چالش ۲۰۲۱؛ کرونای جدید پشت دروازه‌های افغانستان رسید

در آخرین گزارش وزارت صحت‌ عامه‌ی افغانستان که یک‌شنبه (۱۴ جدی) سال روان منتشر شد، در یک شبانه‌روز در این کشور، ۲۰۳ نفر به ویروس کرونا مبتلا شده و ۸ نفر دیگر هم جان‌شان را از دست داده‌اند.
در حالی که گونه‌ی نخست ویروس کرونا هنوز از شهروندان قربانی می‌گیرد، گونه‌ی دوم این ویروس نیز تا پشت دروازه‌های این کشور رسیده است.
احمدجواد عثمانی، وزیر پیشین صحت، روز پنج‌شنبه (۱۱ جدی) در یک نشست خبری، گفت که ظرفیت تشخیص گونه‌ی جدید ویروس کرونا در افغانستان وجود ندارد؛ اما تلاش می‌شود که هر چه زودتر زمینه‌ی آن فراهم شود. او افزوده بود: «ویروس جهش ‌یافته‌ی کرونا به پاکستان و هند رسیده است.»
آگاهان صحی می‌گویند که گونه‌ی دوم پاندمی-همه‌گیری- کرونا یا «سارس کووید-۲» در اثر تغییرات ژنتیکی یا خطا در نسخه‌برداری گونه‌ی نخست ویروس کرونا، به میان آمده است.
داکتر طارق‌احمد اکبری، سرطبیب شفاخانه‌ی افغان-جاپان، می‌گوید؛ پس از آن‌که ویروس، داخل بدن فرد می‌شود، به تکثر و نمونه‌برداری شروع می‌کند؛ اما در برخی موارد، ویروس به‌گونه‌ی درست نمونه‌برداری نمی‌شود؛ از این‌رو، نسخه‌ی جدید آن به وجود می‌آید.
نخستین بار گونه‌ی جدید ویروس کرونا در یک فرد انگلیسی در ایتالیا شناسایی شد. مک هانوک، وزیر بهداشت انگلیس، در ۱۴ دسمبر ۲۰۲۰، در یک نشست خبری گفت که نوع جدیدی از ویروس کرونا به نام «سارس کووید-۲» در این کشور کشف شده است که در حال گسترش سریع‌تر از شکل اصلی این ویروس است.
آقای مک هانوک در ۱ جدی سال روان، با اشاره به قرنطین شدن دوباره‌ی انگلیس، گفت که ویروس جدید کرونا از کنترل بیرون شده است. «تنها راه حل، فاصله‌گیری اجتماعی و توزیع واکسین به‌گونه‌ی سریع میان شهروندان است.»
بر اساس معلومات بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، خطر انتقال گونه‌ی جهش‌یافته‌ی پاندمی کرونا، ۷۰ درصد بیش‌تر از نسخه‌ی اولیه‌ی آن است.
همین است که گونه‌ی جدید پاندمی کرونا، پس از دو هفته از شیوع آن در انگلیس و ایتالیا؛ سوییس، دنمارک، ناروی، آلمان، جاپان، کوریای جنوبی، پرتگال، فنلند، ایرلند، کانادا، سنگاپور را فتح و در همسایگی افغانستان – هندوستان و پاکستان- نیز رسیده است.
وزارت بهداشت پاکستان ۹ جدی سال روان، اعلام کرد که سه نفر در پاکستان به کرونای «انگلیسی» مبتلا شده است. همین‌گونه، به گفته‌ی وزیر صحت افغانستان، در کشور هند نیز گونه‌ی جدید ویروس کرونا تشخیص شده است.
سارس کووید -۲؛ چالش سال ۲۰۲۱ جهان و افغانستان
پس از آن‌که وزیر بهداشت انگلیس گفت که گونه‌ی جدید ویروس کرونا از کنترل خارج شده است. سازمان جهانی بهداشت، اعلام کرد که ظهور گونه‌ی جدید کرونا، به چالش سلامتی ۲۰۲۱ میلادی، تبدیل خواهد شد.
این سازمان بین‌المللی در اعلامیه‌ی (۹ جدی) گفته است که در سال جدید، جامعه‌ی جهانی به چالش تازه‌ و گونه‌های جدیدی از کووید- ۱۹، دست‌وپنجه نرم خواهد کرد. با این‌حال، این سوال مطرح است که دولت افغانستان با چه سلاحی به جنگ این ویروس می‌رود؟
در حالی که آقای عثمانی از این پیش گفته بود که افغانستان توانایی تشخیص گونه‌ی جدید کرونا را ندارد. معصومه جعفری، معاون سخنگوی وزارت صحت‌عامه نیز، می‌گوید: «ما توانایی مقایسه و تفکیک گونه‌ی دوم را از گونه‌ی ابتدایی آن نداریم، برای این کار لازم است که نمونه‌ها جمع‌آوری‌شده و برای تفکیک و جداسازی به کشورهای دیگر، فرستاده شود.»
نبود ظرفیت جداسازی گونه‌ی دوم کرونا از گونه‌ی نخست آن، تنها چالشی نیست که در برابر دولت افغانستان قرار دارد؛ نبود برنامه مدون و قرنطین‌ نشدن شهرها بنا به دلیل‌های اقتصادی، چالش دیگری است که چاره‌ای برای رفع آن سنجیده نشده است.
