برای زنان در کابل، فقط آب است و من

نویسنده: فاطمه فیضی و توماس گیبونز-نف- نیویارک تایمز

مهدی غلامی

زمانی که فاطمه سعیدی در استخر است، نمی‌تواند صدای‌های بلند اطرافش را بشنود. به بمب‌گذاری‌های انتحاری و حملات طالبان هم فکر نمی‌کند. زمانی که در آب حرکت می‌کند، تمرکزش روی نفس کشیدن است. یک دست پیش روی دستی دیگر. نفسش را بیرون می‌هد. برای فاطمه سعیدی ۲۶ساله، این استخر یک پناه‌گاه است. آن آب تازه، دیوارها و زنانی که در اطرافش استند و همه از مردان آن اطراف دورند، فرصت استراحت کوتاهی است که کابل، پایتخت افغانستان به او می‌دهد.
گرچه این شهر در نزدیک به دو دهه‌ای که حکومت مردم‌سالاری در آن حاکم بوده، به طور قابل‌ ملاحظه‌ای در سیاست رشد کرده؛ اما کابل هنوز هم درگیر فرهنگ محافظه‌کارانه‌ی افغانی است که اغلب به زنان نقش‌های دست‌پایینی می‌دهد که در آن مخفی شده اند یا مطیع مردان اند. سعیدی پس از این که شنایش را تمام کرد، گفت: «در کابل، زنان نمی‌توانند به هر کجا که می‌خواهند بروند؛ اما نیازی نیست که چیزی را پنهان یا وانمود کنم. من فقط خودمم.»
این ورزش در میان مردان و زنان رشد کرده و ذاتا برای این کشور محاط به خشکی مناسب است. از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، زمانی که طالبان در افغانستان حاکم بودند. این گروه تندرو بسیاری از فعالیت‌های تفریحی را شدیدا محدود و زنان را از ورزش، بسیاری از شغل‌ها و حق آموزش محروم کرد. تنها چندین ماه پیش از حمله‌ی امریکا به افغانستان در پاسخ به اتفاق ۱۱ سپتامبر که منجر به خلع این گروه از قدرت شد، اولین استخر در دوره‌ی طالبان در ماه میِ ۲۰۰۱ ساخته شد. این استخر که مختص مردان بود در محوطه‌ی هوتل انترکانتیننتال بنا شده بود.
احسان طاهری، رییس پیشین فدراسیون شنای افغانستان می‌گوید، از آن زمان تا کنون، ۲۳ استخر خصوصی و دولتی در کابل؛ شهری که پنج میلیون نفر جمعیت دارد؛ ساخته شده؛ اما تنها دو استخر به زنان اجازه‌ی ورود می‌دهد. یکی از این استخرها، آمو است که در غرب کابل موقعیت دارد و صلیب سرخ مالک بخشی از آن است. این مجموعه، استخری برای مردان به اندازه‌ی استخرهای المپیک دارد که یک کانتین در مجاورت آن است. استخر زنان یک ورودی دیگر دارد و به زیرزمینی منتهی می‌شود که کثیف‌تر و به اندازه‌ی یک سوم بزرگی استخر مردان است.
زنان برای ورود باید موبایل ‌های شان را در صندوق قفل کنند؛ زیرا هر گونه عکس‌برداری در آن جا شدیدا ممنوع است. مالک و شناگران به نیویورک تایمز اجازه‌ی ویژه‌ای دادند تا از درون آن استخر عکس بگیریم. در استخر زنان، خبری از غرفه‌ی خوراکه‌فروشی نیست؛ تنها مجموعه‌ای از چوکی‌ها را می‌توان دید که زنان با نشستن بر آن‌ها می‌توانند غذاهایی که در یک تبادله‌ی بسیار پیچیده و مجزا از بخش مردان سفارش داده اند را بخورند. عضویت زنان هزینه‌ی بیشتری در مقایسه با مردان دارد. با این وجود خانم سعیدی می‌گوید: «زمانی که این‌جا می‌آیم، هر چیز دیگر را فراموش می‌کنم. فقط آب است و من. این جا امن است.» خانم سعیدی شنا کردن را در رودخانه‌ی «سنگ‌ماشه»ی ولسوالی جاغوری که از تپه‌های نزدیک به خانه‌ی روستایی کودکی‌اش می‌گذرد، یاد گرفت. پس از این که به کابل آمد تا در دانشگاه، رشته‌ی پرتوشناسی (رادیولوژی) بخواند، پیدا کردن وقت برای شنا، آخرین اولویت او بود؛ اما در چند ماه اخیر، خانم سعیدی راهش را به سمت آب پیدا کرده است. گر چه این استخر در فاصله‌ی دو ساعت رانندگی با موتر از خانه‌اش موقعیت دارد و خیلی گران است؛ اما او می‌گوید: «دنیای زیر آب، دنیای متفاوتی است.»
