آیا توافق‌نامه‌ی صلح پایان مأموریت خلیل‌زاد خواهد بود؟

عبدالرازق اختیاربیگ
آیا توافق‌نامه‌ی صلح پایان مأموریت خلیل‌زاد خواهد بود؟

سرانجام پس از یک سال و اندی از مذاکرات زلمی خلیل‌زاد، فرستاده‌ی ویژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا با نمایندگان طالبان، قرار است تا چند روز دیگر توافق‌نامه‌ی صلح میان دو طرف به امضا برسد؛ به همین ترتیب زمینه‌ی مذاکرات بین‌الافغانی که از آرزوهای دیرین حکومت و مردم افغانستان است، فراهم شود.
گروه طالبان به منظور اطمینان‌دهی امریکا، از مفاد توافق‌نامه‌ی صلح، جمعه‌شب (۲۵دلو) روند کاهش خشونت‌ها را در افغانستان آغاز کرده است. تعریف کاهش خشونت‌ها این است که گروه طالبان در جریان یک هفته‌، هیچ حمله‌ی موشکی و انتحاری انجام نمی‌دهد و علیه قرارگاه نیروهای امنیتی و خارجی در هیچ نقطه‌ی افغانستان حمله‌ نمی‌کند.
یک منبع موثق، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که با آغاز روند کاهش خشونت‌ها، قرار است در ۲۸ فبروری، توافق‌نامه‌ی صلح میان ایالات متحده‌ی امریکا و طالبان، به امضا برسد. به گفته‌ی این منبع، قرار است چهارده روز پس از امضای توافق‌نامه‌ی صلح میان ایالات متحده‌ی امریکا و طالبان، گفت‌وگوهای بین‌الافغانی آغاز شود.
در همین حال، هفته‌نامه‌ی تایم امریکا، به مواردی از توافق‌نامه‌ی صلح امریکا با طالبان دست‌یافته است که نشان می‌دهد این توافق حاوی چهار مورد اساسی است. نخست، توافق‌ بر ادامه‌ی حضور نیروهای ضد تروریسم امریکا در افغانستان، دوم، توافق‌ طالبان مبنی بر محکوم‌کردن تروریسم و افراط‌‌گرایی خشونت‌بار و قطع رابطه با سایر گروه‌های تروریستی؛ سوم، ایجاد مکانیزمی برای نظارت بر این که آیا تمام طرفین وضعیت نیمه‌آتش‌بس را درحالی ‌که مذاکرات بین طرفین افغان درگیر جنگ ادامه دارد، رعایت می‌کنند یا خیر؟ و مورد آخر چگونگی انجام عملیات سازمان سی‌آی‌ای امریکا در مناطق تحت کنترل طالبان است.
پیش از آغاز پروسه‌ی کاهش خشونت‌ها، به شمول رییس‌جمهور امریکا و مقام‌های ارشد این کشور، دولت افغانستان نیز از پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در گفت‌وگوهای صلح میان امریکا و طالبان خبر داده است. وحید عمر، مشاور ارشد ریاست‌جمهوری در امور روابط عامه و استراتژیک، روز پنج‌شنبه (۲۴دلو) در یک نشست خبری ابراز امیدواری کرد که گفت‌وگوهای صلح میان امریکا و طالبان، هر چه زودتر به نتیجه‌ی مثبتی برسد و به دنبال آن، مذاکرات میان دولت افغانستان و طالبان آغاز شود.
نیویارک تایمز، گزارش داده است که این توافق‌نامه، در صورتی که گروه طالبان خشونت‌ها را کاهش بدهد، امضا خواهد شد تا زمینه‌ی خروج تدریجی نیروهای امریکایی از افغانستان فراهم شود.
آنچه رسانه‌های خارجی گزارش‌ داده اند، در یک سال گذشته نمایندگان امریکا و طالبان پشت درهای بسته روی دو مورد بحث و رأی‌زنی کرده اند؛ نخست این که طالبان باید حملات خشونت‌بار خود بر نیروهای امریکایی و افغان را کاهش دهند و دوم این که دولت ترامپ، قسمت زیادی از نیروهای مستقر خود در افغانستان را خارج کند.
این که طالبان پس یک سال دیدار و بحث با با نماینده‌ی امریکا سرانجام به کاهش‌ خشونت‌ها و آغاز مذاکرات بین‌الافغانی صلح با دولت افغانستان رضایت نشان داده اند، دیده می‌شود که این گروه برای ختم جنگ جدی استند و تلاش می‌کنند، به نحوی‌ باب مذاکره با دولت این کشور باز شود.
با این حال شماری از اعضای پیشین طالبان به این باور اند که هرچند امضای توافق‌نامه‌ی صلح میان امریکا و طالبان کمی دور است؛ اما طالبان روند کاهش خشونت‌ها را آغاز کرده اند و در پایان هفته، این توافق‌نامه میان دو طرف به امضا خواهد رسید.
سید اکبر آغا، عضو پیشین طالبان، روز شنبه (۲۶ دلو) به روزنامه‌ی صبح کابل گفت که هم‌زمان با آغاز روند یک هفته‌ای کاهش خشونت‌ها، فهرست پنج‌هزار نفری زندانیان طالبان نیز به امریکا داده شده و قرار است پس از امضای توافق‌نامه‌ی صلح این افراد از زندان‌های حکومت افغانستان آزاد شوند. او تأیید کرد که ده یا یازده روز پس از امضای توافق‌نامه‌ی صلح، مذاکرات بین‌الافغانی نیز آغاز ‌شود.