خانم جعفری می‌گوید که برنامه‌ها و اقداماتی که برای مهار ویروس کرونا در شیوع گونه‌ی ابتدایی آن روی دست بوده است، اکنون نیز عملی است. او، مهم‌ترین شیوه برای مبارزه با ویروس کرونا را، شستن مکرر دستان، حفظ فاصله‌ی اجتماعی، پوشیدن ماسک و جلوگیری از تجمعات غیرضروری می‌داند. «مطالعات نشان داده است که با رعایت نکات بهداشتی، می‌شود که از گردش آن جلوگیری کرد.»
نکته‌ی دیگری که معاون سخنگوی وزارت صحت برای مهار گونه‌ی جدید کرونا از آن یاد می‌کند، توقف پروازها و جلوگیری از سفرهایی است که به پاکستان و هندوستان انجام می‌شود.
معصومه جعفری می‌گوید: «با آن‌که سرعت گونه‌ی دوم، بیشتر از گونه‌ی اول است؛ اما از میزان خطرناک بودن آن هنوز اطلاعاتی در دست‌ نیست. ما می‌توانیم با جلوگیری از سفرها به پاکستان، هندوستان و کشورهایی که در آن گونه‌ی جدید کرونا گزارش شده است، از شیوع آن در افغانستان جلوگیری کنیم»
با این‌حال، در هفته چهار – پنج پرواز به پاکستان و پروازهای استثنایی هم به کشور هندوستان صورت می‌گیرد. به گفته‌ی مسئولان اداره‌ی هوانوردی هنوز تصمیمی برای توقف پروازها به کشور پاکستان گرفته نشده است.
محمدنعیم صالحی، سخنگوی اداره‌ی هوانوردی ملکی، می‌گوید که پروازها به هندوستان بنا به تصمیم این کشور، از اول قرنطین تا اکنون محدود بوده است. «از اول متوقف شد، پس از آن سفرهای یک‌طرفه، برای آوردن مسافران و دانشجویانی که در هندوستان گیرکرده بود، آزاد شد. حالا هم پروازها محدود است و تنها بیماران عاجل و تجاران در شرایط خاص سفر می‌کنند.»
آقای صالحی می‌افزاید: «از چهار ماه پیش تا اکنون، هفته چهار و پنج پرواز طبق معمول به پاکستان صورت می‌گیرد؛ هم طیاره‌های افغانی و هم طیاره‌های پاکستانی پرواز دارند.»
روزانه‌ ده‌ها نفر از پاکستان-کشوری که گونه‌ی جدید کرونا در آن به گردش است- از طریق هوا و زمین به افغانستان می‌آیند؛ اما مسئولان اداره‌ی هوانوردی می‌گوید که توقف سفرهای بین‌المللی بستگی به تصمیم کشورهایی دارد که پرواز به آن کشورها انجام می‌شود.
آقای صالحی می‌گوید: «اگر وزارت بهداشت پاکستان تصمیم بگیرد، احتمال دارد که پروازها متوقف شود. کابینه‌ی دولت افغانستان هنوز تصمیم مبنی بر توقف پروازها را نگرفته است.»
احتمال این‌که گونه‌ی جدید کرونا در افغانستان شیوع پیدا کند زیاد است. تنها اقدامی که وزارت صحت‌عامه‌ی افغانستان روی دست دارد، آزمایش درجه‌ی تب در میدان هوایی و راه‌های زمینی است. به گفته‌ی معصومه جعفری، گروه‌های سیار آزمایش کرونا در میدان هوایی حامد کرزی و راه تورخم، فعال است.
برکناری وزیر صحت عامه در روزهای دشوار
در روزهایی که شهروندان افغانستان با ویروس ابتدایی کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کرد، به اساس حکم رییس‌جمهور غنی، فیروزالدین فیروز از مقام وزارت صحت‌عامه برکنار شد و احمدجواد عثمانی به‌جای او، در رهبری وزارت صحت‌عامه‌ی افغانستان آمد؛ اما کار آقای عثمانی در وزارت صحت‌عامه‌ی افغانستان با آن‌که رأی تأیید مجلس نمایندگان را هم گرفت، دوام نکرد.
آگاهان صحی باور دارند که برکناری در وزارتی که نقش اساسی را در مبارزه با کرونا بازی می‌کند، سکتگی در روند مبارزه با کرونا ایجاد می‌کند.
سیدحبیب‌ اروال، رییس کنترل امراض غیر ساری وزارت صحت عامه، می‌گوید که اگر در این شرایط، رهبری قوی و متعهد در وزارت صحت نباشد، پیامدهای خطرناکی را به‌دنبال خواهد داشت: «جابه‌جایی هم در شرایط اضطرار می‌تواند خلا و سکتگی را در روند مهار کرونا، به وجود بیاورد. اگر خلا در رهبری برای یک روز هم باشد، پیامدهای بدی برای شهروندان کشور دارد و قابل جبران هم نیست.»
با این‌همه، گونه‌ی جدید ویروس کرونا پشت دروازه‌های افغانستان رسیده است. با ادامه‌ی رفت‌وآمد به پاکستان و هندوستان، نبود رهبری در وزارت صحت و نبود پلان مشخص و کارکنان طبی متخصص برای جلوگیری از شیوع ویروس، احتمال آن می‌رود که گونه‌ی جدید کرونا نیز به‌زودی در افغانستان شیوع پیدا کند.