل درست نداریم. دستگاه دیپلماسی افغانستان، از مشکلات زیادی رنج می‌برد. در بحث پاکستان تا هنوز روی‌کرد مشخص نداریم. پاکستان دوست است، دشمن است و یا هم رقیب است؟»
از سویی هم پرسش دیگری نیز به میان می‌آید که آیا سفر نخست‌وزیر پاکستان، تنها به دلیل برآورده‌کردن آرزوی پنجاه‌ساله ‌اش و کاهش خشونت‌ها به افغانستان انجام شد؟ در این مورد محمد حیدری می‌گوید که به باور او، کاهش خشونت تنها هدف سفر عمران خان نیست؛ بلکه او در مورد «چگونگی نظام و حکومت آینده، روابط افغانستان و هند و چگونگی برخورد افغانستان و پاکستان در سیاست‌های آینده‌ و این که افغانستان در آینده چقدر تسهیلات برای پاکستان فراهم کرده می‌تواند»، با رییس‌جمهور غنی گفت‌وگو کرده است.
با این حال، آگاهان سیاسی از خنثابودن نقش افغانستان در قبال پاکستان انتقاد می‌کنند. به گفته‌ی آگاهان، دولت افغانستان در چهل سال گذشته، یک بار نیز با دولت این کشور در مورد مشکلات حقوقی شان -خط دیورند- که باعث ادامه‌ی جنگ شده، صحبت نکرد.
آگاهان امور، تاکید می‌کنند که دولت افغانستان به جای اعمال سیاست‌های تخریبی، کوشش کند تا با پاکستان وارد مذاکره شود؛ زیرا پاکستان امروز، به مراتب از گذشته قدرت‌مندتر است و حمایت کشورهای ابرقدرت؛ چون چین و امریکا را با خود دارد.