هلنا صبوری، مسؤول کمیته‌ی زنان فدراسیون شنای افغانستان، می‌گوید از وقتی این دو استخر زنانه باز شده، علاقه‌ به این ورزش هم افزایش یافته است. از ساخت آمو، چهار سال می‌گذرد. استخر زنانه‌ی دیگری که کوچک و خصوصی است، پارسال در مرکز شهر افتتاح شد. آن استخر نامش را از ثریا طرزی، یکی از ملکه‌های افغانستان گرفته که در سال‌های ۱۹۲۰ برای حقوق زنان تلاش می‌کرده است. خانم صبوری گفت: «جامعه تغییر کرده و به همین دلیل زنان می‌توانند کمی آزادانه‌تر شنا کنند.» عضویت در آمو برای زنان، ماهانه ۷۵ دالر هزینه دارد که بیست دالر بیشتر از مردان است. این یعنی تنها پول‌دارها می‌توانند عضو آن شوند؛ در حالی که یک کارگر عادی که مهارتی نداشته باشد به سختی چهار دالر در روز کار می‌کند.
زمانی که پرسیدیم چرا عضویت زنان گران‌تر است، محمدرحیم، یکی از مدیران آمو گفت که نگه‌داری از استخر و رخت‌کن‌ زنان هزینه‌ی بیشتری برمی‌دارد؛ چون زنان شناگر گاهی اوقات از مواد آرایشی استفاده می‌کنند که باعث کثیف شدن آب می‌شود. دلیل دیگر کم بودن زنان است و این یعنی هزینه‌ی مالی تبدیل آب باید توسط اعضای کنونی آن پرداخت شود. محمد‌رحیم می‌گوید مدیریت آمو تلاش می‌کند تا هزینه‌ها را پایین‌تر بیاورد. محمد رحیم تعداد دقیق زنانی که هر روز مراجعه کردند را نمی‌داند. هر روز فرق می‌کند -بین ۱۵ تا ۷۰ نفر – و این مجموعه‌ی آبی دیتابیسی برای ردگیری حضور و غیاب افراد ندارد.
زنان از ساعت هفت صبح تا پنج عصر شنا می‌کنند، مردان نیز در همین ساعات شنا می‌کنند؛ اما استخر برای مردان در طول شب هم باز است. محمد رحیم می‌گوید اقتصادی که به سختی در حرکت است و امنیت رو به کاهش پایتخت، بی‌تردید بر این کسب‌وکار، چه در بخش مردان و چه در بخش زنان تأثیر گذاشته است. او گفت: «زمانی که در اوایل این جا را افتتاح کردیم و به زنان اجازه‌ی شنا دادیم، تهدیدهای زیادی را دریافت کردیم.» آرزو حسن‌زاده که ۲۸ سال دارد، مربی شنا در آمو است. چهار سال پیش، زمانی که این استخر تازه افتتاح شد، به دنبال کار به عنوان مسؤول پذیرش در آمو آمده بود. حسن‌زاده می‌گوید: «از کودکی دوست داشتم شنا کردن را یاد بگیرم؛ اما جایی برای یادگیری آن وجود نداشت.» پس از تماشای زنانی که به این استخر می‌آمدند، خیلی زود تصمیم گرفت در کنار آن‌ها وارد آب شود. اکنون، گاهی وقت‌ها در کنار استخر می‌نشیند و به زنانی که برای اولین بار به آن‌ جا می‌آیند، پیش از وارد شدن به آب، کمک می‌کند تا جلیقه‌های نجات زرد و قهوه‌ای رنگ بپوشند.
خارج از شنا و خندیدن‌ها در محدوده‌ی آمو، این احتمال بر آن‌ها سایه افکنده که ممکن است طالبان، چه از طریق توافق‌نامه‌ی صلح با ایالات متحده و چه از راه‌های دیگر، دوباره برگردند و در این صورت، تقریبا باید مطمئن بود که طالبان، به این رشته‌ی رو به رشد، پایان خواهند داد. حسن‌زاده گفت: «با خودم فکر می‌کردم شاید مشتری‌های مان دوباره نیایند؛ اما روز بعد برمی‌گشتند.»