مذاکرات بین‌الافغانی آغاز خواهد شد؟
امریکا از جدی‌ترین مدعی ختم جنگ در افغانستان، ظاهرا با اهمال کاهش‌ یک‌هفته‌ای خشونت بر طالبان، خواسته است این گروه را به امتحان بگیرد زیرا؛ در صورتی که یک بند از این توافق‌نامه از سوی این گروه نادیده گرفته شود، تفاهم دو طرف باز هم برهم خواهد خورد.
باید منتظر بود که یک هفته‌ به اتمام برسد تا دیده شود که آیا طالبان بر آنچه تعهد کرده اند، پابند خواهند بود و آیا توافق‌نامه به امضا خواهد رسید تا زمینه‌ی مذاکرات بین‌الافغانی فراهم شود؟
شماری از نمایندگان پیشین پارلمان به این باور اند که طالبان بر آنچه تعهد کرده اند، عمل خواهند کرد؛ اما این حکومت افغانستان است که باید نگرانی داشته باشد؛ زیرا گسست سیاسی میان حکومت و سیاسیون هنوز پابرجا است و در صورتی که این خلا تا آغاز مذاکرات پر نشود، نمی‌توان به آغاز مذاکرات خوش‎‌بین بود.
جعفر مهدوی، عضو پیشین مجلس نمایندگان، روز شنبه (۲۶دلو) به روزنامه‌ی صبح کابل گفت که روند کاهش خشونت‌ها، یک گام اولیه است و می‌توان آن را به عنوان پیش‌زمینه‌ای برای امضای توافق‌نامه‌ی صلح و آغاز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی دانست.
آقای مهدوی افزود: «مهم‌ترین چیزی که تا حال وجود نداشته، اعتماد اولیه میان امریکایی‌ها و طالبان است. هم امریکایی‌ها به طالبان اعتماد نداشتند و بر عکس، البته طالبان حق دارند که به امریکا اعتماد نداشته باشد؛ چون در دوره‌ی حکومت‌داری آقای ترامپ، توافق‌نامه‌ها بارها از سوی او برهم خورده است. طالبان این بار بسیار بااحتیاط کار می‌کنند.»
این عضو مجلس افزود، توافق‌نامه‌ای که قرار است در ۲۸ ماه فبروری به امضا برسد، نیز مشروط بر این است که آیا طالبان به موارد مشخصی که در توافق‌نامه گنجانیده شده، عمل می‌کنند، یا خیر؟
اما آنچه که آقای مهدوی از آن به عنوان یک مشکل و نگرانی یاد می‌کند، این است که نظام سیاسی در افغانستان دچار مشکلات پیچیده‌ی است که ابتدا باید آن‌ها حل شود و سپس یک هیأت با صلاحیت و ترکیب از حکومت و نمایندگان سیاسیون تعیین شود تا مذاکرات بین‌الافغانی را مدیریت کند.
او گفت: «من مشکل زیادی در طالبان نمی‌بینم. اصل مشکل این است که نظام سیاسی ما در افغانستان مشکل دارد. میان سیاسیون و حکومت پراکندگی وجود دارد. اگر مجموع این مشکلات حل نشود، ما در مرحله‌ی مذاکرات بین‌الافغانی دچار مشکل خواهیم شد. موضع حکومت نیز هر روز عوض می‌شود. یک روز آتش‌بس را به عنوان خط قرمز خود یاد می‌کند؛ اما وقتی وزیر خارجه‌ی امریکا زنگ می‌زند، رنگش تبدیل می‌شود به زرد. این وضعیت جامعه، مردم افغانستان و حتا خارجی‌ها را سردرگم کرده است.»
به باور این عضو پیشین مجلس، طرح صلحی که از سوی داکتر عبدالله عبدالله، شریک قدرت آقای غنی در حکومت وحدت ملی، ارأئه شده نیز طرح جامع نیست که بتواند تضمین‌کننده‌ی صلح و ثبات در افغانستان باشد. «آقای عبدالله، به نظرم خواب مانده بود، یا بیدار مانده بود، او یک طرح پنج‌ساله را ارأئه کرد که یک طرح خام بود. هیچ گپی برای گفتن ندارد.»
با این همه گفته می‌شودکه طالبان هنوز هم یک خط سرخ دارند و آن‌هم خروج نیروهای امریکایی از افغانستان است؛ در صورتی که این کار انجام شود، طالبان نیز حاضر به مذاکره خواهند شد.
حال باید دید که آیا کاهش یک‌هفته‌ای خشونت در افغانستان می‌تواند به امضای توافق‌نامه‌ی صلح و آغاز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی بینجامد یا خیر؟ پرسشی که در پایان هفت‌روز مشخص خواهد شد.